Қазақстанның инклюзивті аймақтық даму деңгейін бағалау әдістері мен тәжірибесі

Соңғы жылдары Қазақстанда аймақтар мен халықтың экономикалық, әлеуметтік, инновациялық дамуындағы теңсіздік күшейе түсті. Бұл жұмыстың мақсаты – Қазақстан аймақтардың арасындағы әлеуметтік, экономикалық, инновациялық және инфрақұрылымдық инклюзивтілік саласындағы айырмашылықтардың деңгейін бағалау және өңірлік теңсіздікті төмендету бойынша ұсынымдар ұсыну. Салыстырмалы талдау әдістері, экономикалық-статистикалық, жалпылау, индекс, матрица, типология, абсолютті және салыстырмалы инклюзивтілік көрсеткіштері қолданылды. Индекстік әдіс пен рейтингке негізделген авторлық әдістемелік тәсіл қолданылды. Зерттеу гипотезасы аймақтардағы экономикалық теңсіздіктің жоғары деңгейі әлеуметтік инклюзия, инфрақұрылым және инновация саласындағы айырмашылықтардың жоғары деңгейін анықтайды. Жеке және интегралдық индекстердің есептеулері әлеуметтік инклюзивтілік бойынша аймақтардың айырмашылықтары 3,37 есе; экономикалық инклюзивтілік– 7,45; инфрақұрылымдық – 2,96; инновациялық – 6,67 құрады. Бағалау градациясы негізінде аймақтық инклюзивті даму матрицасы құрылды. Қазақстан аймақтардың экономикалық, әлеуметтік және инновациялық дамуының инклюзивтілік деңгейлеріндегі қарама-қайшы көрініс туралы қорытынды жасалды. Ұсынылған әдістеме өңірлерге, халық топтарына, инклюзивті даму саласындағы нақты міндеттерге кеңейтілуі және оңтайландырылуы мүмкін.Қазақстанның өңірлік саясатын жетілдіру, салық жүйесін реформалау, инклюзивті даму мүддесінде өңірлердің бюджеттік өзін-өзі қамтамасыз етуін арттыру бойынша ұсынымдар әзірленді.

1. McKinley, T. (2010). Inclusive Growth Criteria and Indicators: An Inclusive Growth Index for Diagnosis of Country Progress. ADB Sustainable Development Working Paper Series No. 14. [cited October 14, 2023]. Available at: https://www.adb.org/sites/default/files/publication/28493/adb-wp14-inclusive-growth-criteria.pdf

2. Alieva, S., & Kovyazina, K. (2022). Index of inequality of access to high-quality secondary education. Soros Foundation-Kazakhstan. [cited October 14, 2023]. Available at: https://www.soros.kz/ru/index-of-inequality-in-access-to-quality-vtorichnoe-education_study

3. Bard , A., & Soderqvist, J. (2002). Netocracy: The New Power Elite and Life After Capitalism. London, UK: Financial Times Prentice Hall.

4. Center for Inclusive Growth (2020). Methodology. Data-driven insights to measure and track inclusive growth. [cited October 14, 2023]. Available at: https://inclusivegrowthscore.com/

5. EEC & UNCTAD (2019). Inclusive growth of the Eurasian Economic Union Member States: assessments and opportunities. [cited October 14, 2023]. Available at: https://www.researchgate.net/profile/Steve-Macfeely/publication

6. Etherington, D., & Jones, M. (2004). Beyond Contradictions of the Workfare State? Denmark, Welfare-through-Work, and the Promise of Job Rotation. Environment and Planning C Government and Policy, 22(1), 129-148. https://doi.org/10.1068/c28m

7. EU. (2020). Multidimensional Inequality Monitoring Framework. [cited October 14, 2023]. Available at: https://composite-indicators.jrc.ec.europa.eu/multidimensional-inequality

8. Forbes Kazakhstan (2019). Rating of competitiveness of Kazakhstan regions. Available at: https://forbes.kz/leader/reyting_konkurentosposobnosti_regionov_kazahstana_1/

9. IMF (2013). Inclusive Growth: Measurement and Determinants. International Monetary Fund. [cited October 14, 2023]. Available at: https://www.imf.org/external/pubs/ft/wp/2013/wp13135.pdf

10. Khudajbergenov, O., & Idenov, S. (2022). Rating of regions of Kazakhstan, Center of strategic initiatives. [cited October 14, 2023]. Available at: http://csi.kz/page28950645.html

11. OECD (2009). Measuring Well-being and Progress: Well-being Research. [cited October 14, 2023]. Available at: https://www.oecd.org/wise/measuring-well-being-and-progress.htm#framework

12. OECD (2014). Report on the OECD framework for inclusive growth. [cited October 14, 2023]. Available at: https://www.oecd.org/mcm/IG_MCM_ENG.pdf

13. Osberg, L., & Sharpe, A. (2010). The Measurement of Economic Welfare. Challenge, 53(4), 25–42. http://www.jstor.org/stable/40722652

14. Pawluczuk, А., & Gamundani, А. (2021). Bridging the gender digital divide: an analysis of existing guidance for gender digital inclusion programs’ evaluations. Digital Policy, Regulation and Governance, 23(3), 287-299. https://doi.org/10.1108/DPRG-11-2020-0158

15. Ranieri, R., & Ramos, A. (2013). Inclusive growth: Building up a concept. Working Paper No.104. International Policy Centre for Inclusive Growth. [cited October 14, 2023]. Available at: https://www.ipc-undp.org/pub/IPCWorkingPaper104.pdf

16. Salzman, J. (2003). Methodological Choices Encountered in the Construction of Composite Indices of Economic and Social Well-Being. [cited October 14, 2023]. Available at: http://www.csls.ca/events/cea2003/salzman-typol-cea2003.pdf

17. Sharafutdinov, R., Akhmetshin, E., Polyakova, A., Gerasimov, V., Shpakova, R., & Mikhailova, M. (2019). Inclusive Growth: A Dataset on Key and Institutional Foundations for Inclusive Development of Russian Regions. Data in Brief, 23, http://doi.org/10.1016/j.dib.2019.103864

18. Shearer, R., & Berube, A. (2017). The surprisingly short list of U.S. metro areas achieving inclusive economic growth. Brookings. [cited October 14, 2023]. Available at: https://www.brookings.edu/wp-content/uploads/2017/02/metro-monitor_full_af2.pdf

19. Shipton, D., & Sarica, S. (2021). Knowing the goal: an inclusive economy that can address the public health challenges of our time. Journal of Epidemiology and Community Health, 75, 1129-1132. https://doi.org/10.1136/jech-2020-216070

20. Tarko, V. (2020). Simple rules for a more inclusive economy. European Journal of Law and Economics, 52(2), 229-249. https://doi.org/10.1007/s10657-020-09674-2

21. WEF (2017). The Inclusive Growth and Development Report. [cited October 14, 2023]. Available at: https://www3.weforum.org/docs/WEF_Forum_IncGrwth_2017.pdf

22. WEF (2018). Inclusive Growth and Development Report 2018. [cited October 14, 2023]. Available at: https://www3.weforum.org/docs/WEF_Forum_Inc-Grwth_2018.pdf

23. World Bank (2016). World Development Report 2016: Digital Dividends. [cited October 14, 2023]. Available at: http://doi.org/10.1596/978-1-4648-0671-1

24. World Bank (2020a). Financial Inclusion, Europe and Central Asia Economic Report. [cited October 14, 2023]. Available at: http://doi.org/10.1596/978-1-4648-1409-9

25. World Bank (2020b). Shared Prosperity: Monitoring Inclusive Growth. [cited October 14, 2023]. Available at: https://doi.org/10.1596/978-1-4648-1602-4_ch2