Қазақстанның экономикалық дамуына әсер ететін ауыл шаруашылығы факторлары

Бұл мақаланың мақсаты – Қазақстан экономикасының өсуіне ауыл шаруашылығы факторларының әсерін анықтау. Кіріспеде және әдебиеттерге шолуда Қазақстандағы ауыл шаруашылығы саласының қазіргі жағдайы және әлем экономикасының дамуындағы ауыл шаруашылығының рөлі талданды. SPSS бағдарламасында жан басына шаққандағы ЖІӨ ретінде көрсетілген экономикалық өсудің алты тәуелсіз айнымалы мен бір тәуелді айнымалы арасындағы қатынасты зерттеу үшін регрессиялық талдау жүргізілді. Ауыл шаруашылығының төрт факторы зерттелді, атап айтқанда ауыл шаруашылығына салынатын инвестициялар, дақылдардың өнімділігі, ірі қара мен құс басы, ауыл шаруашылығы қызметтерінің жалпы өнімі, ал қалған екі фактор пайыздық мөлшерлеме мен жұмыссыздық деңгейі. Бұл айнымалылар бойынша деректер Ұлттық статистика бюросынан 2003-2021 жылдар аралығында алынды. Үш гипотеза ұсынылды, оның екеуі 5% маңыздылық деңгейінде қабылданды. Үшінші гипотеза жоққа шығарылмады және сонымен бірге оны қабылдауға ешқандай дәлел болмады. Нәтижелерге сәйкес, ауыл шаруашылығына инвестиция және ауыл шаруашылығы дақылдарының өнімділігі бір бірлікке өзгергенде жан басына шаққандағы ЖІӨ-де шамалы өзгеріс болуы елеулі. Сондай-ақ, α=0,05 кезінде ірі қара мал мен құс басы мен ауыл шаруашылығы қызметтерінің жалпы өнімі бір бірлікке өзгергендегі, тәуелді айнымалының өзгеруі болымсыз болып шықты. Зерттеу нәтижелерін үкімет ауыл шаруашылығы перспективасында экономиканы дамыту үшін пайдалана алады.

1. Alston, J.M., & Pardey, P.G. (2014). Agriculture in the global economy. Journal of Economic Perspectives, 28(1), 121-46. http://dx.doi.org/10.1257/jep.28.1.121

2. Azam, A., & Shafique, M. (2017). Agriculture in Pakistan and its Impact on Economy. A Review. International Journal of Advanced Science and Technology, 103, 47-60. http://dx.doi.org/10.14257/ijast.2017.103.05

3. Awan, A.G., & Aslam, A. (2015). Impact of agriculture productivity on economic growth: a case study of Pakistan. Global Journal of Management and Social Sciences, 1(1), 57-71.

4. Berhanu, K., & Poulton, C. (2014). The political economy of agricultural extension policy in Ethiopia: economic growth and political control. Development policy review, 32(s2), s197-s213. https://doi.org/10.1111/dpr.12082

5. Bureau of National Statistics. (2022). [updated July 13, 2022; cited October 16, 2022]. Available: http://www.stat.gov.kz)

6. Chernova, O.A., Mitrofanova, I.V., Adamichkova, I.I., & Kleitman, E.V. (2022). Digitalization of agriculture - a vector of strategic development of agro-industrial regions of Russia. AGRIS on-line Papers in Economics and Informatics, 14(1), 45-58. https://doi.org/10.7160/aol.2022.140104

7. Dercon, S., & Gollin, D. (2014). Agriculture in African development: A review of theories and strategies.

8. Hu, M., Wang, L., Wang, W., Tong, L., & Lin, Y. (2022). Study on the Sustainable Development Factors of Agriculture-Oriented Characteristic Towns in China. Sustainability, 14(19), 12292 . https://doi.org/10.3390/su141912292

9. Idiaye, C.O., Bolaji-Olatuji K.A., Ojebode1, M.O., Obi-Egbedi1, O., & Okoruwa1, V.O. (2014). Government Policy, Agricultural Output and National Saving in Nigeria. Journal of Economics and Sustainable Development, 5(24), 2222-2855.

10. John, W., & Barrett, C. (2017). Agricultural development and economic transformation. Cornell University Ithaca, New York.

11. Kurmanova, G.K., Sukhanberdina, B.B., & Urazova, B.А. (2022). Factors of Production of Agriculture of the Republic of Kazakhstan. Economics: the strategy and practice [Jekonomika: strategija i praktika], 17(1), 93-109. https://doi.org/10.51176/1997-9967-2022-1-93-109. (In Russ.)

12. Martin, W. (2019). Economic growth, convergence, and agricultural economics. Agricultural Economics, 50, 7-27. https://doi.org/10.1111/agec.12528

13. McArthur, J.W., & McCord, G.C. (2017). Fertilizing growth: Agricultural inputs and their effects in economic development. Journal of development economics, 127, 133- 152. http://dx.doi.org/10.1016/j.jdeveco.2017.02.007

14. Mexmonov, S. (2020). The Ways to Ensure the Financial Stability of Agriculture under Conditions of Modernization of the Economy. Open Journal of Economics and Commerce, 33(1), 1-6.

15. Nurmukhametov, N.N., Belousova, A.E., Utarbayeva, G.K., & Bulakbay, Z.M. (2022). Economic Stimulation of Household Business Activity in the Economy of Kazakhstan. Economics: the strategy and practice [Jekonomika: strategija i praktika], 17(3), 36- 48. https://doi.org/10.51176/1997-9967-2022-3-36-48. (In Russ.)

16. Pathak, H.S., Brown, P., & Best, T. (2019). A systematic literature review of the factors affecting the precision agriculture adoption process. Precision Agriculture, 20(6), 1292-1316. https://doi.org/10.1007/s11119-019-09653-x

17. Petre, I.L., & Ion, R.A. (2019). The impacts of the investments in agriculture on economic growth in rural communities in Romania. Economics of Agriculture, 66(4), 955-963. https://doi.org/10.5937/ekoPolj1904955L

18. Hilden, M., Jokinen, P., & Aakkula, J. (2012). The Sustainability of Agriculture in a Northern Industrialized Country—From Controlling Nature to Rural Development. Sustainability, 4(12), 1-17. https://doi.org/10.3390/SU4123387

19. World Bank. (2022). [updated December 15, 2021; cited October 16, 2022]. Available: https://www.worldbank.org

20. Zvizdojevic, J., & Vukotic, M. (2015). Application of Statistical Methods in Analysis of Agriculture – Correlation And Regression Analysis. Agriculture & Forestry, 61(1), 309-324. https://doi.org/10.17707/AgricultForest.61.1.38