Қазақстан экономикасының ғылымды қажетсінетін секторларын аумақтық орналастыру: мүмкіндіктері мен перспективалары

   Әртараптандыру, технологиялық жаңғырту және жаңа өнеркәсіптік құрылымды қалыптастыру Қазақстан дамуының маңызды стратегиялық басымдықтары болып табылады. Қазіргі заманғы өнеркәсіптік құрылымды ғылыми сыйымды өндірістер мен салаларсыз қалыптастыру мүмкін болмайтыны анық, ал олардың Қазақстан өңірлерінде дамуының алғышарттары айтарлықтай ерекшеленеді.

   Мақаланың мақсаты – Қазақстан экономикасының ғылыми сыйымды секторларын кеңістікте дамыту алғышарттары мен перспективаларын бағалау. Мақаланың әдіснамасы жергілікті аумақтарда және белгілі бір жерлерде ғылыми сыйымды экономиканы дамыту мүмкіндіктері ңылыми сыйымды секторлар үшін ғылыми және білім беру құрылымдарының аумақта бар болуы сияқты ерекше факторларға байланысты екендігі туралы теориялық-әдіснамалық ережеге негізделген. Бақылау, салыстыру, жалпылау, жүйелеу, талдау және синтез әдістері, логикалық талдау, аймақтық зерттеулер мен кластерлік талдау әдістерін қоса алғанда, жүйелік-құрылымдық және функционалдық тәсілдер, эмпирикалық зерттеу әдістері қолданылған. Зерттеудің ақпараттық базасына мерзімді баспасөзде көрсетілген деректер, министрліктердің деректері, қазақстандық ғалымдардың жұмыстары, сондай-ақ экономиканың инновациялық және ғылыми сыйымды секторларын оқшаулау процестерін зерттеу шеңберіндегі авторлық атқарымдар жатады. Қазақстан экономикасының ғылыми сыйымды секторларын дамыту жаппай емес, жекелеген аумақтар немесе «хайтек-дистриктілер» (ғылыми сыйымды хабтар, ғылыми сыйымды кластерлер, және ақылды қалалар) шеңберінде оқшаулана отырып, «ошақтық» сипатқа ие болатыны және олардың даму перспективалары қаралатыны көрсетілді. Зерттеу нәтижелері Қазақстан аумағын технологиялық жаңғырту мәселелері бойынша ұсынымдар әзірлеу барысында апробацияланды.

1. Fischer, B. B., Queiroz, S., & Vonortas, N. S. (2018). On the location of knowledge-intensive entrepreneurship in developing countries: Lessons from Sao Paulo, Brazil. Entrepreneurship & regional development, 5-6 (30), 612-638. https://doi.org/10.1080/08985626.2018.1438523

2. Inkinen, T., & Kaakinen, I. (2016). Economic geography of knowledge-intensive technology clusters: Lessons from the Helsinki metropolitan area. Journal of urban technology, 1 (23), 95–114. https://doi.org/10.1080/10630732.2015.1090196

3. Rivza, B., Kruzmetra, M., & Sunina, L. (2018). Changes in composition and spatial distribution of knowledge-based economy in rural areas of Latvia. Agronomy Research, 16 (3), 862-871. https://doi.org/10.15159/AR.18.147

4. Klochkov, V. V., & Baybakova, E. Yu. (2011). Spatial and settlement aspects of innovative development of high technology industry in Russia. National interests: priorities and security, 42, 29-38.

5. Lavrikova, Y. G., Akberdina, V. V., & Suvorova, A. V. (2019). Coordinating the priorities of scientific, technological and spatial development of industrial regions. Economy of region, 15 (4), 1022-1035. URL: https://www.researchgate.net/publication/339155422_Coordinating_the_Priorities_of_Scientific_Technological_and_Spatial_Development_of_Industrial_Regions

6. Amrin, A. K., & Nurlanova, N. K. (2020). Innovation activity: localization, new trends and assessment methods. Engineering economics, 31 (2), 134-144. https://doi.org/10.5755/j01.ee.31.2.21501

7. Nurlanova, N. K., Kireyeva, A. A., & Ruzanov, R. M. (2017). Evaluation of economic potential and level of concentration of the regions of Kazakhstan. Journal of Asian finance economics and business, 4 (2), 37-44. https://doi.org/10.13106/jafeb.2017.vol4.no2.37

8. Sagiyeva, R. K, Zhuparova, A. S., & Kalmakova, D. T. (2019). Peculiarities of scientific productions and the specificity of their financing. Statistics, account and audit, 3 (74), 207-212.

9. Turgel, I., Bozhko, L., Pracheva, E., & Naizabekov, A. (2019). Impact of Zones with Special Status on the Environment (Experience of Russia and Kazakhstan). Environmental and climate technologies, 23 (2), 102-113. https://elar.urfu.ru/bitstream/10995/90366/1/10.2478-rtuect-2019-0058.pdf?ysclid=l4zi16n15t807859657

10. Ženka, J., Novotný, J., Slach, O., & Ivan, I. (2015). Spatial distribution of knowledge-intensive business services in a small post-communist economy. Journal of the knowledge economy, 8 (2), 385-406. https://doi.org/10.1007/s13132-015-0260-9

11. Schwartz, D. (2006). The regional location of knowledge based economy activities in Israel. The Journal of technology transfer, 31 (1), 31-44. https://doi.org/10.1007/s10961-005-5011-9

12. Kanó, I. S., & Vas, Z. (2013). Spatial distribution of knowledge-intensive industries in Hungary. Transition studies review, 19, 431-44. https://doi.org/10.1007/s11300-013-0261-y

13. Smith, A. (1977). An inquiry into the nature and causes of the wealth of nations. Chicago: University of Chicago Press.

14. Marshall, A. (1993). Principles of Economics. M.: Progress.

15. Krugman, P. (1991). Increasing returns and economic geography. Journal of political economy, 99 (3), 483-499.

16. Fujita, M., Krugman, P., & Venables, A. J., (1999). The spatial economy: cities, regions, and international trade. Cambridge: MIT Press.

17. Porter, M. E. (2003). The economic performance of regions. Regional studies, 37 (6-7), 549–578.

18. Cooke, Ph. (2007). Regional knowledge economies: markets, clusters and innovation. Cheltenham: Edward Elgar Publishing.

19. Araújo, V. С., & Garcia, R. (2019). Determinants and spatial dependence of innovation in Brazilian regions: evidence from a spatial tobit model. Nova economia, 2 (29), 375-400. https://doi.org/10.1590/0103-6351/4456

20. Davidson, N., Mariev, O., & Pushkarev, A., (2018). The impact of externalities on the innovation activity of Russian firms. Foresight and STI Governance, 12 (3), 62–72. https://elar.urfu.ru/bitstream/10995/75258/1/10.17323-2500-2597.2018.3.62.72.pdf?ysclid=l4zi3p4pzg442500871

21. Khegay, S. A. (2008). Analysis of the regional differentiation of innovative activity. Bulletin of NSU. Series: socio-economic sciences, 4, 127-134.

22. Shapira, Ph., & Youtie, J. (2008). Emergence of nanodistricts in the United States: path dependency or new opportunities. Econоmic development quarterly, 3 (22), 187-199. https://doi.org/10.1177/0891242408320968

23. Boykova, M., Ilina, I., & Salazkin, M. (2016). The smart city approach as a response to emerging challenges for urban development. Foresight and STI governance, 10 (3), 65–75. https://doi.org/10.17323/1995-459X.2016.3.65.75

24. Berger, A., & Brem, A. (2016). Innovation hub how-to: Lessons from Silicon Valley. Global business and organizational excellence, 35, 58-70. https://doi.org/10.1002/joe.21698

25. Danko, T. P., & Kutsenko, E. S., (2012). Economic problems of regions and industry complexes. Problems of modern economics, 1 (41), 248-254.

26. Dnishev, F. M. (2019). Features of local concentration of innovation activity in Kazakhstan in the context of world experience. Economy: the strategy and practice, 1, 71-82.

27. Beloglazova, S. A. (2018). Identification of economic specialization of the South Federal district regions in the context of clusterization: development of techniques and relevant results. Economics: Yesterday, Today and Tomorrow, 8 (11А), 148-157.

28. Flegg, A. T., & Webber, C. D. (2001). Regional size, regional specialization and the FLQ formula. Regional Studies, 34, 563–569.

29. Banouei, A., Hadizonooz, B., Assiaee, M., & Montazeri, M. (2011). Estimation of regional relative size coefficient in generating regional input-output coefficients. (in ten Regions of Iran). International journal of business and social science, 2 (16), 117–125.

30. Nurlanova, N. K. (2019). Localization of knowledge-based production in Kazakhstan’s regions: assessment of the level and prospects. Russia: trends and development prospects, 1, 899-902.

31. Kireyeva, A. A., & Kalymbekova, Zh. K. (2019). The main prerequisites for the localization of knowledge-intensive sectors of the economy. Actual problems of the humanities and natural sciences, 7, 42-45.

32. Dnishev, F. M., Alzhanova, F. G., & Alibekova, G. Z. (2015). Innovative development of Kazakhstan on the basis of triple helix and cluster approach. Economy of region, 2, 160-171. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/innovative-development-of-kazakhstan-on-the-basis-of-triple-helix-and-cluster-approach?ysclid=l4zi8mi4dc307501356

33. Satpayeva, Z. T. (2017). State and prospects of development of Kazakhstan innovative infrastructure. European research studies journal, 20 (2), 123-148. https://doi.org/10.35808/ersj/670

34. Ivakhnikova, R. (2015). Boy za l’goty po versii VTO [Fight for WTO benefits]. Kazakhstan, 6, [updated August 02, 2019; cited March 16, 2022]. Available: http://www.investkz.com/journals/107/1458.html

35. Satpayeva, Z. T. (2019). Analysis of the activity of regional technoparks of Kazakhstan. Bulletin of Karaganda University. Series “Economics”, 4 (96), 37-43.