ЭКСПОРТ ЖАҒДАЙЫНДА СҮТ ӨНДІРІСІНІҢ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН БАҒАЛАУ

Сүт пен сүт өнімдерінің бәсекеге қабілеттілігін жоғарылату мәселесі нарықтағы бәсекелестікті арттыру мен отандық тауар өндірушілердің сүт және сүт өнімдерін дамыту үшін маңызды.Сол себептен, сүт өнімдерінің бәсекеге қабілеттілігін тиісті дәрежеде арттыру қажет.Мақалада еліміздегі сүт және сүт өнімдерінің бәсекеге қабілеттілігін жоғарылатуға және оның экспортын жылжытуға ықпал ететін негізгі факторлардың әсерін зерттеу қарастырылды. Сонымен қатар елімізде сүт қабылдау пункттерін ашу қажет, ал оның логистикасын қамтамасыз ету барсында сүт тасымалдаушыларды сатып алу көзделеді.Зерттеу барысында зерттеудің сандық әдістері қолданылды, яғни статистикалық мәліметтер негізінде, экономикалық-математикалық модеульдеу әдісінің көмегімен математикалық модельдер құрылды.Мақалада сүт және сүт өнімдерінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру, экспортты жылжыту барысында ең бірінші оның бәсекеге қабілеттілігіне әсер ететін негізгі факторларды анықтап, зерттеулер жүргізу қажет екендігін көрсетеді. Бұл мәселе, әсіресе азық-түлік нарығындағы ауылшаруашылық кешенінде, оның ішінде сүт өңдеу кәсіпорындары үшін өте маңызды. Себебі, ауылшаруашылығы халықтың өмір сүруі үшін қажетті азық-түлік түрлерімен қамтамасыз ететін ел экономикасының маңызды саласы болып табылады.Мақалада еліміздегі сүт өндірісінің бәсекеге қабілеттілігіне және оның экспорының жылжуына ықпал ететін факторлар анықталып, талданады.

бәсекеге қабілеттілік, сүт, сүт өндірісі, импортты алмастыру, экспортты ынталандыру, негізгі факторлар, конкурентоспособность, молоко, производство молока, импортозамещение, стимулирование экспорта, основные факторы

1. Nazarbayev N.A. “Kazakhstan’s Third Revival: Global Competitiveness” // Address by Head of State Nursultan Nazarbaev to the People of Kazakhstan. Astana. - 2018. http://www.akorda.kz

2. Official site of the Statistics Committee of the Ministry of National Economy of the Republic of Kazakhstan [electronic resource]. www.stat.egov

3. National Export Strategy of the Republic of Kazakhstan “Program (August 26, 2017)

4. Official site of the Ministry of Agriculture of the Republic of Kazakhstan [electronic resource] -2018https://moa.gov.kz/

5. Dorisz Tálas . Financial competitiveness analysis in the Hungarian dairy industry// Journal of International Marketing. - 2011. - № 2. S. 1-29

6. By Costas Arkolakis, Natalia Ramondo. Innovation and Production in the Global Economy // Journal World Economy. -2015. - S.10-15.

7. Andrew M., Dairy Imports: How Serious a Threat? //Journal Agricultural Economics

8. Sabden O.S, Competitive economy, Almaty .- 2008.- S.200

9. Coulillard C.,Turkina E.//Journal World Economy. - 2015

10. Ratinger T., Bošková I., Strategies and effects of milk producers’ organisations in the Czech Republic// Agricultural Economics-Czech, .2013. - S.113-124

11. Dusan Simo, Ladislav Mura Assessment of milk production competitiveness of the Slovak Republic within the EU-27 countries// Agric. Econ. - Czech, 62, 2016 (10). - S.482-492

12. Naglova Z., Boberova B., Statistical analysis of factors influencing the results of enterprises in dairy industry// Agric. Econ. - Czech, 63, 2017 (6):

13. Lajdoova Z, Kapusta J Price analysis and competitiveness of the dairy supply chain. -2017.

14. Kalieva S., ways to increase competitiveness of milk and dairy products in Kazakhstan, Astana, 2015

15. Materials of the Republican scientific-theoretical conference “Seyfullinsky reading - 9: a new vector in the development of higher education and science ”dedicated to the Day of the First President of the Republic of Kazakhstan. - 2013. - T.1, part 2 - S.374-376

16. Mirzalieva S., Nurmagambetova, Milk Production in Kazakhstan: WTO Membership and Expected Prospects. - 2017. - 35 s.

17. Еlektronnyy resurs http://keden.kz/.

18. M.Porter, On competition. Updatet and Expanded Edition, 2010

19. E.Amirbekuly, Creation of product competitiveness improvement mechanism//Dissertation. - Almaty. - 2015. - 150 s.

20. Makhmedzhanova M.L., Ilyasova N.A., Competitiveness, Bulletin of the KazNU, Almaty. - 2015. 27-35 s.

21. Fatkhutdinov R.A., Competitiveness of an organization in a crisis: economy, marketing, management, Almaty. - 2010. - 892 s.