Қазақстан Республикасының мысалында инновациялар мен экономикалық өсу арасындағы өзара байланыс

Бұл мақалада Қазақстан Республикасындағы инновация, білім беру мен экономикалық өсудің өзара байланысы зерттеледі. Көптеген эмпирикалық зерттеулер инновация мен экономикалық өсу арасында оң байланыс бар екенін және инновация қазіргі уақытта жаһандық экономикалық өсудің негізгі құрамдас бөлігі екенін дәлелдеді. Қазақстанды қоса алғанда, әртүрлі елдердегі экономикалық өсудің жеделдеуіне қарамастан, елдегі экономикалық өсу мен инновациялар арасындағы өзара байланысы түсініксіз болып қалуда. Бұл зерттеуде үш фактордың, мысалы, зерттеулер мен әзірлемелерге жұмсалатын шығыстардың, профессорлық-оқытушылық құрамы мен инновациялардың Қазақстан Республикасындағы экономикалық өсу арасындағы өзара байланыс зерттелді. Экономикалық дамуға әсер ететін көрсеткіштердің анықталған топтары субиндикаторлардан тұрады. 2009 жылдан 2021 жылға дейінгі статистикалық мәліметтер негізінде регрессиялық талдау жүргізілді. Деректерді өңдеу үшін SPSS бағдарламалық жасақтамасы қолданылды. Үш жұп гипотеза жасалды. Гипотезалардың бірінші және үшінші топтарының нәтижелері экономикалық дамуға әсері күшті болатын инновациялық дамуға қатысушылардың жалпы санын білдіретін көрсеткіштерде ғана ұқсас. Осылайша, білім беру факторы мен инновациялық факторы ЖІӨ-мен арасында күшті байланыс бар деген қорытынды жасауға болады. Яғни, ҒЗТКЖ саласындағы ПОҚ-ның көрсеткіштері мен Қазақстанда инновацияларды әзірлеу және енгізу процесіне тартылған барлық кәсіпорындар арасында өзара байланыс бар. Ұсынылған гипотезалар қабылданды. Осы зерттеудің нәтижелерін мемлекеттік органдар елдегі инновациялық саясатты дамытуда пайдалана алады.

1. Acs, Z. J., Audretsch, D. B., Lehmann, E. E., & Licht, G. (2017). National systems of innovation. The Journal of Technology Transfer, 42, 997-1008. https://doi.org/10.1007/s10961-016-9481-8

2. Afonasova, M. A., Panfilova, E. E., Galichkina, M. A, & Ślusarczyk, B. (2019). Digitalization in economy and innovation: the effect on social and economic processes. Polish Journal of Management Studies, 19(2), 22-32. https://doi.org/10.17512/pjms.2019.19.2.02.

3. Akinwale, Y. O., Dada, A. D., Oluwadare, A. J., Jesuleye, O. A., & Siyanbola, W. O. (2012). Understanding the nexus of R&D, innovation and economic growth in Nigeria. International Business Research, 5(11), 187-197. http://dx.doi.org/10.5539/ibr.v5n11p187

4. Awan, U. (2021). Steering for sustainable development goals: a typology of sustainable innovation. In Industry, innovation and infrastructure (pp. 1026-1036). Cham: Springer International Publishing. https://doi.org/10.1007/978-3-319-71059-4_64-1

5. Banacu, C. S., Busu, M., Ignat, R., & Trica, C. L. (2019). Entrepreneurial innovation impact on recycling municipal waste. A panel data analysis at the EU level. Sustainability, 11(18), 5125-5138. https://doi.org/10.3390/su11185125

6. Bilbao-Osorio, B., & Rodríguez-Pose, A. (2004). From R&D to Innovation and Economic Growth in the EU. Growth and Change, 35(4), 434-455. https://doi.org/10.1111/J.1468-2257.2004.00256.X

7. Franco, C., & de Oliveira, R. H. (2017). Inputs and outputs of innovation: analysis of the BRICS: Theme 6–innovation technology and competitiveness. RAI Revista de Administração e Inovação, 14(1), 79-89. https://doi.org/:10.1016/j.rai.2016.10.001

8. Gao, X., & Guan, J. (2009). A scale-independent analysis of the performance of the Chinese innovation system. Journal of Informetrics, 3(4), 321– 331. https://doi.org/10.1016/j.joi.2009.04.004

9. Gössling, T., & Rutten, R. (2007). Innovation in regions. European planning studies, 15(2), 253-270. https://doi.org/10.1080/09654310601078788

10. Hysa, E., Kruja, A., Rehman, N. U., & Laurenti, R. (2020). Circular economy innovation and environmental sustainability impact on economic growth: An integrated model for sustainable development. Sustainability, 12(12), 4831-4847. https://doi.org/10.3390/su12124831

11. Ibadildin, N., Torjesen, S., & Kristiansen, S. O. (2020). Linkage Strategies and Political Choices for an Authoritarian Country in Transition: The Case of Kazakhstan. Eurasian Research Journal, 2(1), 61-80.

12. Kudaibergenova, D. T. (2015). The ideology of development and legitimation: Beyond ‘Kazakhstan 2030’. Central Asian Survey, 34(4), 440-455. https://doi.org/10.1080/02634937.2015.1115275

13. Kurmanov, N., Beisengaliyev, B., Dogalov, A., Turekulova, D., & Kurmankulova, N. (2016). Raw-material-intensive Economy and Development of Small and Medium-sized Enterprises in Kazakhstan. International journal of economics and financial issues, 6(4), 1440-1445.

14. Melane-Lavado, A., & Alvarez-Herranz, A. (2020). Cooperation networks as a driver of sustainability-oriented innovation. Sustainability, 12(7), 2820-2846. http://dx.doi.org/10.3390/su12072820

15. Papanastassiou, M., Pearce, R., & Zanfei, A. (2020). Changing perspectives on the internationalisation of R&D and innovation by multinational enterprises: A review of the literature. Journal of International Business Studies, 51, 623-664. https://doi.org/10.1057/s41267-019-00258-0

16. Pece, A. M., Simona, O. E. O., & Salisteanu, F. (2015). Innovation and economic growth: An empirical analysis for CEE countries. Procedia Economics and Finance, 26, 461-467. https://doi.org/10.1016/S2212-5671(15)00874-6

17. Ramadani, V., & Gerguri, S. (2011). Innovations: principles and strategies. Strategic Change, 20, 101-110. https://doi.org/10.1002/JSC.888

18. Uchupalanan, K. (2000). Competition and IT-based innovation in banking services. International Journal of Innovation Management, 4(4), 455-489. http://dx.doi.org/10.1016/S1363-9196(00)00023-8

19. UNECE. (2021). [cited February 2, 2023]. Available at: https://w3.unece.org/SDG/ru/Indicator?id=123

20. Wong, P. K., Ho, Y. P., & Autio, E. (2005) Entrepreneurship, Innovation and Economic Growth: Evidence from GEM data. Small Business Economics, 24, 335–350. https://doi.org/10.1007/s11187-005-2000-1