Әлемдегі әлеуметтік кәсіпкерлік пандемия кезінде: жағдайы мен дамуы

Covid-19 пандемиясынан туындаған қазіргі экономикалық дағдарыс - бұрын-соңды болмаған ерекше дағдарыс, өйткені ол экономиканың көптеген салаларына әсерін тигізді. Бұл ретте, ең алдымен экономикалық дағдарыстан ШОБ секторы зардап шекті. Covid-19 - бұл климаттың өзгеруі, гендерлік теңсіздік, нәсілдік әділетсіздік және қазіргі қоғамның негізін бұзатын басқа да жүйелік мәселелер сияқты тұтас төтенше жағдай. Бұл дағдарыстың негізгі жүктемесі әлеуметтік салаға тиесілі, себебі ол жаңа сын-қатерлерге бейімделіп қана қоймай, сонымен қатар уақыт талаптарына сәйкес дамуы керек. Сондықтан да, бүгінгі күннің түйінді міндеттері: қоғамдық денсаулық, білім беру жүйесін қайта қарастыру, халықтың табысын өсіруге және өмір сүру сапасын арттыруға бағытталған атаулы әлеуметтік саясат, жаңа сын-тегеуріндерге қарсы іс-қимыл жасау үшін мемлекеттің, бизнестің және КЕҰ-ның күш-жігерін топтастыру, экономиканы цифрландыру, ақпараттық технологияларды дамыту және олардың қазақстандық еңбек нарығына әсері, ауылдық аумақтарды дамыту және әлеуметтік инфрақұрылымды жаңғырту болып табылады. Пандемия үлкен сынаққа айналды, дегенмен де әр дағдарыстың жарқын жағы да бар. Жаңа оқшаулану және қашықтан жұмыс істеу жағдайында әлеуметтік кәсіпкерлер бизнестегі миссияның болуы ерекше шешімдерді табуға және тіпті ең қиын экономикалық жағдайларда да берілмеуге көмектесетінін тағы бір рет дәлелдеді. Әлемге әлеуметтік кәсіпкерліктің күші қажет – гиперпрактивтілік, жаңа әлеуметтік өзгерістер, бұл әлеуметтік мәселелерді шешудің дәстүрлі тәжірибесін жоққа шығарады. Бүкіл әлем көптеген дағдарыстардың тоғысында тұр, сондықтан әлеуметтік кәсіпкерлер жүзеге асыра алатын конвергентті шешімдерге қаражат салу қажет. Осы жағдайларда әлеуметтік кәсіпкерлікті дамытуды ынталандыру әлеуметтік өзгерістерді тудыру үшін негіз қалаушы құралға айналады. Мақалада пандемия кезіндегі әлеуметтік кәсіпкерліктің жай-күйіне талдау жасалды, әлемде тап болған әлеуметтік мәселелерді шешудің сәтті мысалдары келтірілді, әлеуметтік мәселелерді шешудің балама тетігі ретінде денсаулық сақтау және басқа салалардағы әлеуметтік кәсіпкерліктің өткір қажеттілігі көрсетілді, сондай-ақ Қазақстанда әлеуметтік кәсіпкерлікті дамыту бойынша зерттеулер жүргізілді.

1. Jay Boolkin (2020). The impact of coronavirus on social entrepreneurs and changemakers. Social Good Stuff 2020 [Электронды ресурс]. URL: http://socialgoodstuff.com/2020/05/the-impactof-coronavirus-on-social-entrepreneurs-andchangemakers/ (дата обращения: 04.06.2020)

2. British Council Казахстан (2020). I-SEED: Социальное предпринимательство и образование // [Электронды ресурс] URL: https://kazakhstan.britishcouncil.org/ru/i-seed/faqs) (дата обращения: 04.06.2020)

3. World Economic Forum 91-93 route de la Capite (2020). Who are social entrepreneurs? COVID-19 Action Agenda, September, 41.

4. Drayton, William (2002). The Citizen Sector: Becoming as Entrepreneurial and Competitive as Business. California, In: California Management Review, 44 (3), 120-132 .

5. Edwards, Michael (2010). Small Change: Why Business Won’t Save the World. San Francisco, BerrettKoehler, 56.

6. Cabinet Office (2007). Social Enterprise Action Plan: Scaling New Heights. London, Office of The Third Sector, 142.

7. Nicholls, Alex (2008). Capturing the Performance of the Socially Entrepreneurial Organization (SEO): An Organizational Legitimacy Approach. In: Robinson, Jeffrey/ Mair, Johanna/ Hockerts, Kai (Eds.): International Perspectives on Social Entrepreneurship Research. London, Palgrave Macmillan, 89.

8. Members of the COVID Response Alliance for Social Entrepreneurship (2020). Why social entrepreneurs are vital to the COVID-19 crisis. World Economic Forum. [Электронды ресурс]. URL: https://news.trust.org/item/20200916150609-umtkl/ (дата обращения: 04.06.2020)

9. Пикулёва Е. (2020). Sevenly: вещи, которые меняют мир. Новый бизнес. Социальное предпринимательство. [Электронды ресурс]. URL: http://nb-forum.ru/foreign-experience/sevenly-veschikotorie-menyayut-mir (дата обращения: 04.06.2020)

10. Пикулёва Е. (2020). Поддержка СП за рубежом во время эпидемии COVID. Новый бизнес. Социальное предпринимательство. [Электронды ресурс]. URL: http://nb-forum.ru/foreign-experience/podderzhka-sp-za-rubezhom-vo-vremya-epidemiicovid (дата обращения: 04.06.2020)

11. World Economic Forum 91-93 route de la Capite (2020). Why Social Entrepreneurs Are Needed Now More than Ever? COVID-19 Action Agenda, September, 9 .

12. Башурина Е. (2021). «Пандемия — время бесценного опыта»: как переносят «коронакризис» российские социальные организации. FORBES 2021 [Электронды ресурс]. URL: https://www.forbes.ru/forbeslife/424309-pandemiya-vremya-bescennogoopyta-kak-perenosyat-koronakrizis-rossiyskiesocialnye (дата обращения: 04.06.2020)

13. Амангельдинова С.Е., Протасова О.В., Горковенко Л.А. (2020) Казахстан в новых жизненных реалиях в период пандемии коронавируса. Инновационная экономика: перспективы развития и совершенствования, 3 (45).

14. Курултай социальных предпринимателей программы «Жаркыра» (2020). ФОНД ЕВРАЗИЯ ЦЕНТРАЛЬНОЙ АЗИИ В КАЗАХСТАНЕ. [Электронды ресурс] URL: http://www.ef-ca.kz/news/fond/kurultay_socialnyh_predprinimate (дата обращения: 04.06.2020)

15. Бапиев К. (2020). Как в Казахстане развивается социальное предпринимательство. Курсив. [Электронды ресурс]. URL: https://kursiv.kz/news/biznes/2020-02/kak-v-kazakhstane-razvivaetsyasocialnoe-predprinimatelstvo (дата обращения: 04.06.2020)

16. Абжекенова Н. (2020). Что такое социальное предпринимательство и с какими проблемами сталкиваются игроки этого поля в Казахстане. Караван. [Электронды ресурс]. URL: https://www.caravan.kz/articles/chtotakoe-socialnoe-predprinimatelstvo-i-s-kakimiproblemami-stalkivayutsya-igroki-ehtogo-polya-vkazakhstane-687880/ (дата обращения: 04.06.2020)

17. Информационно - аналитический отчет СП Аскерова Э.Х. (2020). В рамках комплексного социального исследования «Социальное предпринимательство в Казахстане. Проблематика и пути развития» Нур-Султан, 2020.

18. Асылбек Б. (2020). «Кланы взяли лакомые кусочки и тихо сели на госзаказ». Что не так с кадровой системой Минздрава. Радио Азаттык 2020 [Электронды ресурс]. URL: https://rus.azattyq.org/a/corruption-in-the-health-care-system-inkazakhstan/30917536.html (дата обращения: 04.06.2020)

19. Vitor Gaspar, Martin Mühleisen, Rhoda Weeks-Brown. (2020). Коррупция и пандемия COVID-19. Росконгресс 2020 [Электронды ресурс]. URL: https://roscongress.org/materials/korruptsiya-ipandemiya-covid-19/ (дата обращения: 04.06.2020)

20. Андреева О.В., Капцова В.С. (2019). Развитие идей социального предпринимательства - актуальное направление научных исследований. Вопросы формирования и проблемы реализации национальной технологической инициативы в регионах: сборник докладов участников I международной научно-практической конференции 2019. 258-261.

21. W. Foote. (2020). How Social Entrepreneurs Will Help Us Fight Covid-19 And Build Back Better. Forbes 2020 [Электронды ресурс]. URL: https://www.forbes.com/sites/willyfoote/2020/11/17/how-socialentrepreneurs-will-help-us-fight-covid-19-and-buildback-better/?sh=63baaf615c93 (дата обращения: 04.06.2020)

22. ТПП РФ. (2020). Программа посткоронавирусной реконструкции. Нет пути назад. Капитал страны. [Электронды ресурс]. URL: https://kapital-rus.ru/uznai/news/programma_postkoronavirusnoj_rekonstrukcii__net_puti_nazad_/ (дата обращения: 04.06.2020)