ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӨСУІНІҢ ДЕКОМПОЗИЦИЯСЫ ЖӘНЕ ЕҢБЕК, КАПИТАЛ ЖӘНЕ ӨНІМДІЛІКТІҢ ЖИЫНТЫҚ ФАКТОРЛАРЫН МОДЕЛЬДЕУ

Зерттеудің мақсаты ұзақ мерзімді экономикалық саясаттың басымдықтарын негіздеу үшін өндіріс факторлары бойынша Қазақстанның экономикалық өсуін декомпозициялау және модельдеу болып табылады. Халықаралық институттар сарапшыларының соңғы зерттеулерінде нақты ЖІӨ қарқынының және жиынтық факторлық өнімділіктің (ағылш. total factor productivity, бұдан әрі - TFP) жоғары өзара байланыстылығына назар аударылады. (ДБ және басқалары). Бұл ретте, қаржы (инвестициялар) факторының үлесі Қазақстанның одан әрі экономикалық өсуіне қосымша үлкен үлес қоса алмайтыны ескеріледі, бұл қаржыдан шекті қайтарымының азаюымен байланысты. Аталған мәселені терең зерттеу үшін ұсынылған мақалада өндіріс факторларының экономикалық өсуге үлесін есептеудің заманауи теориялары мен әдіснамасына шолу жасалған. Зерттеу әдістері. Заманауи әдіснамалық тәсілдерді қолдану Қазақстанның экономикалық өсуіне декомпозиция жүргізуге және өндіріс факторлары мен жиынтық факторлық өнімділіктің Қазақстанның экономикалық өсуіне қосатын үлесінің моделін жасауға мүмкіндік берді. Бұл ретте, өндіріс факторларының Қазақстан ЖІӨ-нің өсуіне қосқан үлесінің бірнеше бағалау әдісі қолданды: талдамалық әдіс және өндірістік әдіс, оның ішінде, «табиғи ресурстар» факторының үлесін қоса алғанда. Осылайша, талдамалық әдіс негізгі капиталдың тұтынылуы мен жұмысбастылар санының қосындысы ретінде құрылымдық ЖІӨ моделіне негізделеді. Өндірістік әдіс қаржы мен еңбек шығындарының қайта пайда болуына ықпал ететін, технология, адами капитал және ұйымдастырушылық-құқықтық институттар сияқты басқа да айқын емес факторларды ескеретін, қаржы, еңбек және жиынтық факторлық өндіріс (TFP) үлесін пайдалана отырып Кобб-Дугластың екі факторлы өндірістік функциясына негізделеді. Зерттеу нәтижелері мен қорытындылары. Алынған нәтижелер Қазақстан экономикасының тұрақты бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ету үшін ұзақ мерзімді кезеңде экономикалық өсудің іргелі факторларының (еңбек, қаржы және табиғи ресурстар) тиімділігін арттыру үшін макроэкономикалық және құрылымдық саясаттың тиісті шараларын әзірлеуге мүмкіндік береді.

жалпы ішкі өнім, өндіріс факторлары, жалпы факторлардың өнімділігі, экономикалық өсу, валовой внутренний продукт, факторы производства, совокупная факторная производительность, экономический рост

1. Abramovitz M. Resource and output trends in the United States since 1870 / M. Abramovitz. // American Economic Review. - 1956. - Vol. 46. - Р. 5-23.

2. Jorgenson D.W. The explanation of productivity change / D.W. Jorgenson, Z. Griliches. - Review of Economic Studies, 1967. - Vol. 34. - P. 249-283.

3. Jorgenson D. W. Productivity and U. S. Economic Growth / D. W. Jorgenson, F.

4. M. Gollop, B. M. Fraumeni. - Cambridge, Mass. : Harvard University Press, 1987.

5. Kuznets S. S. Economic Growth of Nations / S. S. Kuznets. - Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1971.

6. Solow R. M. Technical Change and the Aggregate Production Function / R. M. Solow // The Review of Economics and Statistics. - 1957. - Vol. 39, No. 3. - P. 312-320.

7. Комарова А.В., Павшок О.В. Оценка вклада человеческого капитала в экономический рост регионов России (на основе модели Мэнкью - Ромера - Уэйла). - С. 197.

8. Becker G., Murphy K., Tamura R. Economic growth, human capital and population growth. // Journal of Political Economy. 1990. - P. 12-37.

9. Barro R.J. Economic Growth / R. J. Barro, X. Sala-i-Martin. - Cambridge : MIT Press, 2004. - 654 p.

10. Badinger H., Tondl G. Trade, Human Capital and Innovation: The Engines of European Regional Growth in the 1990-s. - P. 15.

11. Griliches, Jorgenson (1972) - Griliches Z., Jorgenson D.W. Issues in growth accounting: a reply to Edward F. Denison. // The Survey of Current Business. 1972. Vol. 52. № 5. - Р. 65-94.

12. Denison (1985) - Denison E.F. Trends in American Economic Growth, 1929-1982. Washington (DC): The Brookings Institute, 1985.

13. Denison E.F. The Sources of Economic Growth in the United States and the Alternatives Before Us / E. F. Denison. - New York : Committee for Economic Development, 1962. - 308 p.

14. Schultz, T. Investment in Human Capital / T. Schultz // American Economic Review. - 1961. - 51. - P. 1-17

15. Timmer M. P. EU KLEMS Growth and Productivity Accounts : an Overview / M. P. Timmer, M. O’Mahony, B. van Ark // International Productivity Monitor. - 2007. - No. 14 (Spring).

16. Romer P.M. Increasing Returns and Long- Run Growth (Возрастающая отдача и экономический рост)// The Journal of Political Economy, October, 1986. - pp.1002-1037.

17. Romer P.M. New Goods, Old Theory, and the Welfare Costs of Trade Restrictions, 1994.

18. Romer P.M. Science, Economic Growth and Public Policy, 1996.

19. Havlik P. Growth Resurgence, Productivity Catchingup and Labour Demand in CEECs / P. Havlik, S. Leitner, R. Stehrer // Wiiw Statistical Reports. - 2008. - 3.

20. Бессонов В.А. О динамике совокупной факторной производительности в российской переходной экономике // Экономический журнал Высшей школы экономики. - 2004. - Т. 8, № 4. - С. 542- 587.

21. Дробышевский С., Идрисов Г., Каукин А., Павлов П., Синельников-Мурылев C. Декомпозиция темпов роста российской экономики в 2007-2017 гг. и прогноз на 2018-2020 гг. // Вопросы экономики. 2018. - №9. -С. 5-31.

22. Barro R.J. Economic growth in cross-section of countries. - P. 407-443.

23. Анатольев С.А. Непараметрическая регрессия // Квантиль. - 2009. - № 7. - С. 37-52.

24. Diewert E. The Challenge of Total Factor Productivity Measurement / E. Diewert // International Productivity Monitor. - 2000. - № 1. - Р. 45-52.

25. Калюжный В.В. Теория и методы факторного анализа экономического роста // Экономическая кибернетика. Международ. научн. журнал. Донецк.-2003. -№ 3-4 (21-22). -С.26-35.

26. Turner, D. et al., «An investigation into improving the real-time reliability of OECD output gap estimates», OECD Economics Department Working Papers, No. 1294, OECD Publishing, Paris, 2016.

27. World Bank, Macroeconomics and Fiscal Management Global Practice (P160068): Two-stage Growth Decomposition Analysis for Kazakhstan, the Kyrgyz Republic, and Tajikistan, 2016.