Демографиялық өтпелі факторлардың Қазақстан Республикасындағы демографиялық дивидендтерге әсері

Бұл мақаланың мақсаты Қазақстан мысалында дамушы елдердегі демографиялық ауысу факторлары мен демографиялық дивиденд арасындағы байланысты зерттеу болып табылады. Әдебиеттердің бұл шолуы экономикалық өсуге жанама әсер ететін екі негізгі факторды анықтауға мүмкіндік берді: еңбекке жарамды халық пен жұмыс күші. Осы екі фактор арасындағы байланысты зерттеу үшін қалалық және ауылдық жерлерді ескере отырып корреляциялық және регрессиялық талдаулар жүргізілді. Төрт гипотезаны растау үшін SPSS бағдарламасы пайдаланылды. Мұндағы еңбекке жарамды жас жиыны тәуелді айнымалы болып табылады, ал әйелдердің еңбекке жарамды жастағы қала халқы және әйелдердің жұмыс істейтін жасындағы ауыл халқы алғашқы екі гипотеза үшін тәуелсіз айнымалылар болып табылады. Үшінші және төртінші гипотезаларда Жұмыс күшінің жалпы мөлшері тәуелді айнымалы болып табылады, ал Туу коэффициенті, Қалалық туу коэффициенті, Ауылдық жердегі туу коэффициенті, Өлім деңгейі, Қалалық өлім деңгейі, Ауылдық өлім деңгейі тәуелсіз айнымалылар. Факторларды есептеу үшін Ұлттық статистика бюросының 2007-2020 жылдар аралығындағы ресми ашық ақпарат көздерінің деректері пайдаланылды. Талдау нәтижелері бойынша үш гипотеза ішінара қабылданды, біреуі қабылданбады. Нәтижелер өлім-жітім деңгейін қоспағанда, ауылдық жерлердегі демографиялық құрылымның өзгеруінің еңбекке қабілетті халыққа аз әсер еткенін көрсетті. Туу көрсеткіші тек қалалардағы еңбекке қабілетті халыққа оң әсер етеді. Еңбекке қабілетті жастағы әйелдер ерлер саны бойынша басым болғанымен, жұмыс күшіне елеусіз әсер етеді. Бұл зерттеудің нәтижелері әртүрлі деңгейдегі мемлекеттік органдардан демографиялық факторларды басқарудың қолданыстағы бағдарламалары мен стратегияларын әзірлеу және жетілдіру үшін, сондай-ақ ғылыми зерттеулерде пайдаланылуы мүмкін.

1. Agency for Strategic planning and reforms of the Republic of Kazakhstan Bureau of National statistics – Statistical collections, (2021). [updated July 20, 2022; cited July 25, 2022]. Available: https://www.stat.gov.kz/edition/publication/collection

2. Agrawal, V., Cantor, J. H., Sood, N., & Whaley, C. M. (2021). The impact of the COVID-19 pandemic and policy responses on excess mortality (No. w28930). National Bureau of Economic Research https://doi.org/10.3386/w28930

3. Babiak, H., & Mesaksudi, T. (2018). Demographic composition of regional population repair : problems and prospects. Regional Aspects of Development and Placement of Productive Forces of Ukraine: Scientific Journal. Whip 20. – Ternopil: Economic Thought, 22, 52–55. https://doi.org/10.35774/rarrpsu2017.22.052

4. Billari, F. C., & Sciences, P. (2022). Demography : Fast and Slow. Population and development review, 48(1), 9–30. https://doi.org/10.1111/padr.12464

5. Brooks, M. M., Mueller, J. T., & Thiede, B. C. (2021). Rural-urban differences in the labor-force impacts of COVID-19 in the United States. Socius, 7, 23780231211022094. https://doi.org/10.1177/23780231211022094

6. Bureau of National Statistics (2022). [updated July 19, 2022; cited July 30, 2022]. Available: http://www.stat.gov.kz

7. Cruz, M., & Ahmed, S. A. (2018). On the impact of demographic change on economic growth and poverty. World development, 105, 95-106. https://doi.org/10.1016/j.worlddev.2017.12.018

8. Doker, A. C., Turkmen, A., & Emsen, O. S. (2016). What are the demographic determinants of savings? An analysis on transition economies (1993-2013). Procedia Economics and Finance, 39, 275-283. https://doi.org/10.1016/S2212-5671(16)30324-0

9. Dribe, M., & Lundh, C. (2011). Cultural dissimilarity and intermarriage. A longitudinal study of immigrants in Sweden 1990–2005. International migration review, 45(2), 297-324. https://doi.org/10.1111/j.1747-7379.2011.00849.x

10. Boubtane, E., Dumont, J. C., & Rault, C. (2016). Immigration and economic growth in the OECD countries 1986–2006. Oxford Economic Papers, 68(2), 340-360. https://doi.org/10.1093/oep/gpw001

11. Golley, J., & Zheng, W. E. I. (2015). Population dynamics and economic growth in China. China Economic Review, 35, 15-32. https://doi.org/10.1016/j.chieco.2015.05.005

12. Hinde, A. (2014). Demographic Methods. Routledge.

13. Johns Hopkins, C. S. S. E. (2021). COVID-19 Map—Johns Hopkins Coronavirus Resource Center. Consultato il, 19. Avaliable: https://coronavirus.jhu.edu/region/kazakhstan

14. Kalmijn, M., & Van Tubergen, F. (2010). A comparative perspective on intermarriage: Explaining differences among national-origin groups in the United States. Demography, 47(2), 459-479. https://doi.org/10.1353/dem.0.0103

15. Korkmaz, M. (2021). A study over the general formula of regression sum of squares in multiple linear regression. Numerical Methods for Partial Differential Equations, 37(1), 406-421. https://doi.org/10.1002/num.22533

16. Korotayev, A., & Zinkina, J. (2022). Egypt’s 2011 revolution: A demographic structural analysis. In Handbook of Revolutions in the 21st Century (pp. 651-683). Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-86468-2_25

17. Marien, M. (2021). Our Common Agenda: Review of Five UN75 Sustainability Reports. Cadmus, 4(5), 42-47.

18. Momota, A., & Futagami, K. (2005). Demographic structure, international lending and borrowing in growing interdependent economies. Journal of the Japanese and International Economies, 19(1), 135-162. https://doi.org/10.1016/j.jjie.2003.12.006

19. Ogawa, N., Mansor, N., Lee, S. H., Abrigo, M. R., & Aris, T. (2021). Population aging and the three demographic dividends in Asia. Asian Development Review, 38(1), 32-67. https://doi.org/10.1162/adev_a_00157

20. Ross, J. (2004). Understanding the Demographic Dividend. Policy Project Note.

21. Samari, G. (2019). Education and fertility in Egypt: Mediation by women’s empowerment. SSM-population health, 9, 100488. https://doi.org/10.1016/j.ssmph.2019.100488

22. Uddin, G. A., Alam, K., & Gow, J. (2016). Population age structure and savings rate impacts oneconomic growth: Evidence from Australia. Economic Analysis and Policy, 52, 23-33. https://doi.org/10.1016/j.eap.2016.08.002

23. Van den Broeck, G., & Maertens, M. (2015). Female employment reduces fertility in rural Senegal. PloS one, 10(3), e0122086. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0122086

24. Wei, Z., & Hao, R. (2010). Demographic structure and economic growth : Evidence from China. Journal of Comparative Economics, 38(4), 472–491. https://doi.org/10.1016/j.jce.2010.08.002

25. Zhang, H., Zhang, H., & Zhang, J. (2015). Demographic age structure and economic development: Evidence from Chinese provinces. Journal of Comparative Economics, 43(1), 170-185. https://doi.org/10.1016/j.jce.2014.07.002

26. Rural women: doubly vulnerable. Ekonomist, (2022). [updated August 18, 2022; cited August 19, 2022] Avaliable: https://ekonomist.kz/kovyazina/uyazvimy-vdvoine/

27. The unemployment rate in the villages of Kazakhstan reached 4.8%. KazInform, International News Agency. (2022). [updated August 18, 2022; cited August 19, 2022] Avaliable: https://www.inform.kz/ru/uroven-bezraboticy-v-selah-kazahstana-dostig-4-8_a3926439.