Қазақстанның ауыл шаруашылығы өнімдерінің экспортын экономикалық қауіпсіздігін бағалау

Ел экономикасының ауыл шаруашылығы секторы-бұл экономиканың өсуінің негізгі бағыттарының

бірі, Қазақстанның азық-түлік, әлеуметтік қауіпсіздігін қамтамасыз ететін экспорттық әлеуетті кеңейту элементі. Ауылшаруашылық өнімдерін экспорттауды ұйымдастырудағы қауіптердің ықтималдығы мен дәрежесін бағалау зерттеудің маңызды бағыты болып табылады. Зерттеу келесі ғылыми әдістерге негізделген: жалпылау, талдау, синтез, статистикалық әдістер, графикалық бейнелеу, сараптамалық бағалау әдісі. Талдау базасы 2019 жылдан 2021 жылға дейінгі статистикалық деректер болды. Бұл уақыт аралығы ауыл шаруашылығы өнімдерін экспорттау саласындағы COVID-19 пандемиясына дейінгіжәнекейінгікезеңді қамтиды. Зерттеудің мақсаты ауылшаруашылығыөнімдерінэкспорттауды ұйымдастырудағы қауіптердің ықтималдығы мен дәрежесін бағалаудың маңызды критерийлерін жалпылау болып табылады. Жұмыста экспортты ұйымдастырудың маңызды кезеңдері мен рәсімдері бөлінді, сараптамалық бағалау негізінде қауіптерді бағалау индикаторлары жинақталды. Индикаторлардың әзірленген және ұсынылған өлшенетін мәндері кәсіпорынға экспорт процесінің кезеңдерінде қауіптердің туындау ықтималдығы мен дәрежесін бағалауды, мониторингті жүргізуге мүмкіндік береді. Бағалау әдістемесін қолдану экспорттаушыларға, мемлекеттік органдарға ауыл шаруашылығы өндірушілерінің өнімдерін экспорттау инфрақұрылымын ұтымды ұйымдастыруға мүмкіндік береді.

1. Anthony, M. O., Isaac, M.B. Shinyekwa, M. N., Isaac, N. N., Timothy, E., & Moses, K. (2022). Export logistics infrastructure and export competitiveness in the East African Community. Modern Supply Chain Research and Applications, 4(1), 39-61. https://doi.org/10.1108/MSCRA-09-2021-0017

2. Brief review (2023). The state of affairs in the field of food safety and nutrition in the world 2021. Transformation of food systems in the interests of ensuring food safety, improving nutrition and economic availability of healthy food rations for all. 1423211770209 UNICEF. https://doi.org/10.4060/cc0640ru (In Russ)

3. Bulyko, A. N. (2005). Modern dictionary of foreign words. More than 25 thousand words and phrases. Moscow, Martin. (In Russ)

4. Dolgolyuk, I. V., Tereshchuk. L. V., Trubnikova, M. A., & Starovoitova, K. V. (2014). Vegetable oils - functional food. Technique and technology of food production, 2, 35–37. (In Russ)

5. Kaliev, G. A. (2019). Strategic priorities for the development of the agro-industrial complex of Kazakhstan. Nikon readings, 24, 421-425. (In Russ)

6. Karimov, N., Khamidova, F., & Saydullaev, S. (2021). Criteria for Classification of Economic Security Indicators. International Journal of Multicultural and Multireligious Understanding, 8(7), 120-133. http://dx-.doi.org/10.18415/ijmmu.v8i7.2689

7. Kazhieva, Z. K., & Zhailaubaeva, S. D. (2020). Analysis of the state and development of the vegetable oil market in the East Kazakhstan region. Scientific journal Turan University Bulletin, 3(87), 103-108. https://doi.org/10.46914/1562-2959-2020-1-3-103-108

8. Kemitare, G., Kabuye, F., Olyanga, A. M., & Rudaheranwa, N. (2021). Value chain, productivity and trade performance in the dairy industry. Modern Supply Chain Research and Applications, 3(1), 24-40. https://doi:10.1108/MSCRA-05-2020-0009

9. Martı, L., Martın, J. C., & Puertas, R. (2017). A dea-logistics performance index. Journal of Applied Economics, 20(1), 169-192. https://doi:10.1016/S1514-0326(17)30008-9

10. Petrik, M., & Pomfret, R. (2016). Agricultural policies in Kazakhstan. Leibniz Institute of Agricultural Development in Transition Economies (IAMO), 1-29. https://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:gbv:3:2-54045

11. Prokhorov, A. M. (1982). Soviet Encyclopedic Dictionary. Moscow, Soviet Encyclopedia. (In Russ)

12. Rehman, F. U., Noman, A. A., & Ding, Y. (2020). Does infrastructure increase exports and reduce trade deficit? Evidence from selected South Asian countries using a new Global Infrastructure Index. Journal of Economic Structures, 9(10), 1-23. https://doi.org/10.1186/s40008-020-0183-x

13. Reshetnyak, E. I., & Lobodin, R. O. (2016). Methods of multidimensional comparative analysis in assessing the competitiveness of an enterprise. Biznesinform, 9, 100-105. (In Russ)

14. Senchagova, V. K. (1998). Economic security. Production - Finance – Banking, 12. (In Russ)

15. Simpson J., & Weiner E. (1989). Oxford English Dictionary. Oxford, Clarendon Press.

16. Shkolyar, N. A. (2014). Adjustment of the export support system: principles and approaches. Russian External Economic Bulletin, 2, 79–86. (In Russ)

17. Shorokhova, I. S., Kislyak, N. V., & Mariev, O. S. (2015). Statistical methods of analysis: [studies. manual]. Ministry of Education and Science of the Russian Federation, 53-56. (In Russ)

18. Tekeeva, X. E., & Uzdenova, M. H. (2021). Development of international trade. Moscow Economic Journal, 11, 657-662. https://doi:10.24412/2413-046Х2021-10693 (In Russ)