Қазақстан өңірлерінің инновациялық дамуының эмпирикалық талдаудың көп факторлы моделі

Мақалада Қазақстанның шикізат (мұнай және газ) өңірлерінің модернизациялық қайта құрумен өзара байланыс бар инновациялық даму заңдылықтарын анықтауға мүмкіндік беретін көп факторлы талдау жүргізудің қолданбалы аспектілері ашылады. 2008 жылдан 2021 жылға дейінгі кезеңдегі көрсеткіштердің бастапқы белгілеріне факторлық талдау жүргізіледі. Барлық деректер IBM SPSS 23 бағдарламалық жасақтамасында талданады. Авторлар статистикалық талдау нәтижелерін ұсына отырып, осы зерттеудің әдіснамасын егжей- тегжейлі сипаттайды. Жүргізілген талдау нәтижесінде факторлар анықталды: «өңірдің экономикалық дамуы және агломерациялық әсерлер», «нарықтық әлеует және инфрақұрылым», «инновациялық дамудың құрылымдық факторы», «инновациялық дамудың адами факторы» және «инновациялық дамудың инвестициялық факторы». Инновациялық қызметті ынталандыру негізгі капиталға инвестицияларды ұлғайту; жалпы өңірлік өнімнің өсуі және азық-түлік және процестік инновацияларға арналған шығындар; өңірлерде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды дамыту; өмір бойы оқыту бағдарламаларын кеңейту; кедейлік деңгейін төмендету; зерттеулермен айналысатын қызметкерлердің үлесін ұлғайту; шағын бизнесті дамыту; білім беруге инвестицияларды арттыру және техникалық және STEM-мамандықтар бойынша студенттер санын арттыру сияқты мемлекеттік саясат шараларына негізделуі мүмкін деген қорытынды жасауға болады. Алынған нәтижелер Қазақстанның шикізат (мұнай және газ) өңірлерінің инновациялық дамуының анықталған факторларының толықтығы және мәлімделген проблеманы зерделеу контекстінде одан әрі зерттеулер жүргізу қажеттілігі туралы қорытынды жасауға мүмкіндік берді.

1. Abad-Segura, E., & González-Zamar, M. D. (2019). Effects of financial education and financial literacy on creative entrepreneurship: A worldwide research. Education Sciences, 9(3), 238. https://doi.org/10.3390/educsci9030238

2. Agency for Strategic Planning and Reforms of the Republic of Kazakhstan Bureau of National Statistics – Statistical Collections (2021) [cited March 03, 2023]. Available at: http://www.stat.gov.kz

3. Audretsch, D. B., & Belitski, M. (2017). Entrepreneurial ecosystems in cities: establishing the framework conditions. The Journal of Technology Transfer, 42(5), 1030-1051. https://doi.org/10.1007/s10961-016-9473-8

4. Audretsch, D. B., & Fritsch, M. (1994). The geography of firm births in Germany. Regional studies, 28(4), 359-365. https://doi.org/10.1080/00343409412331348326

5. Audretsch, D. B., & Keilbach, M. (2004). Entrepreneurship and regional growth: an evolutionary interpretation. Journal of evolutionary economics, 14(5), 605-616. https://doi.org/10.1007/s00191-004-0228-6

6. Bottazzi, L., & Peri, G. (2003). Innovation and spillovers in regions: Evidence from European patent data. European economic review, 47(4), 687-710. https://doi.org/10.1016/S0014-2921(02)00307-0

7. Chepurenko, A., Popovskaya, E., & Obraztsova, O. (2017). Cross-regional variations in the motivation of early-stage entrepreneurial activity in Russia: Determining factors. Entrepreneurship in transition economies: Diversity, trends, and perspectives, 315-342. https://doi.org/10.1007/978-3-319-57342-7_18

8. Crescenzi, R., & Jaax, A. (2017). Innovation in Russia: the territorial dimension. Economic geography, 93(1), 66-88. https://doi.org/10.1080/00130095.2016.1208532

9. Egert, B., & Leonard, C. S. (2008). Dutch disease scare in Kazakhstan: Is it real? Open Economies Review, 19(2), 147-165. https://doi.org/10.1007/s11079-007-9051-7

10. Feldman, M. P., & Florida, R. (1994). The geographic sources of innovation: technological infrastructure and product innovation in the United States. Annals of the association of American Geographers, 84(2), 210-229. https://doi.org/10.1111/j.1467-8306.1994.tb01735.x

11. Fritsch, M., & Storey, D. J. (2014). Entrepreneurship in a regional context: Historical roots, recent developments and future challenges. Regional studies, 48(6), 939-954. https://doi.org/10.1080/00343404.2014.892574

12. Fritsch, M., & Wyrwich, M. (2018). Regional knowledge, entrepreneurial culture, and innovative start-ups over time and space―an empirical investigation. Small Business Economics, 51(2), 337-353. https://doi.org/10.1007/s11187-018-0016-6

13. Jaffe, A. B. (1989). Real effects of academic research. The American economic review, 957-970.

14. Kurmanov, N., Zhagalbayev, B., Feng, W., Seitzhanov, S., Rakhimbekova, A., & Aliyev, U. (2022). Medium and High-Tech Enterprises of Kazakhstan: Factors of Organization and Development of Innovation. Montenegrin Journal of Economics, 18(3), 7-22. https://doi.org/10.14254/1800-5845/2022.18-3.1

15. Lee, S. Y., Florida, R., & Acs, Z. (2004). Creativity and entrepreneurship: A regional analysis of new firm formation. Regional studies, 38(8), 879-891. https://doi.org/10.1080/0034340042000280910

16. Ó hUallacháin, B., & Leslie, T. F. (2007). Rethinking the regional knowledge production function. Journal of Economic Geography, 7(6), 737-752. https://doi.org/10.1093/jeg/lbm027

17. Plummer, L. A. (2010). Spatial dependence in entrepreneurship research: Challenges and methods. Organizational Research Methods, 13(1), 146-175. https://doi.org/10.1177/1094428109334199

18. Reynolds, P., Storey, D. J., & Westhead, P. (1994). Cross-national comparisons of the variation in new firm formation rates. Regional studies, 28(4), 443-456. https://doi.org/10.1080/00343409412331348386

19. Zemtsov, S., Chepurenko, A., & Mikhailov, A. (2021). Pandemic Challenges for the Technological Startups in the Russian Regions. Foresight and STI Governance, 15(4), 61-77. https://doi.org/10.17323/2500-2597.2021.4.61.77

20. Zemtsov, S., Muradov, A., Wade, I., & Barinova, V. (2016). Determinants of Regional Innovation in Russia: Are People or Capital More Important? Foresight and STI Governance, 10 (2), 29-42. https://doi.org/10.17323/1995-459X.2016.2.29.42