Мемлекеттік кәсіпорындарды реформалау – Өзбекстан экономикасын дамыту үшін жаңа қауіптер мен жаңа мүмкіндіктері

Мақаланың мақсаты мемлекеттік кәсіпорындар қызметінің және жалпы ұлттық экономиканың тиімділігін арттыру үшін Өзбекстанның мемлекеттік кәсіпорындарын реформалаудағы жаңа қауіптер мен мүмкіндіктерді анықтау болып табылады. Осы зерттеу барысында сыбайлас жемқорлық мәселесі, мемлекеттік кәсіпорындарды реформалау әдістері, олардың салдары мен даму бағыттары зерттелді. Сондай-ақ, сыни көзқарас келтірілді және отандық экономикадағы мемлекеттік кәсіпорындарды реформалау бойынша ұсыныстар жасалды. Мемлекеттік бағдарламаларды талдау және берілген қорытындылар бойынша жер қойнауын пайдалану саласындағы мемлекеттік кәсіпорындарда, өндіруші салаларда және мемлекеттік үлесі бар кәсіпорындардың қызметінде ерекше мәселелер бар екені анықталды. Зерттеу нәтижелері мемлекеттік кәсіпорындардың қызметін қадағалауды күшейту қажеттілігін көрсетті, себебі олардың кірістілігі немесе рентабельділігі фискалдық тәуекелдер дәрежесіне тікелей әсер ететіндігін куәландырды. Мемлекеттік кәсіпорындар көбінесе салалық жобаларды қаржыландыру үшін мемлекеттік бюджеттен де, сыртқы көздерден де қаражат тарта отырып, квазифискалдық қызмет атқарады. Өзбекстанның мемлекеттік кәсіпорындарын реформалау саласында жүргізіліп жатқан өзгерістердің мақсаттарын, міндеттерін, талдау нәтижелері мен қажеттілігін қоғамға жеткізу бойынша негізгі тұжырымдар жасалды. Мемлекеттік кәсіпорындарды реформалау монополияға қарсы реттеу және бәсекелестікті қорғау, банк-қаржы жүйесі саласындағы заңнаманы елеулі өзгертуді, жеке меншік пен тұтынушылардың құқықтарын қорғауды жақсартуды, халықтың неғұрлым осал топтары мен жұмыссыздарды әлеуметтік қорғауды талап ететініне күмән жоқ.

1. Apriliyanti, I. D., & Kristiansen, S. (2019). The logics of political business in state-owned enterprises: the case of Indonesia. International Journal of Emerging Markets, 14, 709-730. https://doi.org/10.1108/IJOEM-08-2018-0433

2. Baer, W., & Trebat, T. J. (1983). Brazil’s State-Owned Enterprises: A Case Study of the State as Entrepreneur. Americas, 66, 420-421. https://doi.org/10.1215/00182168-66.2.420

3. Bajona, C., & Chu, T. (2010). Reforming state owned enterprises in China: Effects of WTO accession. Review of Economic Dynamics, 13(4), 800-823. https://doi.org/10.1016/J.RED.2009.07.003

4. Bhatta, G. (2019). Those That Fix the Lights: The Practice of Public Sector Management in Developing Asia. Routledge.

5. Bernier, L., Florio, M., & Bance, P. (Eds.). (2020). The Routledge handbook of state-owned enterprises. Routledge.

6. Efird, B., Lester, L., & Wise, B. P. (2016). Analyzing coalitions in China’s policy formulation: reforming the role of state owned enterprises in China’s energy sector–erratum. Journal of East Asian Studies, 16, 303-306.

7. Taghizadeh-hesary, F., Yoshino, N., Kim, C. J., & Kim, K. (2021). Reforming State-Owned Enterprises in Asia. Springer Singapore. https://doi.org/10.1007/978-981-15-8574-6

8. Gil-López, Á., Arzubiaga, U., Román, E. S., & De Massis, A. (2020). The Visible Hand of corporate entrepreneurship in state-owned enterprises: a longitudinal study of the Spanish National Postal Operator. International Entrepreneurship and Management Journal, 18, 1-39. https://doi.org/10.1007/s11365-020-00700-y

9. Hendarto, T., Nurjaya, I. N., Djatmika, P., & Madjid, A. (2021). The Meaning of Corporate Oversight of State-Owned Enterprises as Condition of Criminal Liability. International Journal of Multicultural and Multireligious Understanding, 7(11), 619-628. https://doi.org/10.18415/IJMMU.V7I11.2261

10. Hickey, W. (2020). Reforming State- Owned Enterprises. In The Sovereignty Game (pp. 85-97). Palgrave Macmillan, Singapore.

11. Huang, L. J., & Snell, R. S. (2003). Turnaround, corruption and mediocrity: Leadership and governance in three state owned enterprises in Mainland China. Journal of Business Ethics, 43(1), 111-124. https://doi.org/10.1023/A%3A1022919418838

12. Junqueira, C. A., & Abrantes, E. A. (2016). Brazil: State-owned enterprises. International financial law review, 35(36), 36-36.

13. Khan, F. U., Zhang, J., Usman, M., Badulescu, A., & Sial, M. S. (2019). Ownership Reduction in state-owned enterprises and corporate social responsibility: Perspective from secondary privatization in China. Sustainability, 11(4), 1008-1023. https://doi.org/10.3390/su11041008

14. Kiranmai, J., & Mishra, R. K. (2019). Corporate Governance Practices in Listed Stateowned Enterprises in India: An Empirical Research. Indian Journal of Corporate Governance, 12(1), 94-121. https://doi.org/10.1177/0974686219849760

15. Kumar, S. (2018). MoU System in State-owned Enterprises in India: A Tool in Strategic Management. Indian Journal of Public Administration, 64(1), 36-48. https://doi.org/10.1177/0019556117735460

16. Li, D. D., & Wu, C. (2002). Reforming state-owned enterprises: diversifying ownership versus improving management. In The management of enterprises in the People’s Republic of China (pp. 79-98). Springer, Boston, MA. https://doi.org/10.1007/978-1-4615-1095-6_5

17. Perkins, D. H. (1993). Summary: Why is reforming state-owned enterprises so difficult? China Economic Review, 4 (2), 149-151. https://doi.org/10.1016/1043-951X%2893%2990016-S

18. Silvestre, H. C., Gomes, R. C., & Miorin G. R. (2018). The Institutional Settings for the Development of Public Services through State-Owned Enterprises in Brazil. International Journal of Public Administration, 41(1), 59-71. https://doi.org/10.1080/01900692.2016.1247368

19. Wachira, R. W. (2003). Response of state owned enterprises to corporate governance reforms (Doctoral dissertation, University of Nairobi.).

20. Glinkina, S. P. (2004). The results of privatization in the countries of Central and Eastern Europe. Property Management, 2, 33-43.

21. Decree of the President of the Republic of Uzbekistan. On measures to further accelerate the processes of privatization of state assets. National Database of Legislation of the Republic of Uzbekistan, (2020). [updated October 27, 2020; cited March 30, 2022]. Available: https://lex.uz/uz/docs/5068826

22. Khamidulin, M. B. (2020). Regions in the strategies of international interaction and cooperation of the EAEU countries and other countries of Greater Eurasia. Greater Eurasia: development, security, cooperation, (3-2), 927-930.