Транзиттік экономикасы бар елдердің инвестициялық саясатын жетілдіру: Қазақстан тәжірибесі

Зерттеудің өзектілігі Қазақстанның алдында экономиканың тұрақты өсуін қамтамасыз ету бойынша күрделі міндеттер тұратындығымен, оларды шешу көп жағдайда инвестициялық саясатқа байланысты болумен айқындалады. Ел экономикасының басты ерекшелігі технологиялық біркелкіліктің жоғары деңгейі болғандықтан, елімізде 2010 жылдан бастап жүзеге асырылып жатқан жаңа индустриялық саясат салалардың технологиялық артта қалуын жоюға, капиталдың жаңаруын қамтамасыз етуге, жаңа инновация нүктелерін құруға бағытталған. және инвестицияның өсуі. Мақаланың мақсаты – оның жалпыланған көрсеткіштерін талдау негізінде Қазақстанның инвестициялық саясатының негізгі мәселелерін анықтау және оны орта мерзімді перспективада жетілдірудің бағыттарын тұжырымдау. Жаһандық трендтерден кейін Қазақстан жаңартылатын энергия көздерін пайдалануға төртінші энергетикалық көшу кезеңіне өтуде. Дегенмен, ел экономикасының энергияға тәуелділігінің жалғасуы әлемдік нарықта шикізат бағасының төмендеуі тау-кен өндіруші кәсіпорындардың әлемдік нарықтағы бәсекелестік жағдайын төмендететініне әкеледі. Жоғарыда айтылғандарды ескере отырып және жаңартылатын энергия көздері саласы жақын болашақта ең тартымды инвестициялық салаға айналатынын ескере отырып, авторлар баламалы энергетиканы дамыту саласына шетелдік капитал мен озық технологияларды тарту, ортаны жақсарту бойынша құрылымдық шаралардың маңыздылығын атап көрсетеді. Қазақстан үшін, сондай-ақ өтпелі экономикасы бар басқа елдер үшін инвестициялық саясатты жетілдірудің жаңа бағыттарын іздеуді. Қазақстанның инвестициялық тартымдылығының өсуіне кедергі келтіретін ең маңызды факторлар мемлекеттің рөлін күшейтумен, мемлекеттік-жекеменшік әріптестікті жандандырумен жүйелі көзқарасты талап ететіні дәлелденді. Ұлттық салалардың күрделене түсуі жағдайында Қазақстанның инвестициялық саясатты жетілдірудегі қарастырылған тәжірибесі өтпелі экономикасы бар елдердегі трансформациялық қайта құруларды терең зерттеу үшін пайдалы болуы мүмкін.

1. Казахстан. Добровольный Национальный Обзор 2019: О реализации повестки дня до 2030 года в области устойчивого развития. АО «Институт экономических исследований». [Электронный ресурс]. URL: https:// https://economy.kz/documents/OECD/obzor_nat_rus.pdf. Дата обращения 11.08.2021.

2. Приказ Министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 21 мая 2018 года № 355 Об утверждении Правил приобретения недропользователями и их подрядчиками товаров, работ и услуг, используемых при проведении операций по добыче твердых полезных ископаемых (с изменениями и дополнениями по состоянию на 28.03.2020 г.). [Электронный ресурс]. URL: https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=38804705 (дата обращения 12.06.2021).

3. Кодекс «О недрах и недропользовании» Кодекс Республики Казахстан от 27 декабря 2017 года № 125-VI «О недрах и недропользовании» (с изменениями и дополнениями по состоянию на 09.03.2021 г.). [Электронный ресурс]. URL: https://online.zakon.kz/document/?doc_id=31764592 (дата обращения 15.04.2021).

4. Изменение подходов в привлечении инвестиций, или как инвестиционная отрасль Казахстана адаптируется к вызовам пандемии [Электронный ресурс]. URL: https://primeminister.kz/ru/news/interviews/izmenenie-podhodov-vprivlechenii-investiciy-ili-kak-investicionnaya-otraslkazahstana-adaptiruetsya-k-vyzovam-pandemii-29244 (дата обращения 01.04.2021).

5. О проекте Закона Республики Казахстан «О промышленной политике. Постановление Правительства Республики Казахстна от 31 декабря 2020 года №957. [Электронный ресурс]. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P2000000957 (дата обращения 07.04.2021).

6. Global Investment Competitiveness Report 2019-2020. [Электронный ресурс]. URL: https://openknowledge.worldbank.org/bitstream/handle/10986/33808/9781464815362.pdf?sequence=4 (дата обращения 13.06.2021).

7. Отчет «Всемирный доклад по инвестициям» ЮНКТАД (WIR 2021). [Электронный ресурс]. URL: https://unctad.org/system/files/official-document/wir2021_en.pdf

8. Industrial Development Report 2020. Industrializing in the digital age Overview. Available from the Internet: https://www.unido.org/sites/default/files/files/2019-11/UNIDO_IDR2020-English_overview.pdf. [Электронный ресурс]. URL: https://www.unido.org/resources-publications-flagshippublications-industrial-development-report-series/idr2020 (дата обращения 11.08.2021).

9. Указ Президента Республики Казахстан от 15 февраля 2018 года № 636. «Об утверждении Национального плана развития Республики Казахстан до 2025 года и признании утратившими силу некоторых указов Президента Республики Казахстан (с изменениями по состоянию на 26.02.2021 г.)». [Электронный ресурс]. URL: https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=38490966 (дата обращения 03.06.2021).

10. Hanusch, H., Chakraborty, L. S., Khurana, S. (2017). Fiscal Policy, Economic Growth and Innovation: An Empirical Analysis of G-20 Countries, Levy Economics Institute Working Paper. No. 883. DOI: http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2924801

11. Кондратьев В., Кедрова Г., Попов В. (2021). Сервитизация промышленности: новая реальность. Мировая экономика и международные отношения. 65(8), 22-30. DOI: https://doi.org/10.20542/0131-2227-2021-65-8-22-30

12. Sako, M., Zylberberg, E. (2019). Firmlevel strategy and global value chains. In: S. Ponte, G. Gereffi, G. Raj-Reichert (eds.). Handbook on global value chains. Edward Elgar Publishing, 340-353. DOI: https://doi.org/10.4337/9781788113779.00030

13. Li, K., Kim, D. J., Lang, K. R., Kauffman, R. J., & Naldi, M. (2020). How should we understand the digital economy in Asia? Critical assessment and research agenda. Electronic commerce research and applications, 44, 101004. DOI: https://doi.org/10.1016/j.elerap.2020.101004

14. Mateus, A., Martins, L. (2020). Building a mineral-based value chain in Europe: the balance between social acceptance and secure supply. Mineral economics. DOI: https://doi.org/10.1007/s13563-020-00242-3. Early access: NOV 2020

15. Cai, D., Karasawa-Ohtashiro, Y. (2018). Greenfield, mergers and acquisition, or export? Regulating the entry multinational enterprises to a hostcountry market. International Review of Economics and Finance, 56, 397-407. DOI: https://doi.org/10.1016/j.iref.2017.11.008

16. Balta-Ozkan, N., Watson, T., Mocca, E. (2015). Spatially uneven development and low carbon transitions: insights from urban and regional planning. Energy Policy. 85, 500-510. DOI : 10.1016/j.enpol.2015.05.013

17. Klemm, A., Parys, S. (2012). Empirical evidence on the effects of tax incentives. International Tax and Public Finance, 19 (3), 393–423. DOI: 10.1007/s10797-011-9194-8

18. Zolt, E. (2015). Paper for workshop on tax incentives and base protection. New York, 23– 24 April. https://www.un.org/esa/ffd/wp-content/uploads/2015/04/2015TIBP_PaperZolt.pdf

19. Behre Dolbear. (2014). Ranking of countries for mining investment: where ‘not to Invest’. [Electronic source]. URL: Investment. Accessed 13 Aug 2014. http://www.dolbear.com/_literature_209687/2014_Ranking_of_Countries_for_Mining_ (date access 2.10.2015).

20. Campbell, B. (2012). Corporate social responsibility and development in Africa: redefining the roles and responsibilities of public and private actors in the mining sector. Resources Policy, 37(2), 138-143. DOI:10.1016/j.resourpol.2011.05.002

21. Jalilian, H., Kirkpatrick, C., Parker, D. (2007). The impact of regulation on economic growth in developing countries: a cross-country analysis. World Development, 35 (1), 87-103. DOI: 10.1016/j.worlddev.2006.09.005

22. El, Iysaouy L., El Amrani El Idrissi N., Tvaronavičienė, M., Lahbabi, M., Oumnad, A. (2019). Towards Energy Efficiency: Case of Morocco. Insights into Regional Development, 1 (3), 259-271. DOI: https://doi.org/10.9770/ird.2019.1.3(6).

23. Vivoda, V. (2017). Determinants of Foreign Direct Investment in the Mining Industry. In book: Mining in the Asia-Pacific: Risks, Challenges and Opportunities. Springer International Publishing AG. P. 19-33. DOI:10.1007/978-3-319-61395-6_2

24. Mackie, P., Worsley, T., Eliasson, J. (2014). Transport appraisal revisited. Research in Transportation Economics, 47, 3-18. DOI: https://doi.org/10.1016/j.retrec.2014.09.013

25. Нурланова Н.К. (2019). Смена парадигмы региональной политики в XXI веке (зарубежный опыт и рекомендации для Казахстана). Экономика: стратегия и практика, 1(14), 41-55.

26. Сколько иностранных инвестиций привлек Казахстан в 2020 году. Исследование. [Электронный ресурс]. URL: https://aqparat.info/news/2021/01/25/9943054-skolko_inostrannyh_investicii_privlek_ka.html (дата обращения 01.11.2021).

27. Инвестиции как ключевой драйвер роста казахстанской экономики: новые предприятия, передовые технологии и создание рабочих мест. [Электронный ресурс]. URL: https://invest.gov.kz/ru/media-center/press-releases/investitsii-kakklyuchevoy-drayver-rosta-kazakhstanskoy-ekonomikinovye-predpriyatiya-peredovye-tekh/ (дата обращения 05.10.2021).

28. Анализ существующих международных транспортных коридоров, проходящих через территории государств-членов. Аналитический доклад, Департамент транспорта и инфраструктуры, Евразийская экономическая комиссия, Москва, 2019, 23 с.

29. Обзор инвестиционной привлекательности стран Центральной Азии. [Электронный ресурс]. URL: https://sk.kz/upload/iblock/d34/d34cfc911970b45c9b695e392a7d250a.pdf (дата обращения 09.11.2021).

30. OECD. Foreign Direct Investment Statistics: Data, Analysis and Forecasts. 2021. [Electronic source]. URL: http://www.oecd.org/investment/statistics.htm (date access: 13.04.2021).

31. Приоритетные отрасли, прямые иностранные инвестиции и новые подходы - какие меры по привлечению инвестиций принимаются в Казахстане. [Электронный ресурс]. URL: https://www.primeminister.kz/ru/news/reviews/prioritetnyeotrasli-pryamye-inostrannye-investicii-i-novyepodhody-kakie-mery-po-privlecheniyu-investiciyprinimayutsya-v-kazahstane-3143955 (дата обращения 09.11.2021).

32. Под антикоррупционным сопровождением находится свыше 500 бизнес-проектов – Олжас Бектенов. [Электронный ресурс]. URL: https://www.inform.kz/ru/pod-antikorrupcionnymsoprovozhdeniem-nahoditsya-svyshe-500-biznesproektov-olzhas-bektenov_a3690569 (дата обращения 08.11.2021).

33. Kroll, H., & Neuhausler, P. (2020). Recent Trends of Regional Development in China - Technological Portfolios and Economic Growth. Zeitschrift fur wirtschaftsgeographie, 64(1), 14-27. DOI: https://doi.org/10.1515/zfw-2018-0032.

34. Какие казахстанские проекты получат $9 млрд. инвестиций. [Электронный ресурс]. URL: https://lsm.kz/strategicheskie-proekty-v-kazahstane (дата обращения 21.10.2021).