Пандемияның Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық дамуына әсері

COVID-19 қоғамдық өмірдің барлық аспектілеріне, ұлттық экономиканың салаларына, халықтың өмір сүру деңгейіне оң және теріс бағытта әсер етті. Қазақстан үкіметі мемлекеттік қолдау шараларын жүзеге асыру арқылы індеттің халықтың әлеуметтік-экономикалық жағдайына тигізетін жағымсыз салдарын азайтуда маңызды рөл атқарды. Дегенмен, жаһандық және ұлттық деңгейде жүйелі әлеуметтік мәселелер шешімін тапқан жоқ. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы жаһандық коронавирустық дағдарысқа дайын болмады. Жаһандық әлемде вирустық індеттің жаңа модификацияларымен күресу жолдарын іздеу өзекті болып қала береді. Әлемдік қауымдастық күтпеген вирустық ауруларға дайын болуы керек. Зерттеудің мақсаты – ұзақ мерзімді перспективада қоғамға айтарлықтай әсер етуге қажетті әлеуметтік-экономикалық және институционалдық процестер мен салдарларды анықтау үшін әлемде коронавирустың таралуына байланысты Қазақстанның әлеуметтік- экономикалық саласындағы негізгі өзгерістерге сапалы талдау жүргізу. Мақалада шешуі адами капиталды дамытуға және елдің экономикалық өсуіне ықпал ететін әлеуметтік мәселелерге ерекше назар аударылған. Мақаланы дайындауда жүйелік және эмпирикалық талдау әдістерінің кешені пайдаланылды. Әлеуметтік-экономикалық дамуды талдау алға қойылған болжамдарды растады. Зерттеуде талдау негізінде еліміздің қазіргі жағдайдағы әлеуметтік-экономикалық даму ерекшеліктері айқындалады. Пандемиядан кейінгі кезеңде елдің әлеуметтік-экономикалық өміріндегі түбегейлі өзгерістерге қажетті негізгі үрдістер мен процестерді анықтауға әрекет жасалды.

1. Abisheva, M. A., Dulambaeva, R. T., Dzhumabaev, S. A., Marmontova, T. V., & Baglai, B. (2020). Public administration in a pandemic.

2. Arntz, M., Ben Yahmed, S., & Berlingieri, F. (2020). Working from home and COVID-19: The chances and risks for gender gaps. Intereconomics, 55(6), 381-386. https://doi.org/10.1007/s10272-020-0938-5

3. Balanzá–Martínez, V., Atienza–Carbonell, B., Kapczinski, F., & De Boni, R. B. (2020). Lifestyle behaviors during the COVID-19–time to connect. Acta Psychiatrica Scandinavica, 141(5), 399. https://doi.org/10.1111/acps.13177

4. Bennett Gayle, D., Yuan, X., & Knight, T. (2021). The coronavirus pandemic: Accessible technology for education, employment, and livelihoods. Assistive Technology, 1-8. https://doi.org/10.1080/10400435.2021.1980836

5. Bureau of National Statistics (2022). [updated June 20, 2021; cited June 30, 2022]. Available: http://www.stat.gov.kz

6. Champeaux, H., Mangiavacchi, L., Marchetta, F., & Piccoli, L. (2022). Child development and distance learning in the age of COVID-19. Review of Economics of the Household, 1-27. https://doi.org/10.1007/s11150-022-09606-w

7. Cortes, G. M., & Forsythe, E. (2020). Heterogeneous Labor Market Impacts of the COVID-19 Pandemic. ILR Review, 00197939221076856. https://doi.org/10.1177/00197939221076856

8. Policy Brief: The world of work and COVID-19, (2020). [updated: June 2020; cited 30 April 2022]. Available: https://unsdg.un.org/ru/resources/analiticheskaya-zapiska-sfera-truda-i-covid-19

9. COVID-19 Recovery. Education: from school closure to recovery, (2020). [updated November 20, 2020; cited April 30, 2022]. Available: https://www.unesco.org/en/covid-19/education-response

10. Coronavirus (COVID-19), Harvard University, (2021). [updated April 25, 2021; cited December 26, 2021]. Available: https://www.harvard.edu/coronavirus

11. Code of the Republic of Kazakhstan “On the health of the people and the healthcare system”. Legal information system of Regulatory Legal Actsof the Republic of Kazakhstan, (2022) [updated January 20, 2022; cited April 30, 2022]. Available: https://adilet.zan.kz/

12. Center for Human Resources Development. The labor market of Kazakhstan according to the results of the 1st quarter, (2021). [updated June 16, 2021; cited May 10, 2022] Available: https://iac.enbek.kz/ru/node/1062.

13. Donham, C., Barron, H. A., Alkhouri, J. S., Changaran Kumarath, M., Alejandro, W., Menke, E., & Kranzfelder, P. (2022). I will teach you here or there, I will try to teach you anywhere: Perceived supports and barriers for emergency remote teaching during the COVID-19 pandemic. International journal of STEM education, 9(1), 1-25. https://doi.org/10.1186/s40594-022-00335-1

14. Farré, L., Fawaz, Y., González, L., & Graves, J. (2022). Gender Inequality in Paid and Unpaid Work During Covid-19 Times. Review of Income and Wealth, 68(2), 323-347. https://doi.org/10.1111/roiw.12563

15. Hupkau, C., & Petrongolo, B. (2020). Work, care and gender during the Covid-19 crisis. Fiscal studies, 41(3), 623-651. https://doi.org/10.1111/1475-5890.12245

16. Iskakova, B. Poverty in Kazakhstan has tripled in the last three years, (2022). [updated June 28, 2022; cited May 30, 2022] Available: https://kazakh24.info/3794-bednost-v-kazakhstane-vozrosla-vtri-raza-za-poslednie-tri-goda-postoiannyi-koordinatoroon-165641443.

17. Bureau of National Statistics (2022) [updated May 08, 2022; cited June 10, 2022]. Available: http://www.stat.gov.kz

18. KPMG. COVID-19 Pandemic: Are Government Business Support Measures Effective in Kazakhstan?. Market opinion, (2020). [updated June 2020; cited June 25, 2022] Available: https://home.kpmg/kz/ru/home/insights/2020/07/covid-businesssupport.html.

19. Kuzekbay, A. Social Code of the Republic of Kazakhstan: how the Ministry of Labor develops a document and what it will give to Kazakhstanis. Kazinform, (2021) [updated October 19, 2021; cited June 12, 2022] Available: https://www.inform.kz/ru/social-nyy-kodeks-rk-kak-mintruda-razrabatyvaetdokument-i-chto-on-dast-kazahstancam_a3850878?ysclid=l5h13vzhm104171276. (In Russ.)

20. Milovanska-Farrington, S. (2021). The Effect of COVID-19 as an Economic Shock on the Gender and Ethnic Gap in Labour Market Outcomes. Studies in Microeconomics, 9(2), 227-255.. https://doi.org/10.1177/23210222211046411

21. Markova, A. How the year of the pandemic affected Kazakhstan. We tell what happened in healthcare, economy and education, (2021). [updated March 13, 2021, cited May, 2022] Available: https://kz.kursiv.media/2021-03-13/kak-god-pandemiipovliyal-na-kazakhstan.

22. Makarov, A. Poverty line in Kazakhstan in 2022, (2022). [updated May, 16, 2022; cited June 10, 2022] Available: https://bizmedia.kz/2022/05/16/cherta-bednosti-v-kazahstane-v-2022-godu.

23. NIH Shifts Non-mission-critical Laboratory Operations to Minimal Maintenance Phase, National Institutes of Health (NIH), (2020), [updated June 25, 2020; cited December 20, 2021]. Available:https://www.nih.gov/news-events/newsreleases/nih-shiftsnon-mission-critical-laboratoryoperations-minimal-maintenance-phase.

24. Plaksin, S. M., Zhulin, A. B., & Farizova, S. A. (2021). Chernyy lebed’» v beloy maske: analiticheskiy doklad NIU VShE k godovshchine pandemii COVID-19 [“Black Swan” in a white mask: HSE analytical report on the anniversary of the COVID-19 pandemic].

25. Report on the state of development of small and medium-sized businesses in Kazakhstan and its regions, (2020). Available: https://damu.kz/upload/iblock/de0/Damu_Book_2019_RU.pdf.

26. Salaries of medical workers of healthcare organizations of the Republic of Kazakhstan for 2016-2018. (2019). Republican Center for Health Development. Available: http://www.rcrz.kz/files/zar.plata_medrabotnikov_v_RK_2018.pdf.

27. Shcherbakov, G. A. (2021). The Impact and Consequences of the COVID-19 Pandemic: A Socio-Economic Dimension. WORLD (Modernization. Innovations. Development), 12(1), 8-22.

28. Tsou, H. H., Kuo, S. C., Lin, Y. H., Hsiung, C. A., Chiou, H. Y., Chen, W. J., ... & Chang, S. C. (2022). A comprehensive evaluation of COVID-19 policies and outcomes in 50 countries and territories. Scientific reports, 12(1), 1-10. https://doi.org/10.1038/s41598-022-12853-7

29. Vechkinzova, E. A., & Daribekova, A. S. (2021). Problems and prospects for the development of the tourism industry in Kazakhstan. Creative Economy, 15(8), 3403-3420.