Қазақстан экономикасы үшін фискалдық мультипликаторды бағалау

Соңғы жылдары сыртқы күйзелістердің аясында Қазақстанда фискалдық саясат рөлінің күшеюі оның құралдарының экономикаға әсерін зерттеуді жаңартты. Осыған байланысты мемлекеттік шығыстардың мультипликаторын бағалау бюджет-салық саясат әсерінің тиімділігін арттыру үшін практикалық маңызы бар ерекше зерттеу болып табылады. Қазақстанның мемлекеттік шығыстарының мультипликаторын бағалау бұл мақаланың мақсаты болып табылады. Бағалауды жүзеге асыру үшін ресми статистикалық ақпарат көзінің деректері тоқсан сайын алынып, 2000- 2022 жылдар аралығын қамтыды. Көрсетілген уақыт кезеңінде авторлар эконометрикалық талдау әдістерін пайдалана отырып, Қазақстан мемлекеттік шығыстар фискалдық мультипликаторының екі бағаламасын жасады: экономикалық циклдарды есепке алмағанда және экономикалық цикл үшін түзетілген. Модельдеу нәтижелерін салыстыру авторларға циклдарды ескермей фискалдық мультипликаторды бағалаудың кемшіліктерін атап өтуге мүмкіндік береді. Экономикалық циклдарды елемейтін модельде экономикалық өсуге мемлекеттік шығыстардың күйзеліс әсерінің артта қалуы жоғары бағаланды. Сонымен қатар, жалпы фискалдық мультипликатор (циклсіз) 10% маңыздылық деңгейіне ие және ол бар болғаны 0,2 құрайды. Құлдырау кезеңіндегі циклдері бар модельдегі фискалдық мультипликатор 1% маңыздылық деңгейінде және 0,44 құрады, ал кеңею кезеңінде кез келген уакыт деңгейінде ол шамалы болып шықты. Осы нәтижелерге сүйене отырып, авторлар Қазақстан үшін құлдырау кезіндегі фискалдық шаралардың теориялық маңыздылығы дәлелденеді деген қорытындыға келеді. Алайда, әлеуетті деңгейден жоғары экономикалық өсу кезеңінде мемлекеттік шығындарға қосымша оң талықсытпа экономикаға ешқандай әсер етпейді.

1. António, A., & Frederico, S., L. (2019). Fiscal multipliers in the Eurozone: A SVAR Analysis. Applied Economics, 51(51), 5577-5593. https://doi.org/10.1080/00036846.2019.1616068

2. Barrell, R., Holland, D. & Hurst, I. (2012). Fiscal multipliers and prospects for consolidation. OECD Journal: Economic Studies, 1, 71-102. https://doi.org/10.1787/eco_studies-2012-5k8x6k5wc58x

3. Batini, N., Eyraud, L., & Weber, A. (2014). A Simple Method to Compute Fiscal Multipliers. IMF Working Paper 2014/93, International Monetary Fund. https://www.imf.org/external/pubs/ft/wp/2014/wp1493.pdf

4. Bernd, H., & Matthias, U. (2014). The Macroeconomic Effects of Legislated Tax Changes in Germany. Oxford Economic Papers, 66(2), 397-418. https://doi.org/10.1093/oep/gpt017

5. Deleide, M., Levrero, E., & Iafrate, F. (2020). Public Investment Fiscal Multipliers: An Empirical Assessment for European Countries. Structural Change and Economic Dynamics, 52, 354-365. https://doi.org/10.1016/j.strueco.2019.12.004.

6. Dime, R., Ginting, E., & Zhuang, J. (2021). Estimating fiscal multipliers in selected Asian economies. ADB Economics Working Paper Series 2021/638, Asian Development Bank. http://dx.doi.org/10.22617/WPS210309-2

7. Giovanni, A., Giovanni, C., Efrem, C., & Luca, F. (2023). Are Fiscal Multipliers Estimated with Proxy-SVARs Robust? Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 85(1), 95-122. https://doi.org/10.1111/obes.12521

8. Gromov, A. D. (2015). The impact of government spending on economic growth. Research Financial Institute. Financial Journal [Nauchno-issledovatel’skij finansovyj institut. Finansovyj zhurnal], 4(26), 62-71. (In Russ)

9. Ivanova, N., & Kamenskikh, M. (2011). Efficiency of public spending in Russia. Economic policy [Ekonomicheskaya politika], 1, 176-192. (In Russ)

10. Jordà, Ò. (2005). Estimation and Inference of Impulse Responses by Local Projections. American Economic Review, 95(1), 161-182. https://doi.org/10.1257/0002828053828518

11. Mertens, R., & Ravn, M. (2014). A Reconciliation of SVAR and Narrative Estimates of Tax Multipliers. Journal of Monetary Economics, 68, 1-19. https://doi.org/10.1016/j.jmoneco.2013.04.004

12. Mineshima, A., Poplawski-Ribeiro, M., & Weber, A. (2014). Size of Fiscal Multipliers. Post Crisis Fiscal Policy, MIT Press Online, 315-372. [cited February 20, 2023]. Available: https://doi.org/10.7551/mitpress/9780262027182.003.0013

13. Riera-Crichton, D., Vegh, C., & Vuletin, G. (2015). Procyclical and countercyclical fiscal multipliers: evidence from OECD countries. Journal of International Money and Finance, 52, 15-31. https://doi.org/10.1016/j.jimonfin.2014.11.011

14. Stock, J., & Watson, M. (2007). Why has U.S. inflation become harder to forecast? Journal of Money, Credit and Banking, 39(1), 3-33. https://doi.org/10.1111/j.1538-4616.2007.00014.x

15. Stock, J., & Watson, M. (2020). Introduction to Econometrics: 4th Edition. Pearson Education Limited, London.