Тұрақты даму контекстіндегі қазақстандық еңбек нарығындағы гендерлік теңсіздікті аймақтық талдау

Қазақстан гендерлік теңдікті ілгерілетуге және жаһандық қоғамдастықпен тығыз байланыста жұмыс істеуге бейілділігін көрсетуде. Соңғы онжылдықта Қазақстан Республикасының еңбек ресурстары құрылымындағы гендерлік алшақтық біршама қысқарды. Дегенмен, гендерлік алшақтық сақталады. Қазақстандағы әйелдер жалпы халық санының жартысынан астамын құрайды, бірақ олардың республиканың экономикалық белсенділігі, өсуі мен әл-ауқатының көрсеткіштеріне қосқан үлесі өз әлеуетінен едәуір төмен. Республиканың гендерлік статистикасына қол жеткізу гендерлік теңсіздіктегі өзгерістерді зерттеу және бақылау үшін маңызды және шешуші болып табылады. Бұл мақалада Қазақстан Республикасының еңбек нарығының гендерлік динамикасы географиялық ақпараттық жүйені (ГАЖ) пайдалана отырып, макро - және микро деңгейлерде зерттеледі. ГАЖ құралдары еңбек ресурстарын әзірлеу, бақылау және басқаруда жеткіліксіз пайдаланылатын картаға түсіру және талдау мүмкіндіктерін ұсынады. Бұл зерттеуде авторлар Қазақстан Республикасының еңбек нарығындағы гендерлік теңсіздіктің кеңістіктік индикаторларын модельдеуге тырысты. Зерттеу нәтижелері көрсеткендей, жұмыспен қамту коэффициенті, әйелдердің жалақы деңгейі әр түрлі географиялық таралуы бар жұмыспен қамтудың салалық дифференциациясының негізін қалайтын кәсіптік білім берудің гендерлік сегрегациясымен байланысты. Қазақстанның еңбек нарығындағы әйелдердің бәсекеге қабілеттілігінің артуына «шыны төбе» деп аталатын немесе басшылық лауазымдарға қолжетімділіктің төмендігі де кедергі келтіреді. Республикадағы ерлер мен әйелдердің жалақысы арасындағы алшақтық ұзақ уақыт бойы өзгеріссіз қалды және төмендеу белгілерін көрсетпейді. Сонымен қатар, негізінен әйелдер айналысатын ақысыз үй жұмысы сияқты еңбек нарығының маңызды элементі әлі де мойындалмаған.

1. Brewster, K. L., & Rindfuss, R. R. (2000). Fertility and women’s employment in industrialized nations. Annual review of sociology, 26(1), 271-296. https://doi.org/10.1146/annurev.soc.26.1.271

2. Brown, S. (2003). Spatial analysis of socioeconomic issues: Gender and GIS in Nepal. Mountain Research and Development, 23(4), 338-344. https://doi.org/10.1659/0276-4741(2003)023[0338:SAOSIG]2.0. CO;2

3. Bureau of National Statistics (2022). [updatedDecember 10, 2023; cited December 30, 2023]. Available: http://www.stat.gov.kz

4. Bushati, B., & Galvani, A. (2017). Images of gender among Western and Eastern perspective the case of Bahrain. European Journal of Geography, 8(3), 126138.

5. Charmes, J. (2019). The Unpaid Care Work and the Labour Market: An analysis of time use data based on the latest World Compilation of Time-use Surveys (pp. 161-p). Geneva, ILO.

6. Contreras, D., De Mello, L., & Puentes, E. (2011). The determinants of labour force participation and employment in Chile. Applied Economics, 43(21), 2765-2776. https://doi.org/10.1080/00036840903373303

7. Engelhardt, H., Kögel, T., & Prskawetz, A. (2004). Fertility and women’s employment reconsidered: A macro-level time-series analysis for developed countries, 1960–2000. Population studies, 58(1), 109-120. https://doi.org/10.1080/0032472032000167715

8. Ferrant, G., Pesando, L. M., & Nowacka, K. (2014). Unpaid Care Work: The missing link in the analysis of gender gaps in labour outcomes. Boulogne Billancourt: OECD Development Center, 20.

9. Georgieva, K., Alonso, K., Dabla-Norris, E., & Kochhar, K. (2019). The economic costs of undervaluing “women’s work”. International Monetary Fund.

10. Goodarzi, M., Firoozi, M. A., & Saeidi, O. (2020). Investigating and analyzing women’s sociocultural barriers in using the public transport system in Ahvaz metropolis. European Journal of Geography, 11(3), 76 - 95. https://doi.org/10.48088/ejg.m.goo.11.3.76.9

11. Han, J. S., & Lee, J. W. (2020). Demographic change, human capital, and economic growth in Korea. Japan and the World Economy, 53, 100984. https://doi.org/10.1016/j.japwor.2019.100984

12. ILO (2017). Women, Gender and Work. International Labor Office. Geneve.

13. ILOSTAT (2022). [updated December 10, 2023; cited December 30, 2023]. Available: https://ilostat.ilo.org

14. ILO (2018). Care jobs: for the future of work. Summary. International Labor Organization - Geneva.

15. Islam, A., Gaddis, I., Palacios-Lopez, A., & Amin, M. (2018). The labor productivity gap between female and male-managed firms in the formal private sector. World Bank Policy Research Working Paper, (8445).

16. Ostry, M. J. D., Alvarez, J., Espinoza, M. R. A., & Papageorgiou, M. C. (2018). Economic gains from gender inclusion: New mechanisms, new evidence. International Monetary Fund.

17. Kochhar, M. K., Jain-Chandra, M. S., & Newiak, M. M. (Eds.). (2017). Women, work, and economic growth: leveling the playing field. International Monetary Fund.

18. Labor Code of the Republic of Kazakhstan dated November 23, 2015 No. 414 - V ZRK. Available: http://adilet.zan.kz

19. Lam, D., & Duryea, S. (1999). Effects of schooling on fertility, labor supply, and investments in children, with evidence from Brazil. Journal of human resources, 1(34), 160-192. https://doi.org/10.2307/146306

20. Lincove, J. A. (2008). Growth, girls’ education, and female labor: A longitudinal analysis. The Journal of Developing Areas, 41(2), 45-68.

21. Mansour, S. (2018). Spatial patterns of female labor force participation in Oman: A GIS-based modeling. The Professional Geographer, 70(4), 593-608. https://doi.org/10.1080/00330124.2018.1443480

22. Marx, K., Engels, F., & Lenin, V. I. (1971). On the women’s issue. Moscow: Politizdat Publ. (In Russ.)

23. Matas, A., Raymond, J. L., & Roig, J. L. (2010). Job accessibility and female employment probability: The cases of Barcelona and Madrid. Urban Studies, 47(4), 769-787. https://doi.org/10.1177/004209800935

24. Nyussupova, G., Aidarkhanova, G., & Young, S. S. (2021). The impact of the transformation of the economy of the Republic of Kazakhstan on the reproduction of human capital: socio-economic aspect. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 35(2), 38-52. https://doi.org/10.24917/20801653.352.3

25. Oxfam International (2023). [updated October 30, 2023; cited November 20, 2023]. Available at: https://www.oxfam.org/en/why-majority-worlds-poorare-women

26. Ozdenerol, E. (2021). Gender Inequalities: GIS Approaches to Gender Analysis. CRC Press. https://doi.org/10.1201/9780429196584

27. Sinha, J. (1965). Dynamics of female participation in economic activity in a developing economy, Belgrade, World Population Conference, 4, 336-337.