Цифрландырудың мегаполистің әлеуметтік- экономикалық көрсеткіштеріне әсері (Алматы мысалында)

Бұл мақаланың мақсаты мегаполистерді цифрландырудың оның әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштеріне әсерін зерттеу болып табылады, Алматы қаласы мысалында, өйткені ол мегаполистің талаптарына сай келетін қалалардың бірі. Цифрландыру бүгінде экономиканың да, басқа да салалардың даму факторларының бірі болып табылады. Әлемде болып жатқан цифрлық трансформация барлық аумақтардың маңызды аймақтары мен салаларына әсер етеді, бірақ бұл әсіресе ірі қалаларға қатысты. Өйткені ол қалалардың тіршілігін қамтамасыз етеді, халықтың өмірі мен басқару процестерін жеңілдетеді. Бұл зерттеуде үш субиндекстен тұратын мегаполис экономикасын цифрландыру индексі есептелді. Одан кейін цифрландыру көрсеткіштері мен әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштер: орташа айлық жалақы, жалпы өңірлік өнім (ЖӨӨ), халық саны мен өмір сүру ұзақтығы арасында корреляциялық-регрессиялық талдау жүргізілді. Төрт гипотеза ұсынылды, олардың үшеуі қабылданды және біреуі қабылданбады. Экономиканы цифрландыру орташа айлық жалақыға, ЖІӨ-ге және халықтың өсуіне айтарлықтай әсер етеді. Есептеулер үшін Excel және SPSS бағдарламалары қолданылды. Деректер 2016 жыл мен 2021 жыл аралығындағы Қазақстан Республикасы Ұлттық статистика бюросынан пайдаланылды. Нәтижелер цифрландыру мен халық саны, орташа айлық жалақы және ЖІӨ арасындағы оң күшті және жоғары корреляцияны көрсетті. Ал өмір сүру ұзақтығы арасында теріс жоғары корреляция бар. Зерттеу нәтижелері әлеуметтік-экономикалық салаға цифрлық технологияларды енгізу нәтижелерін жақсарту үшін, цифрландыру бағдарламалары іске асырылатын, мегаполистерді дамыту кезінде пайдаланылуы мүмкін.

1. Alibekova, G., Medeni, T., Panzabekova, A., & Mussayeva, D. (2020). Digital transformation enablers and barriers in the economy of Kazakhstan. The Journal of Asian Finance, Economics and Business, 7(7), 565-575. https://doi.org/10.13106/jafeb.2020.vol7.no7.565

2. Alkhanov, N., Inalkaev, A., & Khatsieva, L. (2022). Early Warning and Environmental Monitoring Systems in the Context of Economic Digitalization. Reliability: Theory & Applications, 17(SI 4 (70), 464-470.

3. Bada, A. O., & Madon, S. (2006). Enhancing human resource development through information and communications technology. Information Technology for development, 12(3), 179-183. https://doi.org/10.1002/itdj.20040

4. Bulturbayevich, M. B., & Jurayevich, M. B. (2020). The impact of the digital economy on economic growth. International Journal of Business, Law, and Education, 1(1), 4-7. https://doi.org/10.56442/ijble.v1i1.2

5. Bekenova, L. M., Korvyakov, V. A., & Drapkin, I. M. (2021). Relationship between investment activity and digitalization in the megacities of the Republic of Kazakhstan. Economics: the strategy and practice, 16(3), 94-105. https://doi.org/10.51176/1997-9967-2021-3-94-105 (In Russ.)

6. Camboim, G. F., Zawislak, P. A., & Pufal, N. A. (2019). Driving elements to make cities smarter: Evidences from European projects. Technological Forecasting and Social Change, 142, 154-167. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2018.09.014

7. Chen, J., Jia, H., & Zhang, X. (2021). Does digitalization improve life expectancy? Evidence from China. Technological Forecasting and Social Change, 171, 120960.

8. Doszhan, Y., Zhappasbaeva, S., Sarsenbayeva, S., & Abdirova, D. (2021). Digitalization and Economic Development of Kazakhstan’s Regions. In Proceedings of the 10th International Conference on Innovations in Information Technology (IIT), 1-6. IEEE.

9. Demenko, O. G., & Savina, N. P. (2019). Program for the development of the digital economy. Challenges and prospects. Revista Espacios, 40(25), 25- 32.

10. Georgieva, E. A., Тovma, N. А., Nurmagambetova, А. Z., Akimbaeva, К. Т., Doszhan, R. D., & Nurkasheva, Н. С. (2020). Prospects for the development of the digital economy in Kazakhstan. Farabi Journal of Social Sciences, 6(1), 54-62. https://doi.org/10.26577/JH-2018-4-290

11. Grachev, S. A. (2021). Modeling the impact of digitalization on the development of socio-economic systems. Issues of Innovation Economics, 11(2), 443-454. https://doi.org/10.18334/vinec.11.2.112224 (In Russ.)

12. Hrysenko, M., Pryiatelchuk, O., & Shvorak, L. (2022). Correlation And Interaction Of Economic Creativity Factors As A Determinant Of Sustainable Development (On The Example Of The Eu Countries). Baltic Journal of Economic Studies, 8(2), 59-67. https://doi.org/10.30525/2256-0742/2022-8-2-59-67

13. Huang, S., & Chen, L. (2023). The Impact of the Digital Economy on the Urban Total- Factor Energy Efficiency: Evidence from 275 Cities in China. Sustainability, 15(4), 3195-3215. https://doi.org/10.3390/su15043195

14. Jiao, S., & Sun, Q. (2021). Digital Economic Development and Its Impact on Economic Growth in China: Research Based on the Perspective of Sustainability. Sustainability, 13(18), 10245-10263. https://doi.org/10.3390/su131810245

15. Joshi, S., Saxena, S., & Godbole, T. (2016). Developing smart cities: An integrated framework. Procedia Computer Science, 93, 902-909. https://doi.org/10.1016/j.procs.2016.07.258

16. Kourtit, K., & Nijkamp, P. (2013). In praise of megacities in a global world. Regional Science Policy & Practice, 5(2), 167-182. https://doi.org/10.1111/rsp3.12002

17. Kozlov, A., Teslya, A., Kankovskaya, A., Bagaeva, I., & Krolas, P. (2020, September). Comparative analysis of the level of digital infrastructure development: case of two Russian urban agglomerations. In IOP Conference Series: Materials Science and Engineering (Vol. 940, No. 1, p. 012021). IOP Publishing. https://doi.org/10.1088/1757-899X/940/1/012021

18. Kurochkin A. V. (2020) Strategic planning and management of urban development in the context of new social and economic challenges of the pandemic COVID-19. Creative Economy, 14(7), 1207- 1220. https://doi.org/10.18334/ce.14.7.110674 (in Russ.)

19. Li, D., Ma, J., Cheng, T., van Genderen, J. L., & Shao, Z. (2018). Challenges and opportunities for the development of MEGACITIES. International Journal of Digital Earth, 12(12), 1382-1395. https://doi.org/10.1080/17538947.2018.1512662

20. Lin, G. C. S. (2001). Metropolitan Development in a Transitional Socialist Economy: Spatial Restructuring in the Pearl River Delta, China. Urban Studies, 38(3), 383–406. https://doi.org/10.1080/00420980120027429

21. Litvinenko, V. S. (2020). Digital economy as a factor in the technological development of the mineral sector. Natural Resources Research, 29(3), 1521-1541. https://doi.org/10.1007/s11053-019-09568-4

22. Logan, J. R., & Swanstrom, T. (2005). Urban restructuring: a critical view. Cities and society, 28-42.

23. Maiti, M., & Kayal, P. (2017). Digitization: Its impact on economic development & trade. Asian Economic and Financial Review, 7(6), 541-549. https://doi.org/10.18488/journal.aefr.2017.76.541.549

24. Mokyr, J., Vickers, C., & Ziebarth, N. L. (2018). The history of technological anxiety and the future of economic growth: Is this time different? Journal of Economic Perspectives, 32(2), 3-26. https://doi.org/10.1257/jep.29.3.31

25. Milošević, N., Dobrota, M., & Rakočević, S. B. (2018). Digital economy in Europe: Evaluation of countries’ performances. Zbornik Radova Ekonomski Fakultet u Rijeka, 36(2), 861-880. https://doi.org/10.18045/zbefri.2018.2.861

26. Morrill, R. (2006). Classic map revisited: the growth of megalopolis. The Professional Geographer, 58(2), 155-160. https://doi.org/10.1111/j.1467-9272.2006.00522.x

27. Nurbossynova, S., Sautbekov, A., Zholdaskhan, B., Abdallah, Y., & Shehab, E. (2021, April). Critical Success Factors of Digitalization of Kazakhstan Manufacturing Industry. In 2021 IEEE International Conference on Smart Information Systems and Technologies (SIST) (pp. 1-6). IEEE. https://doi.org/10.1109/SIST50301.2021.9465926

28. Oleinik E., Zakharova A. (2016). Evaluation of the Major Factors of the Region’s Investment Activity. Indian Journal of Science and Technology, 9(36), 1-7. https://doi.org/10.17485/ijst/2016/v9i36/102025

29. Rodrigues, M., & Franco, M. (2021). Digital entrepreneurship in local government: Case study in Municipality of Fundão, Portugal. Sustainable Cities and Society, 73, 103115. https://doi.org/10.1016/j.scs.2021.103115

30. Rodríguez-Barcón, A. (2020). Post-Covid city: what are we talking about?: Windows of opportunity for a more resilient and egalitarian city. Finisterra, 55(115), 237-242. https://doi.org/10.18055/Finis20326

31. Rosário, A. T., & Dias, J. C. (2022). Sustainability and the Digital transition: A literature review. Sustainability, 14(7), 4072. https://doi.org/10.3390/su14074072

32. Safiullin, A., Krasnyuk, L., & Kapelyuk, Z. (2019, March). Integration of Industry 4.0 technologies for “smart cities” development. In IOP conference series: materials science and engineering (Vol. 497, No. 1, p. 012089). IOP Publishing. https://doi.org/10.1088/1757-899X/497/1/012089

33. Sepe, M. (2014). Urban transformation, socio-economic regeneration and participation: Two cases of creative urban regeneration. International Journal of Urban Sustainable Development, 6(1), 20- 41. https://doi.org/10.1080/19463138.2013.866560

34. Sharifi, A., & Khavarian-Garmsir, A. R. (2020). The COVID-19 pandemic: Impacts on cities and major lessons for urban planning, design, and management. Science of the total environment, 749, 142391-142405. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2020.142391b

35. Shibata, S. (2022). Digitalization or flexibilization? The changing role of technology in the political economy of Japan. Review of International Political Economy, 29(5), 1549-1576. https://doi.org/10.1080/09692290.2021.1935294

36. Sovetova, N. P. (2021). Rural territories’ digitalization: From theory to practice. Ekonomicheskie i Sotsialnye Peremeny, 14(2), 105-124. https://doi.org/10.15838/esc.2021.2.74.7

37. Vasilescu, M. D., Serban, A. C., Dimian, G. C., Aceleanu, M. I., & Picatoste, X. (2020). Digital divide, skills and perceptions on digitalisation in the European Union—Towards a smart labour market. PloS one, 15(4), e0232032. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0232032

38. Zemtsov, S., Barinova, V., & Semenova, R. (2019). The risks of digitalization and the adaptation of regional labor markets in Russia. Foresight, 13(2), 84-96. https://doi.org/10.17323/2500-2597.2019.2.84.96 (in Russ.)