Қалалық кеңістіктің сапасы Алматы қаласының орнықты экономикалық даму факторы ретінде

Қазақстанда соңғы жылдары ауыл халқының қалаларға бақылаусыз көші-қоны есебінен урбандалу процестерінің жандануы байқалады. Осыған байланысты қалаларда өмір сүру сапасын қамтамасыз етуге байланысты бірқатар мәселелер туындайды.
Мақаланың мақсаты – Алматы қаласының мысалында қалалық кеңістіктің сапасын және оның тұрақты экономикалық дамудағы рөлін бағалау. Алматы қ. аудандары кеңістігінің сапасын бағалау кезінде қазіргі заманғы қаланың негізгі сипаттамаларын көрсететін қауіпсіздік, жайлылық, экология, әртүрлілік, заманауи, іскерлік орта, өмір сапасы, әлеуметтік даму және адами капитал сынды индикаторлар тобы есептелді. Алматы қ. статистика департаменті, Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының Құқықтық статистика және арнайы есепке алу жөніндегі комитеті, Алматы қ. Төтенше жағдайлар департаменті секілді ашық дереккөздерден алынған мәліметтер пайдаланылды.
Зерттеу нәтижесінде Алматы қаласының кеңістіктік дамуы біркелкі емес екендігі қорытындалды. Қаланың құрылымында аумақтардың төрт түрі анықталды: іргелес іскерлік орталықпен біріктірілген тарихи орталық; жаппай тұрғын үй құрылысының шағын аудандары (жатын аудандар); ескі аз қабатты құрылыс аудандары және жеке үй шаруашылықтары; реттелмейтін жеке тұрғын үй құрылысымен сипатталатын жаңа қосылған аудандар. Зерттеу нәтижесінде қалалық кеңістіктің сапасы қаланың орнықты экономикалық дамуының, атап айтқанда бизнестің маңызды факторы болып табылады деген қорытынды жасалды. Сондайақ, қалалық кеңістікті дамыту проблемаларын неғұрлым толық анықтау, қаланы дамытудың стратегиялық жоспарларын әзірлеу және іске асыру мақсатында бизнес пен Алматы қаласы әкімдігінің өкілдері, сондай-ақ урбанист-зерттеушілер тұрақты негізде пайдалану үшін қалалық даму индикаторларының әмбебап жүйесін әзірлеу қажеттігі туралы қорытынды жасалды.

1. United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division (2015). World Urbanization Prospects: The 2014 Revision, (ST/ESA/ SER.A/366). [Electronic source]. URL: https://esa.un.org/unpd/wup/Publications/Files/WUP2014-Report.pdf (Date of access 08.11.2020)

2. Регионы Казахстана в 2019 году: стат. сборник. – Нур-Султан: МНЭ РК, 2020. – 465 с.

3. Урбанизация как ускоритель инклюзивного и устойчивого развития в Казахстане. Национальный доклад о человеческом развитии 2019. [Электронный ресурс]. URL: https://www.kz.undp.org/ (Дата обращения 16.11.2020)

4. Цель 11: Обеспечение открытости, безопасности, жизнестойкости и экологической устойчивости городов и населенных пунктов. [Электронный ресурс]. URL: https://www.un.org/sustainabledevelopment/ru/cities/ (Дата обращения 15.02.2021)

5. Ovsiannikova T.Y., Nikolaenko M.N. Quality assessment of urban environment // 2015 IOP Conf. Ser.: Mater. Sci. Eng. 71, 012051. doi:10.1088/1757-899X/71/1/012051

6. Высоковский А. Удобный город: три уровня созидания // Российское экспертное обозрение. – 2007. – № 4. – С. 71-74.

7. Bertaud A. The spatial organization of cities: Deliberate outcome or unforeseen consequence? [Electronic source]. URL: https://escholarship.org/uc/item/5vb4w9wb (date of access 08.11.2020)

8. UN Habitat. Planning sustainable cities: Global report on human settlements 2009. - London: Earthscan, 2009. - 306 p.

9. The global risks report 2020. – Geneva: World Economic Forum, 2020. - 102 р.

10. О стратегической миссии Алматы стать драйвером глобальной интеграции всего региона [Электронный ресурс]. URL: https://forbes.kz//finances/markets/novyie_vyizovyi_1_1577437889/?utm_source=forbes&utm_medium=mlt_articles&fbclid=IwAR3TF89yCBjGIhSji2ixN0qkj5KGaVFtvQFUQrqB8en11UgoMU76CYqk6Vw (Дата обращения 04.11.2020)

11. Gibbs J. The evolution of population concentration // Economic geography. - 1963. - № 2. - Р. 119–129.

12. Флорида Р. Креативный класс: люди, которые меняют будущее. – М.: Классика-XXI, 2011. – 432 с.

13. Вебер М. Город. Избранные произведения. – М.: Прогресс, 1990. – 808 с.

14. Christaller W., Baskin C.W. The Central Places of Southern Germany, Englewood Cliffs. - N. I: Prentice-Hill, 1966. – 230 р.

15. Лёш А. Пространственная организация хозяйства. – М.: Наука, 2007. – 663 с.

16. Friedmann J. Regional development policy: A case study of Venezuela. - Cambridge: MIT Press, 1966. – 279 р.

17. Burgess E.W. The growth of the city: an introduction to a research project // In Park R.E. et al. (Eds.), The City. - Chicago: University Chicago Press, 1925. - Pp. 47-62.

18. Джекобс Дж. Смерть и жизнь больших американских городов. – М.: Новое издательство, 2011. – 460 с.

19. Данциг Дж., Саати Т. Компактный город: проект организации городской среды. – М.: Стройиздат, 1977. – 200 с.

20. Дуани А. Новый урбанизм: всё лучшее в центре - это неправильно // Строительство. Технологии. Организация. – 2012. - № 3. [Электронный ресурс]. URL: http://stopress.ru/archive/html/STO_0313_iul_2012/ (Дата обращения 30.10.2020)

21. Wojnarowska A. Model for assessment of public space quality in town centers // European spatial research and policy. – 2016. - № 1. – Р. 89-109. doi:10.1515/esrp-2016-0005

22. Lee B., Gordon P. Urban structure: its role in urban growth, net new business formation and industrial churn // Region et Developрement. – 2011. - № 3. - Рp. 137-159.

23. Индекс качества городской среды Министерства строительства и жилищно-коммунального хозяйства РФ [Электронный ресурс]. URL: http://www.minstroyrf.ru/docs/15815/ (Дата обращения 05.11.2020)

24. The urban sustainability index: a new tool for measuring China’s cities. - the urban China initiative, 2010 [Electronic source]. URL: https://urbanchinainitiative.typepad.com/files/usi.pdf (Date of access 06.11.2020)

25. Praliya S., Garg P. Public space quality evaluation: prerequisite for public space management // The Journal of Public Space. – 2019. - № 4(1). – Р. 93- 126. doi: 10.32891/jps.v4i1.667

26. Garau C., Pavan V.M. Evaluating Urban quality: indicators and assessment tools for smart sustainable cities // Sustainability. - 2018. - № 10. doi:10.3390/su10030575

27. Krishnan S.V., Firoz M.C. Regional urban environmental quality assessment and spatial analysis // Journal of urban management. – 2020. – № 2. – Pр. 191- 204. doi://10.1016/j.jum.2020.03.001

28. Зайкова И.А. Устойчивое экономическое развитие как фактор обеспечения экономической безопасности страны // Национальные интересы: приоритеты и безопасность. - № 3. – С. 442–448.

29. Алматы в 2019 году [Электронный ресурс]. URL: https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT390498 (Дата обращения 08.11.2020)

30. г. Алматы. Предварительные данные за 2019 год [Электронный ресурс]. URL: https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT359783 (Дата обращения 08.11.2020)

31. Линч К. Образ города. Ясность прочтения. – М.: Стройиздат, 1982. – 328 с.

32. Генплан Алматы: обновление без перезагрузки [Электронный ресурс]. URL: http://rialight.kz (Дата обращения 07.11.2020)

33. Динамика основных социальноэкономических показателей по городу Алматы [Электронный ресурс]. URL: https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT389153 (Дата обращения 07.11.2020)

34. О жилищном фонде города Алматы в 2019 году [Электронный ресурс]. URL: https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT347547 (Дата обращения 07.11.2020)

35. О состоянии охраны атмосферного воздуха в городе Алматы. 2019 год [Электронный ресурс]. URL: https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT364888 (Дата обращения 07.11.2020)

36. 2ГИС - Справочник Алматы [Электронный ресурс]. URL: https://2gis.kz/almaty (Дата обращения 08.11.2020)

37. Об обращении с коммунальными отходами в городе Алматы. 2019 год [Электронный ресурс]. URL: https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT358316 (Дата обращения 08.11.2020)

38. Аналитика рынка недвижимости [Электронный ресурс]. URL: https://almaty.etagi.com/analytics/?city_id=201&class=flats&date_from=2019-01-01&date_to=2020-11-12&resolution=70&country_id=2 (Дата обращения 08.11.2020)

39. Маулетбай С. В списках не значатся: в Алматы обнаружены 29 неучтённых парков [Электронный ресурс]. URL: https://informburo.kz/stati/v-spiskah-akimata-ne-chislyatsya-29-almatinskihparkov-issledovanie.html (Дата обращения 07.11.2020)