Алматы қаласының демографиялық үрдісінің миграциялық көрінісі

Белгілі бір аймақтың демографиялық дамуын сипаттау үшін халық санынының өсуімен сипаттау жеткіліксіз, статистикалық демографияның пәндік аясын кеңейтіп, халықтың жеке құрамының табиғи жаңару заңдылықтарын терең сипаттайтын зерттеулер жүргізу қажеттігін Алматы қаласы мысалында негіздеген. Алматы қаласының халық санының динамикасына әсер етуші факторлардың ресми мәліметтерімен статистика-математикалық әдістерді пайдаланып математикалық моделі тұрғызылған және әрбір фактордың ықпал ету үлесін айқындаған. Алматы қаласының демографиялық дамуы республика шеңберінде халық санының өсуімен сипаттала алмайтындығы, осы үрдістің себеп-салдарлары, оның ішінде көші-қон сальдосының алатын орны және әсер ету үлесіне талдау жасалған. Алматы қаласында әлемдік деңгейде үлкен қалаларға тән демографиялық құбылыстардың орын алғанын, ұзақ жылдар бойы демографиялық жағдайының регрессивтік бағытта болғанын көрсеткен. Алматы қаласының халық санының өсуі еліміздің демографиялық дамуына қосар үлесі жоқ екенін, кері әсері бары негізделген. Зерттеу нәтижесінде Алматы қаласының қазіргі қалыптасқан жағдайына байланысты (қала халқының тығыздығы, көлік кептелістері, уақытша күн-көрушілер тобы) ішкі көші-қон қозғалысын шектеу және табиғи демографиялық көбеюге бағытталған шараларды әзірлеу және қабылдау ұсынылады.

1. Bayton, A., Cazorla, A., Dollo, K., & Dre, A. M. (1999). 25 key books on economics [25 ключевых книг по экономике]. Ural LTD. (In Russ.)

2. Bureau of National Statistics (2022). [cited November 25, 2022]. Available: http://www.stat.gov.kz (In Russ.)

3. Kashnitsky, I., & Schöley, J. (2018). Regional population structures at a glance. The Lancet, 392(10143), 209-210. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(18)31194-2 (In Russ.)

4. Lawanson, O. I. (2016). Rapid population growth and economic development in Nigeria. Economic Development and Cultural Change, 8(1), 101- 105.

5. Kulinich E. (2000). Econometrics. -[Эконометрика], [M.: Finance and statistics.] - 304 p. (In Russ.)

6. Quesnay, F., Turgot, A. R. J., & Quesnay, F. (2008). Physiocrats. Selected economic works [Fiziokraty. Izbrannye jekonomicheskie proizvedenija]. Moscow: Eksmo. (In Russ.)

7. Rakhmetova, R. U., & Dubrova, T. A. (2011). Applied models of econometrics [Прикладные модели эконометрики]. Almaty: Economy. (In Russ.)

8. Smith, A. (1962). An inquiry into the nature and causes of the wealth of nations [Issledovanie o prirode i prichinah bogatstva narodov]. Moscow, Eksmo. Economic Sociology. (In Russ.)

9. Steshenko, V. S. (2013). The content of the concepts “demographic development” and “human development”: identities and differences. Demography and social economy [Demografіja ta socіal’na ekonomіka], 1(19), 5-16. (In Russ.)

10. Valentey, D. I. (1985). Demographic encyclopedic dictionary [Demograficheskij jenciklopedicheskij slovar’]. Moscow: Soviet Encyclopedia. (In Russ.)

11. Vandecreek K. (2005). Demographic analysis [Demograficheskij analiz]. Moscow: Academic Project; Gaudeamus. (In Russ.)

12. Vishnevsky, A.G. (1982). Reproduction of the population and society: History, modernity, a look into the future [Vosproizvodstvo naselenija i obshhestvo: Istorija, sovremennost’, vzgljad v budushhee]. M.: Finance and statistics. (In Russ.)

13. Vishnevsky, A. G. (2005). Demographic theory and demographic history. Selected Demographic Works [Izbrannye demograficheskie trudy], 1. (In Russ.)

14. Vishnevsky, A. G. (2005). Economic demography. Analysis of demographic processes. Selected Demographic Works [Izbrannye demograficheskie trudy], 2. (In Russ.)

15. Wang, Y., & Conesa, J. C. (2022). The role of demographics and migration for the future of economic growth in China. European Economic Review, 144, 104076-104094. https://doi.org/10.1016/j.eurocorev.2022.104076

16. World migration report, (2021). [cited September 15, 2022]. Available: https://worldmigrationreport.iom.int/wmr-2020-interactive/

17. Yip, C. K., & Zhang, J. (1996). Population growth and economic growth: a reconsideration. Economics Letters, 52(3), 319-324.

18. Zlotnikov, A. G. (2008). Sociological principles and the study of demographic processes [Sociologicheskie principy i issledovanie demograficheskih processov]. Sociology. (In Russ.)