Шекара маңындағы аудандардың экономикалық әлеуетін бағалау әдіснамасы және оны пайдалану бойынша ұсыныстар (Алматы облысы мысалында)

Мақаланың мақсаты ауылдық шекара маңындағы аудандардың жағдайына бейімделген экономикалық әлеуетті бағалау көрсеткіштерінің әдіснамасы мен жүйесін таңдауды негіздеу, сондай-ақ осы тәсілді сынақтан өткізуге сүйене отырып, Алматы облысының шекара маңындағы аудандарын әлеуметтік-экономикалық даму әлеуеті бойынша ранжирлеуді жүргізу және оны неғұрлым толық пайдалану жөнінде ұсынымдар әзірлеу болып табылады.«Экономикалық әлеует» ұғымының мазмұнына қазіргі көзқарастар зерттелді, оны бағалау үшін қолданылатын әдістер зерделенді және қорытылды, әлеуметтік-экономикалық даму әлеуетін анықтауға авторлық әдістемелік көзқарас ұсынылды, ол индекстік әдіс пен ауылдық аудандарға бейімделген көрсеткіштер жүйесіне негізделген.Ұсынылған тәсіл Алматы облысының шекаралас аудандарының мысалында сынақтан өткізілді, оларды әлеуметтік-экономикалық әлеуеттің интегралдық индексі бойынша саралау жүргізілді, олардың дамуын тежейтін негізгі проблемалар мен тәуекелдер анықталды.Осы аудандардың тар салалы ауыл шаруашылығы мамандануын еңсеру және ұсақ фермерлік және қосалқы шаруашылықтарды дамытудан ауыл шаруашылығы құрылымдарын ірілендіруге, транзиттік және туристік әлеуеттерді неғұрлым толық пайдалануға, шекара маңындағы аудандардан көші-қон ағындарының теріс сальдосын төмендетуге екпінді көшіру қажеттілігі туралы қорытынды жасалды.Ауылдық шекара маңындағы аудандарды олардың экономикасын, инфрақұрылымын және әлеуметтік саласын дамытудың әлеуетті мүмкіндіктерін неғұрлым толық пайдалану мақсатында мемлекеттік реттеу әдістерін жетілдіру бойынша ұсынымдар негізделген. Шағын және орта бизнесті ынталандыру, әлеуметтік және көліктік-логистикалық инфрақұрылымды дамытуды мемлекеттік қолдау әдістері ұсынылды.Зерттеудің жалпы ғылыми әдістері қолданылды: жүйелік көзқарас, салыстыру, аналогия, индекстік талдау, саралау, жинақтау және нақтылау.

Экономикалық әлеует, бағалау әдістері, аймақ, шекаралық аудан, экономика, әлеуметтік даму, инфрақұрылым, теңестіру, мемлекеттік реттеу, ынталандыру, Экономический потенциал, методы оценки, регион, приграничный район, экономика, социальное развитие, инфраструктура, выравнивание, государственное регулирование, стимулирование

1. Панзабекова А.Ж., Тургель И.Д. Проектирование института оценки регулирующего воздействия в России и Казахстане // Экономика: стратегия и практика. - 2018. - № 2. - 24-33.

2. Гневко В.А., Рохчина В.Е. Стратегический анализ социально-экономического развития региона: принципы, основные направления проблемы. - СПб.: ИРЭ РАН, ИУЭ. - 2004. - 288 с.

3. Королевская В.И., Хохлов С.Н. Управление региональной экономикой в условиях рынка. - М., 2001. - 64 с.

4. Гладышевский А.И. Формирование производственного потенциала: анализ и прогнозирование /М.: Наука. - 2002. - 152 с.

5. Белоусов Р.А. Рост экономического потенциала /М.: Экономика, - 2005. - 55 с.

6. Оценка экономического потенциала региона [Электронный ресурс]. URL:http://allendy.ru/ regecon/56-ocenka.html (Дата обращения 19 февраля 2020 г.)

7. Мищенко В. Экономика региона / Издательство алтайского государственного университета. - 2002. - 141 с.

8. Shcherbakova E.V. Hierarchical Structure of the Economic Potential of a Region. Regionologiya = Regionology. - 2018; 26(3), - С. 422-437. DOI: 10.15507/2413- 1407.104.026. 201803.422-437.

9. Тищенко А.Н. Оцінка ефективності використання економiчного потенціалу / Монография. Киев: ВНТУ, 2004. - 350 с.

10. Nurlanova N. K., Kireyeva A. A. & Ruzanov R. M. - 2017. Evaluation of Economic Potential and Level of Concentration of the Regions of Kazakhstan. Journal of Asian Finance Economics and Business, 4(2), Р. 37-44. DOI:10.13106/jafeb.2017.vol4.no2.37-

11. Гирина А.Н. Методика оценки социально-экономического развития региона // Вестник ОГУ. - 2013. - № 8 (157). - С. 82-87.

12. Корабейников И.Н., Гирина А.Н. Социально-экономические предпосылки эффективного внедрения информационных технологий на региональном уровне / Под ред. акад. РАН А.И. Татаркина. - Екатеринбург: Институт экономики УрО РАН, 2009. - 196с.

13. Samarina V P. Features of assessment of the uneven socioeconomic development of the regions / VP. Samarina //Problems of modern economy. - 2008. - № 1 (25). - P 300-304.

14. Спанова Б.Ж. Методы оценки экономического потенциала регионов и возможность их использования для дальнейшего прогнозирования // Вестник КарГУ - 2007.

15. Дриго М.Ф. Анализ инвестиционного потенциала депрессивного региона (на примере Брянской области) // ЭНСР - 2008. - № 4 (43). - С.126- 134.

16. Графуров И. Р. Оценка экономического потенциала территории // Экономист. - 2005. - № 3. - С. 61-66.

17. Howison S. D., Kelly F. P., Wilmott P. Mathematical Models in Finance. Chapman and Hall, London - New York, 2004. - 192 p.

18. Wheaton W., Shishido H. Urban Concentration, Agglomeration Economies, and the Level of Economic Development // Economic Development and Cultural Change. 1981. - Vol. 30. - P. 17-30.

19. Нурланова Н.К. Пространственная экономика и новые тренды ее развития в современной реальности //Известия НАН РК. - 2016. - № 3. -С. 48-53.

20. В Давосе предложили заменить ВВП Индексом инклюзивного развития [Электронный ресурс]. Режим доступа: https://newsone.ua/news/economics/v- davose- predlozhili-zamenit-vvp-indeksom-inklyuzivnogo- razvitiya.html (дата обращения 18 мая 2020 г.)

21. Педанов Б.Б. Система критериев оценки социально-экономического развития муниципальных образований ///Экономика и управление в современных условиях. - Красноярск: СИБУП, 2004. - 265 с.

22. Тухватуллин РФ. Методы оценки социально-экономического развития реального сектора региона (на примере Приволжского федерального округа). Российское предпринимательство, 2015. - № 16(22). - С.4025-4036. DOI: 10.18334/rp.16.21.2017

23. Cheymetova V.A., Nazmutdinova E.V. SocioEconomic Potential of the Region and Its Evaluation. // Asian Social Science; Vol. 11, No. 7; 2015 Published by Canadian Center of Science and Education. doi: 10.5539/ ass.v11n7p74