Тариф ставкаларының өзгеруінің Қазақстан импортына әсері

   Бұл мақала Еуразиялық Кедендік одақ саясатының Қазақстан экономикасына әсерін бағалайтын жарияланымдар топтамасының бір бөлігі.

   Бұл зерттеудің мақсаты тариф ставкаларының өзгеруінің елдің сауда ағынына әсерін зерттеу болып табылады. Қазақстан Еуразиялық Кедендік одаққа 2010 жылы қосылды. 2014 жылдың мамыр айында Еуразиялық Кедендік одақ елдері Экономикалық одақ құру туралы келісімге қол қойды. Осы сәттен бастап Қазақстанның сауда саясаты айтарлықтай өзгерістерге ұшырады: Еуразиялық Кедендік одақ елдері арасындағы тарифтік емес кедергілер төмендеді, Еуразиялық Кедендік Одаққа кірмейтін елдермен тарифтік мөлшерлемелер айтарлықтай өсті - 6,45-тен 12,24-ке дейін. %. Бұл зерттеу 2000 жылдан 2019 жылға дейінгі 20 жыл ішінде Еуразиялық Кедендік Одақ елдері мен басқа 195 ел арасындағы сауда ағындары туралы панельдік деректерді пайдаланады. Бұл талдау Еуразиялық Кедендік одаққа кірмейтін елдерден Қазақстанға импортталатын тауарларға баж мөлшерлемелерін көтеру кері әсерін тигізгенін көрсетті. GMM эконометрикалық әдісін қолданатын динамикалық гравитация моделінің бағалауларына сәйкес, елдің тарифтік мөлшерлемесін 1 пайыздық тармаққа арттыру (мысалы, 7%-дан 8%-ға дейін) импортты 1,8 %-ға азайтады. Демек, Қазақстанның Еуразиялық Кедендік одаққа қосылуы нәтижесінде тариф ставкасының көтерілуі Еуразиялық Кедендік Одаққа кірмейтін елдерден келетін импортқа кері әсерін тигізіп, сайып келгенде, осы елдерден келетін импортты 10,6 %-ға қысқартты.

1. Aituar, A., & Akhmediyarova, А. (2021). The impact of Non-Tariff Barriers on the trade flows of Kazakhstan. Economics: strategy and practice. 16 (2), 62-70. https://doi.org/10.51176/1997-9967-2021-2-62-70

2. Viner, J. (1950). The CU issue. New York: Carnegie Endowment for International Peace.

3. Kemp, M., & Wan, H. (1976). An Elementary Proposition Concerning the Formation of CUs. Journal of International Economics, 6 (1), 95-97. https://doi.org/10.1016/0022-1996(76)90025-8

4. Ohyama, M. (1972). Trade and Welfare in General Equilibrium. Keio Economic Studies, 9, 37-73. https://doi.org/10.5652/internationaleconomy/ie2020.23.13.hk

5. Pomfret, R. (2006). Regional trade agreements. Emerald Group Publishing Limited.

6. Krugman, P. (1991). Increasing returns and economic geography. Journal of political economy, 99 (3), 483-499. https://doi.org/10.1086/261763

7. Kennan, J., & Riezman, R. (1990). Optimal tariff equilibria with customs unions. Canadian Journal of Economics, 23, 70-83. https://doi.org/10.2307/135520

8. Jandosov, O., & Sabyrova, L. (2011). Indicative tariff protection level in Kazakhstan: Before and after the customs union (part I). Rakurs Discussion Paper 5.3 (March), Almaty, Kazakhstan: Rakurs, Center for Economic Analysis.

9. Mkrtchyan, A., & Gnutzmann, H. (2013). Mutual protectionism? An assessment of the Eurasian customs union. European Trade Study Group (ETSG).

10. De Souza, L. V. (2011). An initial estimation of the economic effects of the creation of the EurASEC Customs Union on its Members.

11. Isakova, A., & Plekhanov, A. (2012). Customs union and Kazakhstan’s imports (No. 442). CASE Network Studies & Analyses. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2119838

12. Gnutzmann-Mkrtchyan, A., & Hugot, J. (2022). Gravity-Based Tools for Assessing the Impact of Tariff Changes. Asian Development Bank Economics Working Paper Series, (649). http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.4039545

13. Emikönel, M. (2022). The impact of international organizations on Chinese trade as the determiner of trade: the gravity model approach. The Chinese Economy, 55(1), 26-40. https://doi.org/10.1080/10971475.2021.1892920

14. Hsiao, C. (1986). Analysis of Panel Data, Econometric Society monographs No. 11, New York: Cambridge University Press.

15. Nickell, S. (1981). Biases in dynamic models with fixed effects. Econometrica: Journal of the econometric society, 1417-1426. https://doi.org/10.2307/1911408

16. Hansen, L. P. (1982). Large sample properties of generalized method of moments estimators. Econometrica: Journal of the econometric society, 1029-1054. https://doi.org/10.2307/1912775

17. Holtz-Eakin, D., Newey, W., & Rosen, H. S. (1988). Estimating vector autoregressions with panel data. Econometrica: Journal of the econometric society, 1371-1395. https://doi.org/10.2307/1913103

18. Arellano, M., & Bond, S. (1991). Some tests of specification for panel data: Monte Carlo evidence and an application to employment equations. The review of economic studies, 58(2), 277-297. https://doi.org/10.2307/2297968

19. Blundell, R., & Bond, S. (1998). Initial conditions and moment restrictions in dynamic panel data models. Journal of econometrics, 87 (1), 115-143. https://doi.org/10.1016/S0304-4076(98)00009-8

20. Arellano, M., & Bover, O. (1995). Another look at the instrumental variable estimation of error-components models. Journal of econometrics, 68 (1), 29-51. https://doi.org/10.1016/0304-4076(94)01642-D

21. Roodman, D. (2009). How to do xtabond2: An introduction to difference and system GMM in Stata. The stata journal, 9 (1), 86-136. https://doi.org/10.1177/1536867X0900900106

22. Wooldridge, J. M. (2015). Introductory econometrics: A modern approach. Cengage learning.

23. Ball, R. J. (1967). An Econometric Study of International Trade Flows. https://doi.org/10.4236/ajibm.2019.94052

24. Rose, A. K. (2004). Do we really know that the WTO increases trade?. American economic review, 94(1), 98-114. https://doi.org/10.1257/000282804322970724

25. World Bank, (2012). Assessment of Costs and Benefits of the CU for Kazakhstan. Report No. 65977-KZ, Poverty Reduction and Economic Management Unit. Europe and Central Asia Region.