Қазақстан аймақтарының экономикалық әлеуеті: салыстырмалы талдау және аймақтық қолжетімділік

Бұл зерттеуде эмпирикалық деректерді өңдеу негізінде Қазақстандағы өңірлік қолжетімділік пен экономикалық әлеует арасындағы өзара байланыс қарастырылады. Зерттеу көрсеткендей, автомобиль мен теміржол жолдарының ұзындығымен өлшенетін көлік инфрақұрылымы аймақтық қолжетімділікке әсер ететін шешуші факторлардың бірі болып табылады. Зерттеу құрылымы төрт маңызды кезеңнен тұрады: мәліметтер жинау; жетекші бағыттарды анықтау; корреляциялық-регрессиялық талдау; қорытындылар мен ұсыныстарды негіздеу. Салыстырмалы талдауда қолданылатын айнымалылар теміржол желілерінің пайдалану ұзындығы, жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдарының ұзындығы және жалпы өңірлік өнім болып табылады. Корреляциялық-регрессиялық талдау нәтижелері темір жолдар мен автомобиль жолдарының ұзындығы мен таңдалған өңірлердің жалпы өңірлік өнімі (ЖӨӨ) арасындағы маңыз бар байланыстарды анықтады. Оңтүстік Қазақстан, Солтүстік Қазақстан және Қарағанды облыстары үшін алынған модельдер R-квадраттардың жоғары мәндері негізінде жоғары оң байланыстарды көрсетті. Зерттеу нәтижелері осы модельдерге енгізілген айнымалылар жалпы аймақтық өндіріс көлемінің өзгеруімен тығыз байланысты екенін және олардың оң байланыстарын жақсырақ түсіндіретінін көрсетті. Зерттеу инфрақұрылым мен экономикалық көрсеткіштердің дамуындағы аймақтық айырмашылықтарды ескерудің маңыздылығын көрсетеді. Алынған нәтижелердің негізінде саясаткерлер теңсіздікті азайту арқылы теңгерімді және инклюзивті аймақтық дамуды ілгерілету үшін пайдалана алады.

1. Aliyeva, S., Chen, X., Yang, D., Samarkhanov, K., Mazbayev, O., Sekenuly, A., Issanova, G. & Kozhokulov, S. (2019). The socioeconomic impact of tourism in East Kazakhstan Region: Assessment approach. Sustainability, 11(17), 4805. https://doi.org/10.3390/su11174805

2. Ashurov, S., Othman, A. H. A., Rosman, R. B., & Haron, R. B. (2020). The determinants of foreign direct investment in Central Asian region: A case study of Tajikistan, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Turkmenistan and Uzbekistan (A quantitative analysis using GMM). Russian Journal of Economics, 6(2), 162-176. https://doi.org/10.32609/j.ruje.6.48556

3. Bitabarova, A. G. (2018). Unpacking Sino-Central Asian engagement along the new silk road: a case study of Kazakhstan. Journal of Contemporary East Asia Studies, 7(2), 149-173. https://doi.org/10.1080/24761028.2018.1553226

4. Cascetta, E., Cartenì, A., Henke, I., & Pagliara, F. (2020). Economic growth, transport accessibility and regional equity impacts of high-speed railways in Italy: Ten years ex post evaluation and future perspectives. Transportation Research Part A: Policy and Practice, 139, 412-428. https://doi.org/10.1016/j.tra.2020.07.008

5. Chan, M. H. T. (2018). The belt and road initiative–the new silk road: a research agenda. Journal of Contemporary East Asia Studies, 7(2), 104-123. https://doi.org/10.1080/24761028.2019.1580407

6. Dannenberg, P., Revilla Diez, J., & Schiller, D. (2018). Spaces for integration or a divide? Newgeneration growth corridors and their integration in global value chains in the Global South. Zeitschrift für Wirtschaftsgeographie, 62(2), 135-151. https://doi.org/10.1515/zfw-2017-0034

7. Dave, B., & Kobayashi, Y. (2018). China’s silk road economic belt initiative in Central Asia: economic and security implications. Asia Europe Journal, 16, 267-281. https://doi.org/10.1007/s10308-018-0513-x

8. Dmitriyev, P. S., Fomin, I. A., Nazarova, T. V., & Wendt, J. A. (2021). Transport accessibility of the lake ecosystems in the North Kazakhstan region as a factor of tourism development. Journal of Tourism and Geosites, 35(2), 289-296. https://doi.org/10.30892/gtg.35204-650

9. Kumar, I., Zhalnin, A., Kim, A., & Beaulieu, L. J. (2017). Transportation and logistics cluster competitive advantages in the US regions: A cross-sectional and spatio-temporal analysis. Research in Transportation Economics, 61, 25-36. https://doi.org/10.1016/j.retrec.2016.07.028

10. Le, Q. A., Tran, V. A., & Duc, B. L. N. (2019). The Belt and Road Initiative and its perceived impacts on the textile and garment industry of Vietnam. Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity, 5(3), 59. https://doi.org/10.3390/joitmc5030059

11. Liang, Y., Zhou, K., Li, X., Zhou, Z., Sun, W., & Zeng, J. (2020). Effectiveness of high-speed railway on regional economic growth for less developed areas. Journal of Transport Geography, 82, 102621. https://doi.org/10.1016/j.jtrangeo.2019.102621

12. Mukhametzhan, S. O., Junusbekova, G. A. & Daueshov, M. Ye. (2020). Urban Development Management in Pursuit of Regional Economic Growth: the Example of Kazakhstan. Economy of region, 16(4), 1285-1301, https://doi.org/10.17059/ekon.reg.2020-4-19

13. Otsuka, N., Günther, F. C., Tosoni, I., & Braun, C. (2017). Developing trans-European Railway corridors: lessons from the rhine-alpine corridor. Case Studies on Transport Policy, 5(4), 527-536. https://doi.org/10.1016/j.cstp.2017.06.005

14. Pomfret, R. (2019). The Eurasian Landbridge and China’s Belt and Road Initiative: Demand, supply of services and public policy. The World Economy, 42(6), 1642-1653.

15. Raimbekov, Z., Syzdykbayeva, B., Rakhmetulina, Z., & Zhenskhan, D. (2018). The effectiveness of logistics development and its impact on the economies of the countries along the silk road passing through Kazakhstan. Transport problems, 13(4), 127-142. https://doi.org/10.20858/tp.2018.13.4.12

16. Saidi, S., Mani, V., Mefteh, H., Shahbaz, M., & Akhtar, P. (2020). Dynamic linkages between transport, logistics, foreign direct Investment, and economic growth: Empirical evidence from developing countries. Transportation Research Part A: Policy and Practice, 141, 277-293. https://doi.org/10.1016/j.Tra.2020.09.020

17. Sergeyeva, A., Abdullina, A., Nazarov, M., Turdimambetov, I., Maxmudov, M., & Yanchuk, S. (2022). Development of Cross-Border Tourism in Accordance with the Principles of Sustainable Development on the Kazakhstan-Uzbekistan Border. Sustainability, 14(19), 12734. https://doi.org/10.3390/su141912734

18. Thill, J. C., & Lim, H. (2010). Intermodal containerized shipping in foreign trade and regional accessibility advantages. Journal of Transport Geography, 18(4), 530-547. https://doi.org/10.1016/j.jtrangeo.2010.03.010

19. Wang, C., Lim, M. K., Zhang, X., Zhao, L., & Lee, P. T. W. (2020). Railway and road infrastructure in the Belt and Road Initiative countries: Estimating the impact of transport infrastructure on economic growth. Transportation Research Part A: Policy and Practice, 134, 288-307. https://doi.org/10.1016/j.tra.2020.02.009

20. Yang, J., & McCarthy, P. (2013). Multimodal transportation investment in Kazakhstan: Planning for trade and economic development in a post-soviet country. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 96, 2105-2114. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2013.08.237

21. Yu, F., Lin, F., Tang, Y., & Zhong, C. (2019). High‐speed railway to success? The effects of highspeed rail connection on regional economic development in China. Journal of Regional Science, 59(4), 723-742. https://doi.org/10.1111/jors.12420