Фриланс-қызметтер нарығын дамыту факторлары

Ақпараттық технологиялардың қарқынды дамуында қалыптасқан әлемдік үрдістер, атап айтқанда, интернет-маркетингтің дамуы белсенді халықтың негізгі бөлігінің тұрақты жұмыс орнынан тәуелсіз болуына әкелді. Жұмыспен қамтудың икемді түрлері қазіргі заманда кеңінен танымал болды, өйткені олар қызметкерге барынша тиімді жұмыс істеуге, оның еңбек әлеуетін іске асыруға және жұмысынан анағұрлым жоғары қанағаттануға мүмкіндік берді. Пандемиямен байланысты заманауи шектеулер қашықтан жұмыс істеудің өзектілігін одан әрі арттыра түсті. Мақаланың мақсаты фриланс-қызметтер нарығының өсуіне ықпал ететін негізгі факторларды анықтау және олардың сыныптамасын жүзеге асыру болып табылады. Қойылған мақсатқа қол жеткізу үшін құрылымдық-функционалдық тәсіл шеңберінде талдау және синтез әдістері қолданылды. Жұмыста фриланстың пайда болуының алғышарттары мен себептері көрсетілген, сонымен қатар, жұмыспен қамтудың заманауи мәселелерін шешудегі фриланстың әлеуметтік-экономикалық рөлі айқындалған. Фриланс қызметтері нарығының белсенді дамуына оң ықпал ететін шарттар қарастырылған, олар бағалық және бағалық емес шарттарға жіктелген. Фриланс қызметтерін дамытуға интернеттің әсер етуіне ерекше назар аударылған. Авторлар факторлардың 4 тобымен ұсынылған фриланс нарығы факторларының жүйесін ұсынды: бастапқы факторлар, сұраныс факторлары, ұсыныс факторлары және жеке сипаттағы факторлар. Сонымен қатар, әр топтағы факторлар зерттеліп, негізделген. Зерттеу барысында анықталған факторлар авторларға Қазақстандағы фриланс нарығының дамуын ынталандыруға бағытталған шараларды қалыптастыруға және анықтауға мүмкіндік берді. Зерттеу шегіндежартылай функционалды интернет-биржаны құру ұсынылып, оның функционалдығы мен негізгі сипаттамаларын анықтау бойынша ұсыныстар берілді. Ұсынылған ұсыныстарды жүзеге асыру фриланс нарығын қажетті цифрлық платформамен қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

1. Sharp, L., Torp, S., Van Hoof, E., de Boer, A G E M (2017). Cancer and its impact on work among the self-employed: A need to bridge the knowledge gap. European journal of cancer care, 26(5), 12-46. doi: 10.1111/ecc.12746

2. Irmeja, A., Leibus, I. (2012). State Aid for Self-Employed Persons in Latvia and Other European Union Member States. Economic Science for Rural Development (Latvia), 28, 187-193.

3. Scott, W. (1998). Ivanhoe. Edinburgh Edition.

4. Шевчук А.В. (2008). Самозанятость в информационной экономике: основные типы и понятия. Экономическая социология, 9(1), 51-64.

5. Benson, J., Brown, M. (2007). Knowledge Workers: What Keeps Them Committed; What Turns Them away? Work, Employment & Society, 21(1),121- 141. doi:10.1177/0950017007073623

6. Pink, D. (2002). Free agent nation: The future of working for yourself. NewYork, NY: Warner Books.

7. Стребков Д.О., Шевчук А.В. (2009). Фрилансеры в информационной экономике: как россияне осваивают новые формы организации труда и занятости (по результатам Первой всероссийской переписи фрилансеров). М.: Изд. дом Государственного университета – Высшей школы экономики.

8. Leighton, P., Syrett, M., Hecker, R., Holland, P. (2007). Out of the Shadows: Managing selfemployed, agency and outsourced workers. Oxford UK. Butterworth-Heinemann.

9. Burke, A., Cowling, M. (2020): The relationship between freelance workforce intensity, business performance and job creation. Small Business Economics, 55(2), 399–413. doi: 10.1007/s11187-019-00241-x.

10. Zhuravlyov, V., Matrosov, A., &Rutko, D. (2012). Behavior pattern simulation of freelance marketplace. Trends in Practical Applications of Agents and Multiagent Systems/ Part of the series Advances in Intelligent and Soft Computing, 157, 157–164. https://doi.org/10.1007/978-3-642-28795-4_19.

11. Cranford, C., Fudge, J., Tucker, E., Vosko, L. F. (2005). Self-employed workers organize: Law, policy, and unions. Montreal, QC: McGill-Queen’s University Press.

12. Akhmetshin, E. M., Kovalenko, K. E., Mueller, J. E., Khakimov, A. K., Yumashev, A. V., Khairullina, A. D. (2018). Freelancing as a type of entrepreneurship: Advantages, disadvantages and development prospects. Journal of Entrepreneurship Education, 21 (S2), 1.

13. Grimov, O. (2016). Main features of freelancing as a non-standard form of employment. Economic Annals-XXI, 157(3-4), 79–81. doi: 10.21003/ea.V157-0024.

14. Absalyamova, S. G., Absalyamov, T. B. (2015). Remote employment as a form of labor mobility of today’s youth. Mediterranean Journal of Social Sciences, 6(1S3), 227–231. doi: 10.5901/mjss.2015.v6n1s3p227.

15. Афанаскина Е.М. (2015). Фрилансеры как двигатели виртуальной занятости. Горизонты экономики, 5 (24), 101-105.

16. Бычков А. (2018). Дизайн и фриланс. Начало.М.: АСТ.

17. Baitenizov, D. T., Dubina, I. N., Campbell, D.F.J., Carayannis, E. G., Azatbek, T. A. (2019). Freelance as a Creative Mode of Self-employment in a New Economy (a Literature Review). Journal of the Knowledge Economy, 10(1), 1-17. doi: 10.1007/s13132-018-0574-5.

18. Merkel, J. (2018). Freelance isn’t free.’ Coworking as a critical urban practice to cope with informality in creative labour markets. Urban Studies, 56(3),526- 547. https://doi.org/10.1177/0042098018782374

19. Scully-Russ, E., Torraco, R. (2020). The Changing Nature and Organization of Work: An Integrative Review of the Literature. Human Resource Development Review, 19(1), 66–93. doi: 10.1177/1534484319886394.

20. Heusch, S. de (2018). The blurring of employment boundaries: A social economy perspective. The Deconstruction of Employment as a Political Question: Employment’ as a Floating Signifier, 179–198. doi: 10.1007/978-3-319-93617-8_8

21. Remeikiene, R., Startiene, G. (2013). The structure of the model of self-employment factors in the country with transition economy: Lithuanian case. Transformations Business & Economics, 2(29), 184-196.

22. Дрокина К.В. (2021). Факторы, влияющие на развитие рынка фриланса в России. Вектор экономики, 3(57). doi: 10.51691/2500-3666_2021_3_8

23. Тагаров Б.Ж. (2018). Факторы развития рынка фриланса в информационной экономике. Креативная экономика, 12(10), 1703-1713. doi:10.18334/ce.12.10.39450

24. Полетаева О.В. (2017). Социальные факторы появления фрилансеров в структуре занятого населения. Общественные науки. Социология, 1(41), 119-129. doi:10.21685/2072-3016-2017-1-12

25. Stephany, F., Dunn, M., Sawyer, S., Lehdonvirta, V. (2020). Distancing Bonus Or Downscaling Loss? The Changing Livelihood of Us Online Workers in Times of COVID-19. Tijdschrift voor Economischeen Sociale Geografie, 111(3), 561–573. doi:10.1111/tesg.12455.

26. Рынок фриланса: цифры, деньги, влияние пандемии и тренды 2021. Блог Kwork; 2021 [обновлено 30 мая 2021; процитировано 10 июля 2021]. Доступно: https://blog.kwork.ru/rynokfrilansa/rynok-frilansa-cifry-dengi-vliyanie-pandemiii-trendy-2021

27. Колесникова Т.В., Перчинская Н. П. (2014). Фриланс - нестандартная форма занятости, инновационная тенденция на современном рынке труда. Инновации, 5(187), 42-46.

28. Чечулина М.Ю. (2016). Фриланс как развивающаяся форма модернизации экономической активности. Экономика труда, 3 (3), 291-306.

29. Киреева А.А., Урдабаев, М.Т., Ермекбаева, Д.Д. (2020). Оценка уровня развития ИКТ в регионах Казахстана в условиях перехода к Индустрии 4.0. Экономика: стратегия и практика, 3 (15), 62-75.

30. Сергеева Ю. Вся статистика интернета на 2020 год – цифры и тренды в мире и в России. WebCanape; 2021 [обновлено 10 февраля 2021; процитировано 12 июля 2021]. Доступно: https://www.web-canape.ru/business/internet-2020-globalnaya-statistika-i-trendy/

31. Цифровая грамотность населения: какие регионы в антилидерах? Центр деловой информации Капитал; 2021 [обновлено 30 апреля 2021; процитировано 12 июля 2021]. Доступно: https://kapital.kz/tehnology/95314/tsifrovaya-gramotnostnaseleniya-kakiye-regiony-v-antiliderakh.html

32. Сапожникова М. Свобода по выбору: настоящее и будущее фриланса в России. РБК Тренды; 2021 [обновлено 17 июня 2021; процитировано 16 июля 2021]. Доступно: https://trends.rbc.ru/trends/social/60c8e3139a79472ba64fde35

33. Сорокина М.В. (2017). Менеджмент в торговле. СПб.: Питер.

34. Бурлуцкая М. Г., Харченко В.С. (2016). Фрилансеры: специфика социального статуса, стратегии карьеры и профессионального развития. Социология и социальная антропология, 16 (1), 111- 123.

35. Харченко В.С. (2014). Образ жизни российских фрилансеров: социологический анализ. Социологические исследования, 5, 54-63.

36. Смит А. (1993). Исследование о природе и причинах богатства народов. М.: Наука.

37. Казарина Л.А. (2018). Аутсорсинг функций как инструмент повышения конкурентоспособности фирмы. Baikal Research Journal, 9(1). doi:10.17150/2411-6262.2018.9(1).9.

38. Платформенный подход к труду. Партнерский проект Коммерсантъ; 2021 [процитировано 15 июля 2021]. Доступно: https://special.kommersant.ru/pandemic/rocket-2.html

39. Рынок фриланса 2020: спрос на тексты и дизайн, рост среднего заработка несмотря на пандемию. Kwork; 2020 [обновлено 29 декабря 2020; процитировано 25 июля 2021]. Доступно: https://vc.ru/kwork/192015-rynok-frilansa-2020-sprosna-teksty-i-dizayn-rost-srednego-zarabotka-nesmotryana-pandemiyu

40. Сонный С. Раскрыт доход фрилансеров в России. Газета.ru; 2021 [обновлено 16 февраля 2021; процитировано 12 июля 2021]. Доступно:https://www.gazeta.ru/business/news/2021/02/16/n_15626954.shtml

41. Курманбеков А. Рынок труда Казахстана – сдержанный рост. Halykfinance; 2019 [обновлено 11 октября 2019; процитировано 12 июля 2021]. Доступно: https://halykfinance.kz/download/files/company-documents/research/labour2019.pdf

42. Фриланс: что это такое и как HR-у работать с фрилансерами. Hurma; 2020 [обновлено 24 июля 2020; процитировано 15 июля 2021]. Доступно: https://hurma.work/ru/blog/frilans-chto-etotakoe-i-kak-hr-u-rabotat-s-frilanserami/

43. Кох Р. (2012). Принцип 80/20 [пер. с англ.].М., Эксмо.

44. Spence, M. (2010). Job market signaling. Quarterly Journal of Economics, 3, 355-374. doi: 10.2307/1882010.