Зияткерлік әлеуеттің Қазақстан өңірлерінің дамуына әсері

Зерттеудің мақсаты таңдалған факторлардың қайсысы Қазақстанның белгілі бір аймақтарында оқу шешіміне көбірек әсер ететінін тексеру болып табылады. Толық жоғары білім халықтың едәуір бөлігінің, әсіресе жастардың кәсіби және мәдени деңгейін көрсетеді және экономикалық өсудің ғана емес, сонымен қатар әлеуметтік тұрақтылықтың көрсеткіші де болып табылады. Білім беру жүйесін дамытудың жоғары деңгейі кез келген мемлекеттің тұрақтылығының негізі, сондай-ақ оны одан әрі дамыту әлеуеті болып табылады. Зерттеу барысында негізгі әдебиет көздері талданды және оның негізінде қолданатын әдістеме таңдалды. Біздің әдіснамалық базамыз EViews10 деректерді талдау пакетінің бағдарламасын қолдана отырып, көп факторлы регрессиялық үлгілеу жасау болып табылады. Зерттеу базасына Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің 2011-2021 жылдардағы Ұлттық статистика бюросының деректері алынды. Көп факторлы талдау негізінде бес тәуелсіз фактор таңдалды, алайда зерттеу барысында бір фактор әсер етпеді, бұл: жоғары білім беру ұйымдарының студенттерін шығару. Қалған бағаланған төрт фактордың ішінде ең көп әсер ететін үш фактор анықталды: жоғары білім беру ұйымдарының профессорлық-оқытушылық құрамының саны, жастар жұмыссыздығының деңгейі (15-28 жас) және жоғары оқу орындарының саны. Есептеулер көрсеткендей, таңдалған факторлар әр түрлі аймақтарда әр түрлі әсер етті. Зерттеу нәтижесінде өңірлердің білім беру әлеуетін арттыру үшін білім беру саласындағы мемлекеттік саясат бойынша ұсынымдар әзірленді. Зерттеу нәтижелерін аймақтық жоғары оқу орындары, сондай-ақ білім беруді басқарудың мемлекеттік құрылымдары пайдалана алады.

1. Arbo, P., & Benneworth, P. (2007). Understanding the regional contribution of higher education institutions: A literature review. OECD Education Working Papers, No. 9, OECD Publishing, Paris. https://doi.org/10.1787/161208155312

2. Arbo, P., & Benneworth, P. (2007). Understanding the regional contribution of higher education institutions: A literature review. Paris, OECD. https://doi.org/10.1787/161208155312

3. Bureau of National Statistics. (2022). Annual statistical collections of the Republic of Kazakhstan [Ezhegodnye statisticheskie sborniki Respubliki Kazahstan]. [updated June 13, 2022; cited December 22, 2022]. Available: https://stat.gov.kz/official (in Russ.).

4. European Commission. (2017). A renewed EU agenda for higher education. (White Paper 52017DC0247).

5. Faggian, A., Modrego, F., & McCann, P. (2019). Human capital and regional development. Handbook of regional growth and development theories. UK: Edward Elgar Publishing Limited. https://doi.org/10.4337/9781788970020.00015

6. Green, T. F. (1980). Predicting the behavior of the educational system. New York, Syracuse University Press.

7. Gregáňová, R. H., Országhová, D., & Horváthová, J. (2017). The role of tertiary education in regional development in conditions of Slovak Republic. In International scientific conference rural development 2017, Aleksandras Stulginskis University, Lithuania, 8, 1043-1049. https://doi.org/10.15544/RD.2017.126

8. Harvey, M. T., May, M. E., & Kennedy, C. H. (2004). Nonconcurrent multiple baseline designs and the evaluation of educational systems. Journal of Behavioral Education, 13(4), 267-276. https://www.jstor.org/stable/41824337

9. Hopper, E. I. (1968). A typology for the classification of educational systems. Sociology, 2(1), 29-46. https://doi.org/10.1177/003803856800200103

10. Kumar, A., & Thakur, R.R. (2019). Objectivity in performance ranking of higher education institutions using dynamic data envelopment analysis. International Journal of Productivity and Performance Management, 4(68), 774-796. https://doi.org/10.1108/IJPPM-03-2018-0089

11. Mellander, C., & Florida, R. (2021). The rise of skills: Human capital, the creative class, and regional development. Handbook of regional science. Berlin, Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-662-60723-7_18

12. Nahapiet, J., & Ghoshal, S. (1998). Social capital, intellectual capital, and the organizational advantage. Academy of management review, 23(2), 242-266. https://doi.org/10.5465/amr.1998.533225

13. Pinto, H., Fernandez-Esquinas, M., & Uyarra, E. (2015). Universities and knowledge-intensive business services (KIBS) as sources of knowledge for innovative firms in peripheral regions. Regional Studies, 49(11), 1873-1891. https://doi.org/10.1080/00343404.2013.857396

14. Popescu, A. I. (2011). Review of Higher Education’s Contribution to Regional Development in Romania. Congress of the European Regional Science Association: «New Challenges for European Regions and Urban Areas in a Globalised World», European Regional Science Association. Barcelona, Spain.

15. Holdford, D.A. (2010). Pharmacoeconomics: From Theory to Practice. American Journal of Pharmaceutical Education, 74(3), 53. https://doi.org/10.5688/AJ740353

16. Resolution Of The Government Of The Republic Of Kazakhstan. (2021). On the approval of the national project «Quality Education «Educated Nation» [ Ob utverzhdenii nacional’nogo proekta «Kachestvennoe obrazovanie «Obrazovannaya naciya»] [updated October 12, 2021; cited December 15, 2022]. Available: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P2100000726 (in Russ.).

17. Rittel, H. (1971). Some principles for the design of an educational system for design. Journal of Architectural Education, 26(1-2), 16-27. https://doi.org/10.1080/10464883.1971.11102482

18. Sen, A. (2001). Development as Freedom (New Ed edition ed.). Random House, Inc., New York.

19. Shute, V. J., & Zapata-Rivera, D. (2012). Adaptive educational systems. Adaptive technologies for training and education, 7(27), 1-35.

20. Stone, R. (1965). A model of the educational system. Minerva, 3(2), 172–186. http://www.jstor.org/stable/41821658