Әлемдік экономикалық жүйедегі «Батыс» пен «Шығыс»: жаңа биполярлықтың қалыптасуы

Қазіргі уақытта халықаралық ұйымдар мен жекелеген мемлекеттердің тиімсіз әрекеттері нәтижесінде әлемдік экономикалық дағдарыстың күшеюі орын алуда. Әлемдік экономикада тепе-теңдіктің өзгеруі байқалады, әлем шартты түрде Батыс (АҚШ) пен Шығысқа (Қытай) бөлінген биполярлық жүйемен ауысып жатқанын көруге болады. Осыған байланысты екі ел арасындағы экономикалық бақталастық және монополярлық әлемдік тәртіптің күйреуі салдарынан әлемде орнап отырған экономикадағы теңгерімсіздікті төмендету мәселесі өзекті болып отыр. Бұл мақаланың мақсаты Қытай экономикасының АҚШ-қа парапар көшбасшы сипаттамаларына сәйкестігін анықтау болды. Осы мақсатта Қытай қаржы жүйесінің бәсекеге қабілеттілігі, юанның халықаралық қаржы нарығына интеграциялану дәрежесі мәселелері зерттелді. Кейс-стади әдісі негізінде Қытай қаржы нарығының дамуы АҚШ-пен салыстырылып талданды. Зерттеу нәтижесі юанның халықаралық есеп айырысудағы рөлі шамалы екенін және жалпы айналымның небәрі 4,3%-ын құрайтынын көрсетті. Сонымен қатар, юань SDR (Арнайы қарыз құқығы) қоржынына енгізілгенімен, әлемдік резервтік валюта ретінде кеңінен қолданылмайтыны анықталды. Зерттеу негізінде еркін айырбасталатын юань және валютаның еркін режимі енгізілмесе, Қытайдың қаржы жүйесі АҚШ-пен бәсекеге түсе алмайды деген қорытынды жасауға болады. Тиісінше, қазіргі уақытта Қытайды әлемдік экономикалық жүйеде толыққанды екінші полюс деп санауға әлі ерте деп қорытындылауға болады.

1. Bank for International Settlements. (2019). Triennial Central Bank Survey of Foreign Exchange and Over‐the‐counter (OTC) Derivatives Markets in 2019.

2. Bin, Z. (2014). An international comparison of exchange-rate policies in countries that have undergone economic transition. In China’s Exchange Rate Regime (pp. 280-304). Routledge.

3. Chinn, M.D., & Frankel, J.A. (2007). Will the Euro Eventually Surpass the Dollar as Leading International Reserve Currency? G7 Current Account Imbalances: Sustainability and Adjustment. University of Chicago Press, Chicago, 283-338.

4. Eichengreen, B., Chitu, L. & Mehl, A. (2014). Stability or upheaval? The currency composition of international reserves in the long run. European Central Bank. Warking Paper Series, no.1715.

5. ECB (2019). “The international role of the euro: June 2019. 18th annual review. Available at https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/ire/ecb.ire201906~f0da2b823e.en.pdf.

6. Funke, M., Shu, C., Cheng, X., & Eraslan, S. (2015). Assessing the CNH–CNY pricing differential: Role of fundamentals, contagion and policy. Journal of International Money and Finance, 59, 245-262.

7. Warriner, D. (1964). [Review of Economic Backwardness in Historical Perspective: A Book of Essays, by A. Gershenkron]. The Slavonic and East European Review, 43(100), 235–240. http://www.jstor.org/stable/4205638

8. Ghazanchyan, M.M., Stotsky, M. J.G., & Zhang, Q. (2015). A new look at the determinants of growth in Asian countries. International Monetary Fund.

9. Hirschman, A.O. (1984). A dissenter’s confession:” The strategy of economic development” revisited. Pioneers in development, 1(1), 85-111.

10. Hong Kong Monetary Authority. (2016). Hong Kong: The Global Offshore Renminbi Business Hub. [updated October 11, 2016; cited July 12, 2022]. Available: https://www.hkma.gov.hk/media/eng/doc/key-functions/monetary-stability/rmb-business-inhong-kong/hkma-rmb-booklet.pdf.

11. IMF Factsheet.(2022). Special Drawing Rights. [updated October 11, 2016; cited July 12, 2022]. Available: https://www.imf.org/en/About/Factsheets/Sheets/2016/08/01/14/51/Special-Drawing-Right-SDR.

12. Ito, H., & McCauley, R.N. (2019). A key currency view of global imbalances. Journal of International Money and Finance, 94, 97-115.

13. JAbbour, E. (2012). China hoje: projeto nacional, desenvolvimento e socialismo de mercado. São Paulo: Anita Garibaldi/EDUEPB.

14. Kawai, M., Morgan, P.J., & Takagi, S. (Eds.). (2012). Monetary and Currency Policy Management in Asia. Edward Elgar Publishing.

15. Lewis, W. (1954). Economic Development with Unlimited Supplies of Labor. Manchester School of Economic and Social Studies, 22, 139-191.

16. Lo, D., & Zhang, Y. (2011). Making sense of China’s economic transformation. Review of Radical Political Economics, 43(1), 33-55.

17. Lu, M., & Wang, Y. (2019). Determinants of currency composition of reserves: A portfolio theory approach with an application to RMB. International Monetary Fund.

18. Marx, K. (1964). Capital: A Critique of Political Economy. Moscow, Progress Publishers.

19. Meier, G. (1987). Pioneers in Development. Oxford: Oxford University Pres.

20. Prebisch, R. (1949). The Economic Development of Latin America and its Principal Problems. New York: United Nations Department of Economic Affairs.

21. Rachman, G. (2016). Xi has changed China’s winning formula.“. Financial Times, 31.

22. Moser, H. (2016). Barriers to Bankable Infrastructure. Incentivizing Private Investment to Fill the Global Infrastructure Gap. Center for Strategic and International Studies, [updated March 20, 2016; cited July 10, 2022]. Available: https://www.csis.org/analysis/barriers-bankable-infrastructure.

23. Shen, S., & Goh, B. (2015). China stock market freezing up as sell-off gathers pace. Reuters, July, 8.

24. State Administration of Foreign Exchange. (2019). Annual Report of the State Administration of Foreign Exchange 2018. [updated September 18, 2019; cited July 12, 2022]. Available: https://www.safe.gov.cn/en/AnnualReport/index.html.

25. Taplin, N., & Chatterjee, S. (2015). China stock exchanges step up crackdown on shortselling. Retrieved June, 24, 2016.

26. Mora, M.C.E.T., & Nor, T.M. (2018). Reserve currency blocs: a changing international monetary system?. International Monetary Fund.

27. Wei, X. (2018). Fourteen African Countries Mull Using Yuan as Reserve Currency. Yicai Global. [updated April 08, 2018; cited July 12, 2022]. Available: https://www.yicaiglobal.com/news/fourteenafrican-countries-mull-using-yuan-as-reserve-currency.

28. World Bank. (2020). Exports of goods and services. Imports of goods and services. (BoP, current US$).

29. Yi, G. (2018). Deeper Reform and Comprehensive Opening-Up. Create new opportunities for the financial industry,” speech given in Beijing on December 17 to mark the 70th anniversary of the People’s Bank of China and the 40th anniversary of China’s economic reform. The People’s Bank of China. [updated December 17, 2018; cited July 10, 2022]. http://www.pbc.gov.cn/english/130724/3687644/index.html.

30. Zhang, L., & Tao, K. (2014). The Benefits and Costs of Renminbi Internationalization. ADBI Working Paper 481. https://doi.org/10.2139/ssrn.2441110.