Экономикадағы адами капиталды бағалаудың тәсілдері мен әдістерін талдау

Адами капитал – мемлекеттің, ұйымның дамуының негізгі күші болып табылатыны белгілі. Адами капитал сапасын бағалау экономикалық өсуді анықтайтын факторларды түсінуді жақсартуға, елдің даму моделінің ұзақ мерзімді тұрақтылығын бағалауға, сондай-ақ өндірістің өнімі мен өнімділігін өлшеуге ықпал ете алады. Н.Ә. Назарбаев, Президент Қ.К. Тоқаев өз жолдауларында, мемлекетті дамытудың стратегиялық жоспарында адами капиталды дамытудың маңыздылығын атап, елді дамытудың негізгі күші деп көрсетті. Мақалада адами капитал сапасын анықтау және бағалаудың әдістемелері қарастырылды, олардың артықшылықтары мен кемшіліктері негізінде салыстырмалы талдау жасалынды. Мақаланың ғылыми жаңалығы адами капитал сапасын анықтау әдіснамасын дамыту болып табылады, оның ішінде адами капитал сапасын басқару модельдерінің дәстүрлі және инновациялық әдістемелеріне, олардың көрсеткіштеріне салыстырмалы талдау жасау негізінде елдің экономикалық және әлеуметтік ерекшеліктерін ескеретін, қолдануға икемді әдістемені анықтау. Адами капиталды қалыптастыру мен бағалау жүргізуге SWOT-талдауы жасалынды. Адами капиталды бағалау әдістерінің мәселенамасына, бағалауды құру үшін деректердің объективтілігі мен жеткіліктілігіне талдау жүргізілді. Зерттеу нәтижесіне сәйкес, адами капиталдың сапасын бағалау бойынша қолданылатын нақты әдістемелердің артықшылықтары мен кемшіліктері анықталды, тәжірибеде қолдану мүмкіндігі бағаланды. Адами капитал активтерін бағалау әдістемесін жасауда ғылыми абстракция, индукция, дедукция, талдау, синтез әдістері қолданылды. Зерттеу нәтижелері адами капиталды бағалау жүргізетін кәсіпорындарда практикалық құрал ретінде және ЖОО әдістемелік оқыту құралы ретінде ұсынуға болады.

1. Address of Nazarbayev N.A. to the people of Kazakhstan (2018). The third modernization of Kazakhstan: global competitiveness [updated October 15, 2021; cited October 28, 2021] Available: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/K1700002017 (In Russ.)

2. Address of president Nazarbayev N.A. to the people of Kazakhstan (2021). The unity of the people and systemic reforms are a solid foundation for the country’s prosperity [updated October 15, 2021; cited October 28, 2021] Available: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/K2100002021/history (In Russ.)

3. Koritsky A.V. (2000). Introduction to the theory of human capital. Novosibirsk: SibUPK. (In Russ.)

4. Romanteev, P.V. (2011). Analytical review of human capital assessment methods. Economics. Ekonomika, Predprinimatel’stvo i Pravo [Entrepreneurship and Law], 2 (2), 25-37. (In Russ.)

5. Koritsky, A.V. (2014). Human capital as a factor of economic growth of Russian regions. Novosibirsk: SibUPK. (In Russ.)

6. Ilyina, N.E. (2012). Formation of the theory of human capital as the basis of innovative development. Vestnik-Ekonomist ZabGU [Bulletin-Economist of ZabGU], 3(82), 109-114. (In Russ.)

7. Becker, G.S. (2003). Human behavior: an economic approach. Moscow: Higher School of Economics. (In Russ.)

8. Kapelyushnikov, R.I. (2016). Economic essays: methodology, institutions, human capital. Moscow: Higher School of Economics. (In Russ.)

9. Yarushkina, E.A., & Kobeleva, A.A. (2018). Human capital: the essence and role in improving the efficiency of the organization. Nauchnyj vestnik Yuzhnogo instituta menedzhmenta [Scientific Bulletin of the Southern Institute of Management], 1, 30-34. (In Russ.)

10. Brown, J. (2020). An examination of the Skills Framework for the Information Age (SFIA) version 7 . International Journal of Information Management, 51, 102058. https://doi.org/10.1016/j.ijinfomgt.2019.102058

11. Taktarova, S.V., & Soldatova, S.S. (2020). Human capital as the main factor of innovative development of the state. Modeli, sistemy, seti v ekonomike, tekhnike, prirode i obshchestve [Models, Systems, networks in Economics,Technology, Nature and Society,], 2, 86-98.

12. Kraay A. (2018). Methodology for a World Bank Human Capital Index World Development Report

13. Kim, J.Y. (2018). The Human Capital Gap: Getting Governments to Invest in People. Foreign Affairs. Available: https://www.foreignaffairs.com/articles/2018-06-14/human-capital-gap.

14. Klugman, J., Rodríguez, F. & Choi, HJ. (2011). The HDI 2010: new controversies, old critiques. Journal of Economic Inequality, 9, 249–288. https://doi.org/10.1007/s10888-011-9178-z

15. Chulanova, Z.K., Satybaldin, A.A., & Koshanov, A.K. (2019). Methodology for Assessing the State of Human Capital in the Context of Innovative Development of the Economy: A Three-Level Approach. Journal of Asian Finance, Economics and Business, 6(1), 321–328. https://doi.org/10.13106/JAFEB.2019.VOL6.NO1.321

16. Krasova, E.V. & Ma, Y., (2017). Methods of estimation of human capital’s value in labor-intensive industries: a study on the example of the Primorskaya agricultural trade company. Russian Journal of Agricultural and Socio-Economic Sciences, 12(72), 254-259. https://doi.org/10.18551/rjoas.2017-12.35 (In Russ.)

17. United Nations (2016). Guidelines for measuring human capital [updated October 10, 2021; cited October 30, 2021] Available: https://unece.org/fileadmin/DAM/stats/publications/2016/ECECESSTAT20166_R.pdf (In Russ.)

18. Fedotova, M.A. (2015). Assessment of human capital in innovation. Moscow: Financial University under the Government of the Russian Federation. (In Russ.)