Қазақстанның қарт адамдарының қаржылық әл-ауқатының олардың отбасылық өміріне әсері

Бүгінде әлемде көптеген елдер зейнеткерлердің әл-ауқатын ойлайды, өйткені олардың саны жыл сайын өсіп келеді және зейнетақы жүйелері лайықты қартаюды қамтамасыз ете алмайды. Зейнеткерлердің әл-ауқаты қоғамның әл-ауқатының бір бөлігі болып табылады, ал зейнетақы жүйесі - зейнеткерлердің әл-ауқатын қамтамасыз ету институты. Сондықтан қарт адамдардың қаржылық әл-ауқаты мен елдің зейнетақы жүйесі арасындағы өзара байланысты түсіну маңызды. Сондай-ақ, отбасы адамның ажырамас бөлігі екенін ұмытпау керек, сондықтан отбасының әр мүшесінің әл-ауқаты отбасылық қатынастарға әсер етеді. Бұл мақала Қазақстан зейнеткерлерінің қаржылық әл-ауқатын зейнеткердің серіктесімен, балаларымен және немерелерімен отбасылық қарым-қатынасына әсер ететін негізгі фактор ретінде бағалауға арналған. Бұл зерттеуді жүргізу үшін бастапқы және қайталама деректер пайдаланылды. Бастапқы деректер сұхбат арқылы жиналды, бұл зейнеткерлердің қаржылық әл-ауқатының субъективті анықтамасын және оның отбасылық қатынастарға әсерін бағалауға мүмкіндік берді. Интервью барысында жинақталған ақпарат Atlas. ti бағдарламасы арқылы өңделді. Ұлттық статистика бюросының мәліметтері қазақстандық зейнеткерлердің қаржылық жағдайын әділ бағалауға мүмкіндік берді. Зерттеу барысында қазақстандық зейнеткерлер арасында қаржылық әл-ауқат ұғымы әйелдерге қарағанда ерлер үшін маңызды екені анықталды. Зейнеткерлер өздерінің қаржылық әл-ауқатына риза емес, бірақ бұл олардың отбасымен қарым-қатынасына айтарлықтай әсер етпейді. Зерттеу нәтижелері зейнеткерлердің қаржылық әл-ауқатын бағалауға мүмкіндік береді және оларды елдің әлеуметтік саясатын, зейнетақымен қамтамасыз етуді реформалауда қолдануға болады. Сұхбат барысында қаржылық сауаттылық жағдайлармен контекстке байланысты негізгі факторлардың бірі ретінде анықталды.

1. Yan, S.J., Liu, Li, Shi, Lin, et al. (2013). Research progress on life satisfaction of the elderly in China. Chinese Nursing Research, 27 (9C), 1009-6493. doi:10.3969/j.issn.1009-6493.2013.27.003

2. Boisclair, D., Lusardi, A., and Michaud, P.C. (2017). Financial literacy and retirement planning in Canada. Journal of Pension Economics and Finance. 16, 277–296. https://doi.org/10.1017/S1474747215000311

3. Bruuggen, E. C., Hogreve, J., Holmlund, M., Kabadayi, S., and Leofgren, M. (2017). Financial well-being: a conceptualization and research agenda. Journal of Business Research, 79, 228–237. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2017.03.013

4. Skinner, J., (2007). Are you sure you’re saving enough for retirement? American Economic Review, 21, 59–80. DOI: 10.1257/jep.21.3.59

5. Bobe, B.J., and Cooper, B.J. (2018). Accounting students’ perceptions of effective teaching and approaches to learning: impact on overall student satisfaction. Accounting and Finance, 60, 2099-2143. https://doi.org/10.1111/acfi.12364

6. Griggs, D., Stafford-Smith, M., Gaffney, O. et al. (2013). Sustainable development goals for people and planet. Nature, 495, 305–307. https://doi.org/10.1038/495305a

7. Dittmar, H., Bon,d R., Hurst, M. and Kasser T. (2014). The relationship between materialism and personal well-being: a meta-analysis. Journal of Personality and Social Psychology,107, 879–924. DOI:10.1037/a0037409

8. Porter, N.M. and Garman, E.T. (1992). Money as part of a measure of financial well-being. American Behavioral Scientist, 35, 820–826. https://doi.org/10.1177/0002764292035006016

9. Shim, S., Barber, B.L., Card, N.A. et al. (2010). Financial Socialization of First-year College Students: The Roles of Parents, Work, and Education. Youth Adolescence, 39, 1457–1470. https://doi.org/10.1007/s10964-009-9432-x

10. Kapur, B.K. (2005). Can faster income growth reduce well-being? Social Choice and Welfare, 25, 155–171. https://doi.org/10.1007/s00355-005-0040-8

11. Malone, K., Stewart, S.D., Wilson, J. and Korsching, P.F.(2010). Perceptions of financial wellbeingamong American women in diverse families. Journal of Family and Economic, 31, 63–81. https://doi.org/10.1007/s10834-009-9176-5

12. Garman, E.T., Sorhaindo, B., Bailey, W., Kim, J., and Xiao, J. (2004). Financially distressed credit counseling clients and the in charge financial distress/financial well-being scale. Proceedings of the Eastern Regional Family Economics and Resource Management Association Conference. 71–81.

13. Joo, S.H. and Grable, J.E, 2004, An exploratory framework of the determinants of financial satisfaction, Journal of Family and Economic, 25, 25–50. https://doi.org/10.1023/B:JEEI.0000016722.37994.9f

14. Judge, T.A., Ilies, R., and Dimotakis, N. (2010). Are health and happiness the product ofwisdom? The relationship of general mental ability to educational and occupational attainment, health, and well-being. Journal of Applied Psychology, 95, 454–468. https://doi.org/10.1037/a0019084

15. Sacks, D.W., Stevenson, B., and Wolfers, J. (2012). The new stylized facts about income and subjective well-being. Emotion, 12, 1181–1187. https://doi.org/10.1037/a0029873

16. Gudmunson, C.G., Danes, S.M. (2011). Family financial socialization: Theory and critical review // Journal of Family and Economic, 32, 644–667. https://doi.org/10.1007/s10834-011-9275-y

17. Danes, S.M. (1994). Parental perceptions of children’s financial socialization. Journal of Financial Counseling and Planning, 5(1), 27–146.

18. Lusardi, A. and Mitchell, O.S. (2011). Financial literacy around the world: an overview. Journal of Pension Economics and Finance, 10, 497–508. https://doi.org/10.1017/S1474747211000448

19. Butt, A., Donald, M.S., Foster, F.D., Thorp, S., and Warren, G.J., 2017, Design of My Super default funds: influences and outcomes.Accounting and Finance, 57, 47–85. https://doi.org/10.1111/acfi.12134

20. Lin, C., Hsiao, Y.J., and Yeh, C.Y. (2017) Financial literacy, financial advisors, andinformation sources on demand for life insurance. Pacific-Basin Finance Journal, 4, 218–237. https://doi.org/10.1016/j.pacfin.2017.04.002

21. Banks, J., Blundell, R., and Tanner, S.(1998). Is there a retirement-savings puzzle? American Economic Review, 88, 769–788.

22. Earl, J.K., Gerrans, P., Asher, A., and Woodside, J. (2015). Financial literacy, financial judgement, and retirement self-efficacy of older trustees of self-managed superannuation funds.Australian Journal of Management, 40, 435–458. https://doi.org/10.1177/0312896215572155

23. Blanchflower, D.G. and Oswald, A.J. (2004). Well-beingover time in Britain and the USA. Journal of Public Economics, 88, 1359–1386. https://doi.org/10.1016/S0047-2727(02)00168-8

24. Vlachos, P.A., Tsamakos, A., Vrechopoulos, A.P., and Avramidis, P.K. (2009). Corporate social responsibility: attributions, loyalty, and the mediating role of trust. Journal of the Academy of Marketing Science, 37, 170–180. https://doi.org/10.1007/s11747-008-0117-x

25. Ashby, J., Schoon, I., & Webley, P. (2011). Linkages between saving behavior in adolescence and adulthood. European Psychologist, 16, 227–237. https://doi.org/10.1027/1016-9040/a000067

26. Brown, S., Taylor, K. (2016). Early influences on savings behavior: British panel data. Journal of Bank Finance, 62, 1–14. https://doi.org/10.1016/j.jbankfin.2015.09.011

27. Walstad, W., Rebeck, K., & Macdonald, R. (2010).The effects of financialeducation on the financial knowledge of high school students. Journal of Consumer Affairs, 44, 336–357. https://doi.org/10.1111/j.1745-6606.2010.01172.x

28. Xiao, J., O’Neill, B. (2016).Consumer financial education and financial capability. International Journal of Consumer Studies, 40, 712–721. https://doi.org/10.1111/ijcs.12285

29. Serido, J., Deenanath, V. (2016) Financial Parenting: Promoting Financial Self-Reliance of Young Consumers. In: Xiao J. (eds) Handbook of Consumer Finance Research. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-319-28887-1_24