Қазақстандағы цифрландыру үдерісі жағдайында телемедицинаны енгізу процесі

Денсаулық сақтау саласын цифрландыру бүгінде әлемнің барлық елдері үшін өзекті мәселелердің бірі болып табылады. Жаһандық Ковид-19 пандемиясы және онымен байланысты карантиндік шектеулер салдарынан экономикалық күйзелістер – денсаулық сақтау саласын дамыту қажеттілігін көрсетті. Қазақстан үшін де бұл сұрақ өзекті, сондықтан цифрландыру арқылы денсаулық сақтаудың тиімділігін және бүкіл халыққа медициналық көмектің қолжетімділігін арттыру, атап айтқанда денсаулық сақтау саласының негізгі қызметін ақпараттық жүйелермен біріктіру, мобильді цифрлық технологияларды пайдалану қажет, мобильді қосымшалар, электронды денсаулық паспорттарын енгізу және қағазсыз ауруханаларға көшу қажеттілігі бар. Бұл жұмыстың мақсаты – Қазақстандағы цифрландыру жағдайында телемедицинаны енгізу үдерісін зерттеу. Жұмыстың ғылыми маңыздылығы телемедицина мәселесі бойынша әдебиеттерге Қазақстан мысалында жаңа білімдердің қосылуында, өйткені бұл мәселе аз зерттелген. Осы зерттеудің нәтижелерін Қазақстан Республикасындағы денсаулық сақтауды цифрландыру үдерісін одан әрі дамыту үшін пайдалануға болады. Зерттеу үшін сапалы әдіс қолданылады, оның құралы телемедицинаны енгізу саласындағы сарапшылармен жартылай құрылымдық сұхбат болып табылады. Atlas.ti бағдарламалық құралы мәліметтерді өңдеу үшін қолданылды. Ресми деректерді талдау телемедицинаны пайдалана отырып, консультацияларға сұраныс бар екенін көрсетті, сондықтан бұл саланы дамыту қажет. Сондай-ақ, зерттеу нәтижесінде елде телемедицинаны енгізудің шектеулері мен проблемалары анықталды, мысалы, ІТ-қызметтерін көрсетуге және Интернеттің сапасына кететін жоғары шығындар, сондай-ақ мемлекеттің жеке сектормен ынтымақтастыққа мүдделілігінің әлсіздігі. Мемлекеттік және жеке сектор үшін қолайлы жаңа медициналық қызметтерді енгізу жүйесін әзірлеу ұсынылады. Бұл проблемаларды жою денсаулық сақтау саласын цифрландыру үдерісін жеделдетуге септігін тигізеді, бұл осы саланың дамуына қосқан үлес болып табылады.

1. Bakos, Y., & Katsamakas, E. (2008). Design and ownership of two-sided networks: Implications for Internet platforms. Journal of Management Information Systems, 25(2), 171-202. https://doi.org/10.2753/MIS0742-1222250208

2. Beaulieu, M., & Bentahar, O. (2021). Digitalization of the healthcare supply chain: A roadmap to generate benefits and effectively support healthcare delivery. Technological forecasting and social change, 167, 120717. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2021.120717

3. Berman, S. J. (2012). Digital transformation: opportunities to create new business models. Strategy & Leadership. https://doi.org/10.1108/10878571211209314

4. Bharadwaj, A., El Sawy, O. A., Pavlou, P. A., & Venkatraman, N. V. (2013). Digital business strategy: toward a next generation of insights. MIS quarterly, 471-482.

5. Biesdorf, S., & Niedermann, F. (2014). Healthcare’s digital future. McKinsey & Company, 1.

6. Bokolo, A. J., & Petersen, A. S. (2021). Examining the digitalisation of virtual enterprises amidst the COVID-19 pandemic: a systematic and meta-analysis. Enterprise Information Systems, 15(5), 617-650. https://doi.org/10.1080/17517575.2020.1829075

7. Correani, A., De Massis, A., Frattini, F., Petruzzelli, A. M., & Natalicchio, A. (2020). Implementing a digital strategy: Learning from the experience of three digital transformation projects. California Management Review, 62(4), 37-56. https://doi.org/10.1177/0008125620934864

8. Gauthier, C., Bastianutti, J., & Haggège, M. (2018). Managerial capabilities to address digital business models: The case of digital health. Strategic Change, 27(2), 173-180. https://doi.org/10.1002/jsc.2192

9. Ivančić, L., Vukšić, V. B., & Spremić, M. (2019). Mastering the digital transformation process: Business practices and lessons learned. Technology Innovation Management Review, 9(2). https://doi.org/10.22215/timreview/1217

10. Kazybaev, N. K. (2010). Telemedicine consultations in Kazakhstan: first experience. Bulletin of the Kazakh National Medical University, 5(1), 12-13.

11. Lapão, L. V. (2019). The future of healthcare: the impact of digitalization on healthcare services performance. In The internet and health in Brazil (pp. 435-449). Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-319-99289-1_22

12. Mićić, L. (2017). Digital transformation and its influence on GDP. ECONOMICS-Innovative and Economic Research, 5(2), 135-147. https://doi.org/10.1515/eoik-2017-0028

13. Ministry of Healthcare of the Republic of Kazakhstan. Report on the number of telemedicine and video consultations of telemedicine centers of regional hospitals and Republican clinics for the 1st quarter of 2020 (2020). [updated October 10, 2020; cited June 15, 2022]. Avaliable: https://www.gov.kz/memleket/entities/dsm/documents/details/100161?lang=ru

14. Morakanyane, R., Grace, A. A., & O’reilly, P. (2017). Conceptualizing Digital Transformation in Business Organizations: A Systematic Review of Literature. Bled eConference, 21, 428-444. https://doi.org/10.18690/978-961-286-043-1.30

15. Parliamentary inquiries. Mazhilis of Parliament of the Republic of Kazakhstan (2020), [updated March 2020; cited May 08, 2022]. Avaliable: https://www.parlam.kz/en/mazhilis/questiondetails/18175

16. Parviainen, P., Tihinen, M., Kääriäinen, J., & Teppola, S. (2017). Tackling the digitalization challenge: how to benefit from digitalization in practice. International journal of information systems and project management, 5(1), 63-77. https://doi.org/10.12821/ijispm050104

17. Pousttchi, K., Gleiss, A., Buzzi, B., & Kohlhagen, M. (2019, July). Technology impact types for digital transformation. In 2019 IEEE 21st Conference on Business Informatics (CBI) (Vol. 1, pp. 487-494). IEEE. https://doi.org/10.1109/CBI.2019.00063

18. Projected global telemedicine market between 2019 and 2030. Statista (2021), [May 21, 2021; cited May 08, 2022]. Avaliable: https://www.statista.com/statistics/671374/global-telemedicine-market-size/

19. Sarsenova, A. O., & Popova, T. V. (2020). Industrial Medicine of Kazakhstan in Conditions of Digitalization of Health Care. In PROSPECTS AND KEY TENDENCIES OF SCIENCE IN CONTEMPORARY WORLD (pp. 5-11).

20. Telemedicine market. Global Market Insigts (2021) [updated June 02, 2021; cited May 08, 2022]. Avaliable: https://www.gminsights.com/industry-analysis/telemedicine-market

21. Telemedicine market - growth, trends, covid-19 impact, and forecasts (2022-2027). Mordor intelligence (2022) [updated Febriary 08, 2022; cited May 08, 2022]. Avaliable: https://www.mordorintelligence.com/industry-reports/globaltelemedicine-market-industry

22. Urazova B. A., Kurmanova G. K., Kim A. A., Sukhanberdina A. A., (2020). The market of medical services of the Republic of Kazakhstan: e-health technologies as a factor in increasing the efficiency of the industry. Actual Problems of Economics and Management, 2(26), 128–136.

23. Moro Visconti, R., & Morea, D. (2020). Healthcare digitalization and pay-forperformance incentives in smart hospital project financing. International journal of environmental research and public health, 17(7), 2318. https://doi.org/10.3390/ijerph17072318

24. Vukšić, V. B., Ivančić, L., & Vugec, D. S. (2018). A preliminary literature review of digital transformation case studies. International Journal of Computer and Information Engineering, 12(9), 737-742. https://doi.org/10.5281/zenodo.1474581

25. What is telemedicine?. RBC Trends (2022) [updated January 15, 2022; cited May 08, 2022]. Avaliable: https://trends.rbc.ru/trends/innovation/5d8e297f9a79478c40cd4369