Өңірдің экономикалық даму сценарийлерін бағалау және құру үшін динамикалық норматив қолдану

Мақалада жеке әкімшілік бірліктің экономикалық дамуының нәтижесін ғана емес , оған қоса оның бағыттарын жоспарлау және болжамдауға мүмкіншілік беретін, жеке аймақтың дамуы мен трендін динамикалық модель негізінде болжамдауға қажетті жағдайлар қарастырылған. Бұл жұмыстың негізгі мақсаты сараптау мен мониторинг үшін сол сияқты елдің жеке аймағының экономикалық даму көрсеткіштерін болашақ сценарийлерін құруда динамикалық норматив әдістерін сынақтан өткізу. Зерттеуде келесі әдістер қолданылды: сараптау, статистикалық, есептік-сараптау, диалектикалық, іздестіру, сол сияқты келесі жалпы ғылыми әдістер , мысалы дедуктивтік және индуктивтік, жүйелік көзқарас, статистикалық және логикалық сараптау, эмперикалық әдістер. Моделді құрудың негізгі әдісі – динамикалық норматив әдісі. Зерттеу 2017-2021 жылдар аралығындағы Қазақстан өңірлерінің экономикалық дамуы бойынша статистикалық мәліметтердің негізінде жүргізілді. Берілген көзқарас аймақтық жүйелердің дамуы мен өсу қарқынының шамасын бағалауға және алға қойылған жетістіктерді бағалауға мүмкіншілік береді. Осының незінде аймақтың басқа да ішкі жағдайларының ағымдық дамуын түсінуге, жүйенің және оның элементтерінің дамуын болжамдауға мүмкіншілік жасайды. Барлық есептеулер нақты құрылған және мәліметтердің эталондық қатарын салыстыру жолымен жүргізіледі. Жүргізілген зерттеулер еліміздің масштабымен салыстырғанда зерттелген аймақта экономикалық жағдайында әлеуметтік тұрақсыздықтың келеңсіз жағдайын туғызатын жағдайлар бар екендігін көрсетті. Көрсетілген зерттеулердің нәтижесінде аймақтың әлеуметтік дамуы мен экологиялық сипаттамасы үшін нормативтерін қайта қарастыру ұсынылады.

1. Burtseva, T. A. (2009). Monitoring the investment attractiveness of the region based on an indicative model. The World of Economics and Management, 9 (3), 109-120. (In Russ)

2. Dauranov, I. N., & Kozhumov, A. S. (2021). Methodology of formation of an effective model of state strategic planning and management. Economics: the Strategy and Practice, 16(2), 21-31. https://doi.org/10.51176/1997-9967-2021-2-21-31 (In Russ)

3. Ferran, P. H., Heijungs, R., & Vogtländer, J. G. (2018). Critical Analysis of Methods for Integrating Economic and Environmental Indicators. Ecological Economics, 146, 549-559. https://doi.org/10.1016/j.ecolecon.2017.11.030

4. Filatov, V. V., Ramazanov, I. A., Bezpalov, V. V., & Fedoruk, S. Y. (2022). Quality management based on the Deming - Shuhart cycle under conditions of change. Journal of Applied Research, 4(8), 336-341. https://doi.org/10.47576/2712-7516_2022_8_4_336 (In Russ)

5. Gruznevich, E. S. (2021). Assessment of the balance of aspects of socio-ecological and economic efficiency of organizations based on the dynamic standard method. Statistics and Economics, 18(6), 17-25. https://doi.org/10.21686/2500-3925-2021-6-17-25 (In Russ)

6. Hao, R., Liao, G., Ding, W., & Guan, W. (2022). The informativeness of regional GDP announcements: Evidence from China. Journal of Empirical Finance, 67, 78-99. https://doi.org/10.1016/j.jempfin.2022.03.001

7. Hettmansperger, T. P., & McKean, J. W. (2010). Robust nonparametric statistical methods. CRC Press.

8. Karpova, E. G., Kirpichenkov, E. V., & Petrov, S. A. (2018). The study of the economic system in the space-time continuum, taking into account the peculiarities of the functioning of agricultural enterprises. Nikon Readings, 23, 28-30. (In Russ)

9. Kondrashova, N. V., Vasil’eva, K. N., & Krivosheev, A. V. (2021). Acceptance of dynamic standards in the financial and economic analysis of the development of organizations. Modern Economy: problems and solutions, 5(137), 108-115. https://doi.org/10.17308/meps.2021.5/2598 (In Russ)

10. Kutyshkin, A. V. (2023). The use of the ordinalist approach in assessing the functioning of the regional system for cleaning polluting atmospheric emissions. Bulletin of the Ugra State University, 1(68), 67-76. https://doi.org/10.18822/byusu20230167-76 (In Russ)

11. Maltseva, A. A. (2015). Methodological approaches to assessing the sustainability of innovative development territories using the theory of dynamic standards. Economic analysis: theory and practice, 44(443), 15-29. (In Russ)

12. Millington, T., & Niranjan, M. (2021). Construction of minimum spanning trees from financial returns using rank correlation. Physica A: Statistical Mechanics and its Applications, 566, 125605. https://doi.org/10.1016/j.physa.2020.125605

13. Pirogova, O. E., & Plotnikov, V. A. (2017). Forecasting the development of an enterprise based on a dynamic cost growth model. Proceedings of the St. Petersburg State University of Economics, 2(104), 101-107. (In Russ)

14. Polyanskaya, I. G., & Yurak, V. V. (2018). The balance of nature management in the region. Evaluation by the method of dynamic standards. The economy of the region, 14(3), 851-869 https://doi.org/10.17059/2018-3-12 (In Russ)

15. Ren, Y., Xia, T., Li, Y., & Chen, X. (2019). Predicting socio-economic levels of urban regions via offline and online indicators. PloS one, 14(7), e0219058. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0219058

16. Ryabokon, A. I. (2021). Innovation management in the conditions of network interaction of business entities. Proceedings of BSTU. Ser. 5, Economics and Management, 2(250), 37-42. (In Russ)

17. Sakawa, H., Watanabel, N., & Gu, J. (2022). Internationalization and the reliance of analyst forecasts in stakeholder-oriented corporate governance: Evidence from Japanese. MNEs Pacific-Basin Finance Journal, 73, 101755. https://doi.org/10.1016/j.pacfin.2022.101755

18. Shaikhutdinova, G. F., & Akchulpanov Y. K. (2018). Methodological approach to forecasting the mainsocio-economic indicators of the region. USNTU Bulletin. Science, education, economics. Series: Economics, 4 (26), 17-24. (In Russ)

19. Sharpe, S. A., Sinha, N. R., & Hollrah, C. A. (2023). The power of narrative sentiment in economic forecasts. International Journal of Forecasting, 39(3), 1097-1121. https://doi.org/10.1016/j.ijforecast.2022.04.008

20. Syroezhin, I. M. (1980). Improvement of the system of efficiency and quality indicators. Moscow, Ekonomika. (In Russ)

21. Tikhanychev, O. V. (2017). Forecasting in the management of dynamic systems. Software & Systems, 30(1), 40-44. https://doi.org/10.15827/0236-235X.030.1.040-044 (In Russ)

22. Tret’yakova, E. A. (2014). Assessment of the sustainability of the development of ecological and economic systems: a dynamic method. Forecasting problems, 4(145), 143-154. (In Russ)

23. Turko, V., & Korshunov, A. (2019). Analysis of innovative development by the method of dynamic standard, Science and Innovation, 3(193), 31-37. https://doi.org/10.29235/1818-9857-2019-3-31-37 (In Russ)

24. Uskova, T. V., Selimenkov, R. Y., & Asanovich, V. Y. (2015). Assessment of the implementation of the regional development strategy. Economic and social changes: facts, trends, forecast, 1(37), 30-42. https://doi.org/10.15838/esc/2015.1.37.2 (In Russ)

25. Wu, Z., & Wang, C. (2022). Limiting spectral distribution of large dimensional Spearman’s rank correlation matrices. Journal of Multivariate Analysis, 191, 105011. https://doi.org/10.1016/j.jmva.2022.105011