Мүмкіндігі шектеулі жалғыз басты отбасылар құрылымдық модельдеу объектісі ретінде

Дүние жүзінің көптеген елдерінде жалғыз басты отбасының мәртебесі және мүгедек баланы тәрбиелеу әлеуметтік қауіптерді тудырады. Мақаланың мақсаты Қазақстандағы мүгедек балалары бар толық емес отбасында адами капиталды дамыту мүмкіндіктерінің шектеулерін анықтайтын маңызды факторларды анықтау болды. Авторлар Қазақстанның бес аймағындағы респонденттерге социологиялық сауалнама жүргізу әдісін қолданды. Әңгімелесу халықаралық зерттеу әдістемесіне негізделген, шектеулердің төрт түрін анықтауға негізделген: бір балаға шаққандағы тікелей шығындар, үй шаруашылығындағы жанама шығындар, ата-ананың жұмысқа орналасу және денсаулығын сақтау мүмкіндігін бағалау. Сауалнама нәтижелері төрт тәуелді айнымалыны қамтитын PLS-PM үлгісін қолдану арқылы құрылымдық модельдеу арқылы өңделді. Толық емес отбасылар баланың тікелей құны бойынша жәрдемақы құнын бағалауда толық отбасылардан төрт есе жоғары, өйткені бұл отбасылардың үштен бірі тек трансфертпен тұрады. Күтім бойынша жәрдемақыны ата-ана жоғалтқан табыстың орнын толтыру үшін қарастырады, бірақ жәрдемақының мөлшері бала күтімінің мөлшеріне байланысты емес. Толық емес жанұядағы ата-ана көбінесе толық отбасына қарағанда баланың болашағына (кәсіптік білім беру) ұзақ мерзімді шығындары мен жанұяның жанама шығындарын байланыстырады. Ата-анаға физиологиялық/психологиялық денсаулық саласындағы қолжетімді қызметтер (мемлекеттік немесе мемлекет тарапынан субсидияланатын) мен оның денсаулығын сақтау қабілеті арасында статистикалық маңызды теріс байланыс анықталды.

1. Rimmerman, A. (2015). Family Policy and Disability. Cambridge: Cambridge University Press, 226 р.

2. OECD Family Database. [Electronic source]. URL: https://www.oecd.org/els/family/SF_1_1_Family_size_and_composition.xlsx (date of access: 08.08.2021)

3. OECD Family Database. [Electronic source]. URL: https://www.oecd.org/els/soc/SF_1_2_Children_in_families.xlsx (date of access: 08.08.2021)

4. OECD Family Database. [Electronic source]. URL: https://www.oecd.org/els/soc/PF1_3_Family_Cash_Benefits.xlsx (date of access: 10.08.2021)

5. OECD Family Database. [Electronic source]. URL: https://www.oecd.org/els/family/CO1.9%20Child%20disability%20FINAL.xls (date of access: 11.08.2021)

6. Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан. [Электронный ресурс]. URL: https://stat.gov.kz/official/industry/64/statistic/5 (дата обращения: 08.09.2021)

7. Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан. [Электронный ресурс]. URL: https://bala.stat.gov.kz/kolichestvopoluchatelej-posobij-po-uhodu-za-rebenkom/ (дата обращения: 08.09.2021)

8. Forry, N.D. (2009). The Impact of Child Care Subsidies on Low-Income Single Parents: An Examination of Child Care Expenditures and Family Finances. Journal of Family and Economic Issues, 30, 43–54. https://doi.org/10.1007/s10834-008-9135-6

9. Stack, R., Meredith, A. (2018). The Impact of Financial Hardship on Single Parents: An Exploration of the Journey From Social Distress to Seeking Help. Journal of Family and Economic Issues, 39, 233–242. https://doi.org/10.1007/s10834-017-9551-6

10. Heintz-Martin, V., Langmeyer, A. (2020). Economic Situation, Financial Strain and Child Wellbeing in Stepfamilies and Single-Parent Families in Germany. Journal of Family and Economic Issues, 41, 238–254. https://doi.org/10.1007/s10834-019-09653-z

11. Brown, S., Manning, W., Stykes, J. (2015). Family structure and child well-being: Integrating family complexity. Journal of Marriage and the Family, 77, 177–190. https://doi.org/10.1111/jomf.12145

12. Campbell, M., Thomson, H., Fenton, C. (2016). Lone parents, health, wellbeing and welfare to work: a systematic review of qualitative studies. BMC Public Health, 16, 188-201. https://doi.org/10.1186/s12889-016-2880-9

13. Perry-Jenkins M., Gillman S. (2000). Parental Job Experiences and Children’s Well-Being: The Case of Two-Parent and Single-Mother WorkingClass Families. Journal of Family and Economic Issues, 21, 123–147. https://doi.org/10.1023/A:1009473918629

14. Gennetian, L. (2005). One or two parents? Half or step siblings? The effect of family structure on young children’s achievement. Journal of Population Economics, 18, 415–436. https://doi.org/10.1007/s00148-004-0215-0

15. Härkönen, J., Bernardi, F., Boertien, D. (2017). Family Dynamics and Child Outcomes: An Overview of Research and Open Questions. European Journal of Population, 33, 163–184. https://doi.org/10.1007/s10680-017-9424-6

16. Mariani, E., Özcan, B., Goisis, A. (2017). Family trajectories and wellbeing of children born to lone mothers in the United Kingdom. European Journal of Population, 33, 185-215. https://doi.org/10.1007/s10680-017-9420-x

17. Radl, J., Salazar, L., Cebolla-Boado H. (2017). Does living in a fatherless household compromise educational success? A Comparative Study of Cognitive and Non-Cognitive Skills. European Journal of Population, 33, 217-242. https://doi.org/10.1007/s10680-017-9414-8

18. Penne, T., Hufkens, T., Goedemé, T., Storms, B. (2020).To what extent do welfare states compensate for the cost of children? The joint impact of taxes, benefits and public goods and services. Journal of European Social Policy, 30(1), 79–94. https://doi.org/10.1177/0958928719868458

19. Cullinan, J., Gannon, B., Lyons, S. (2011). Estimating the extra cost of living for people with disabilities. Health Economics, 20(5), 582-599. https://doi.org/10.1002/hec.1619

20. Mitra, S. (2017). Extra costs of living with a disability: A review and agenda for research. Disability and Health Journal, 10(4), 475-484. http://dx.doi.org/10.1016/j.dhjo.2017.04.007

21. Daly, M., Grace, K. (2015). Families and Poverty: Everyday Life on a Low Income. Bristol: Policy Press, 272.

22. Preston, G. (2006). Families with disabled children, benefits and poverty. The Journal of Poverty and Social Justice, 14(1), 39-43.

23. La Placa, V., Corlyon, J. (2016). Unpacking the Relationship between Parenting and Poverty: Theory, Evidence and Policy. Social Policy and Society, 15(1), 11-28. doi: 10.1017/S1474746415000111

24. Braithwaite, J., Mont, D. (2009). Disability and poverty: a survey of World Bank poverty assessments and implications. ALTER – European Journal of Disability Research / Revue Européenne de Recherche sur le Handicap, 3(3), 219–232.

25. Loprest, P., Davidoff, A. (2004). How Children with Special Health Care Needs Affect the Employment Decisions of Low-Income Parents. Matern Child Health Journal, 8(3), 171–182. doi: 10.1023/B:M ACI.0000037650.83572.81

26. Maklanahan, S. (2012). Children with disability. The Future of Children, 22(1), Princeton Booking, Washington D.C., 222.

27. Daly, M. (2010). Shifts in family policy in the UK under New Labour. Journal of European Social Policy, 20, 433–443.

28. Family Policy in the 28 EU Member States. Taskforce on European and International Relations and Cooperation Country Overview. July, 2015. [Electronic source]. URL: https://www.caf.fr/sites/default/files/cnaf/Documents/international/fiches%20pays/Compil%20fiches%20pays%20pays%20UE_01%202018_English.pdf (date of access: 15.09.2021)

29. Morris, Z. (2020). The extra costs associated with living with a disability in the U.S. Working paper. [Electronic source]. URL: https://www.nationaldisabilityinstitute.org/reports/extra-costsliving-with-disability/ (date of access: 16.09.2021)

30. Okon, M., Henderson A., Kinnear D., Cooper Sally-Ann. (2019). Trends and variations in per capita expenditure on adult intellectual disabilities health and social care across Scotland, and by urban/ rural class. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 32(1), 121-130. doi: 10.1111/jar.12514

31. Zaidi, A., Burchardt, T. (2005). Comparing incomes when needs differ: equivalization for the extra costs of disability in the UK. The Review of Income and Wealth, 51(1), 89-114. doi:10.1111/j.1475-4991.2005.00146.x

32. Morris, Z., Zaidi, A. (2020). Estimating the extra costs of disability in European countries: Implications for poverty measurement and disabilityrelated decommodification. Journal of European Social Policy, 30(3), 339-354. doi: 10.1177/0958928719891317

33. Bourke-Taylor, H., Cotter, C., Stephan, R. (2014). Young children with cerebral palsy: families self-reported equipment needs and out-of-pocket expenditure. Child: Care, Health and Development, 40(5), 654-662. https://doi.org/10.1111/cch.12098

34. Coleridge, P. (2005). Disabled people and ‘employment ’ in the majority world: policies and realities. Bristol, Policy Press, 368.

35. Anderson ,L. (2018). Family and Individual Needs for Disability Supports. Minnesota: Research and Training Center on Community Living, Institute on Community Integration, University of Minnesota, 25.

36. Lindqvist, R. (2000). Swedish Disability Policy: From Universal Welfare to Civil Rights? European Journal of Social Security, 2(4), 399–418. doi: 10.1023/A:1011532222021

37. Emerson, E. (2006). Socio -economic position, household composition, health status and indicators of the well-being of mothers of children with and without intellectual disabilities. Journal of Intellectual Disability Research, 50 (12), 862-873. doi:10.1111/j.1365-2788.2006.00900.x

38. Темирбаева Д. (2017). Классификация моделей и механизмов семейной политики в развитых странах. Вестник КарГУ. Серия экономика, 3, 201-208.

39. Gooding, K., Marriot, A. (2009). Including persons with disabilities in social cash transfer programmes in developing countries. Journal of International Development, 21(5), 685-698. http://dx.doi.org/10.1002/jid.1597

40. Valls, F.F., Belzunegui, E.Á., De Andrés S.J. (2020). Efficiency of Social Expenditure Levels in Reducing Poverty Risk in the EU-28. Poverty & Public Policy, 12(1), 43-62. doi: 10.1002/pop4.267.

41. Parish, S. (2008). Material Hardship in U.S. Families Raising Children with Disabilities. Exceptional Children, 75(1), 71–92. doi: 10.1177/001440290807500104

42. Притворова Т.П., Аяганова М.П. (2021). Семьи с ограниченными возможностями: прямые расходы, трансферты и доступные услуги. Экономика Центральной Азии, 5, 2, 193-206. doi: 10.18334/asia.5.2.112052.

43. Giulio, P., Philipov, D., Jaschinski, I. (2014). Families with disabled children in different European countries. Families and Societies. Working Paper Series, 23. URL: http://www.familiesandsocieties.eu/wp-content/uploads/2014/12/WP23GiulioEtAl.pdf

44. Stabile, M., Allin, S. (2012). The economic costs of childhood disability. Future Child, 22(1), 65-96.

45. Lukemeyer ,Anna., Meyers, M., Smeeding, T. (2000). Expensive Children in Poor Families: Outof-Pocket Expenditures for the Care of Disabled and Chronically Ill Children in Welfare Families. Journal of Marriage and Family, 62(2), 399-415. doi: 10.1111/j.1741-3737.2000.00399.x.

46. Olsson, M., Hwang, C. (2006). Wellbeing, involvement in paid work and division of child-care in parents of children with intellectual disabilities in Sweden. Journal of Intellectual Disability Research, 50(12), 963-969. doi: 10.1111/j.1365-2788.2006.00930.x

47. Чаплинская Е.В. (2013). Социальная реабилитация семей, имеющих детей-инвалидов, как технология социальной работы. Наука и современность, 21, 108-113.