Қазақстан кәсіпорындарындағы инновациялардың детерминанттарын талдау

Бүгінгі таңда, іскерлік ортадағы жылдам өзгерістерге байланысты әлем бойынша компаниялар кәсіпті және табысты ұлғайту үшін өздерінің негізгі стратегияларына жаңартпаларды жиірек қосуда. Бұл зерттеу жұмысында Қазақстан кәсіпорындарының инновациялық қызметтерінің детерминанттары қарастырылды. Бұл зерттеуде қолданылған мәліметтер Қазақстанда Бүкіләлемдік банктің 2019 жылдың қаңтары мен қазаны аралығында жүргізілген кәсіпорындар сауалнамадан алынған, олар өз кезегінде пробит және тобит регрессиялық модельдерін қолдану арқылы талданды. Қазақстан кәсіпорындарына сауалнама жүргізу ұлттық репрезентативті болып табылады және ол 1369 кәсіпорын арасында кездейсоқ жүргізілді, оның басым көпшілігі өндіруші секторына жатады. Зерттеу нәтижелері көрсеткендей, фирманың жасы, формальді оқыту, фирма өлшемі, экспорттаушы статусы, түрі, секторы немесе фирма қызметі - барлығы кәсіпорынның инновацияға деген бейімділігіне оң әсерін тигізеді. Алайда зерттеу барысында нарықтағы бәсекелестер және кәсіпорын қызмет жасайтын аймақ негізінен инновацияны енгізуге кері әсерін тигізетіні анықталды. Сонымен қатар, барлық жерде бірдей факторлар (шетелдік қатысу, формальді оқыту, фирма өлшемі, оның түрі және секторы) өнімдік, технологиялық, ҒЗТКЖ немесе АКТ инновацияларына маңызды детерминанттар болып табылатыны белгілі болды. Яғни, бұл зерттеу жұмысының қорытындысының негізгі мәні кәсіпорындардың инновацияларды ынталандыруда осы негізгі факторларға басымдық берулері тиіс. Алынған нәтижелер кәсіпорындардың инновациялық даму стратегиясын құрау үшін және мемлекеттік органдардың фирмалардың инновациялық іс-шараларын ынталандыру саясатын құрау үшін қолданылуы мүмкін.

инновациялар, кәсіпорындар, детерминанттар, пробит модельі, тобит модельі, эконометрикалық талдау, инновации, предприятия, детерминанты, пробит-модель, тобит модель, эконометрический анализ

1. Cohen W.M., Levinthal D.A. Absorptive capacity: A new perspective on learning and innovation // Administrative Science Quarterly. - 1990. - № 35. - P. 126-138.

2. Kuznet S. Modern economic growth: Pattern, structure and spread. - New Haven, CT: Yale University Press, 1966. - 529 p.

3. Schumpeter J. A. The theory of economic development. - New York, NY: Harvard University Press, 1934. - 255 p.

4. Acs I.J., Avsdretch D.B. Innovation in large and small firms: An empirical analysis // The American Economic Review. - 1988. - № 4. - P. 678-690.

5. Artes J. Long-run versus short-run decisions: R&D and market structure in Spanish firms // Research Policy. - 2009. - № 38. - P. 120-132.

6. Fabrizio K.R. (2009). Absorptive capacity and the search for innovation // Research Policy. - 2009. - P. 255-264.

7. Grossman G.M., Helpman E. (1994). Endogenous innovation in the theory of growth / // Journal of Economics Perspective. - 1994. - № 1. - P. 23-44.

8. Romer P. M. (1990). Endogenous technological change // Journal of Political Economy. -1990. - № 78. - P. 71-102.

9. Some new evidence on the determinants large and small firm determinants / Van Dijk B. [et. al.] // Small Business Economics. -1997. - № 4. - P. 335-343.

10. Rogers E.M. Communication of innovation. - New York, NY: Free Press, 1971.- 476 p.

11. Zemplinerova A., Hromadkova E. Determinants of innovations // Prague Economic Papers. - 2012. - № 4. -P. 487-503.

12. Arrow K. Economic welfare and the allocation of resources for inventions. In R. Nelson (Ed.), The rate and direction of inventive activity. - Princeton, NJ: Princeton University Press, 1962.

13. Zemplinerova A. Innovation activity of firms and competition // Politicka Ekonomie. - 2010. - № 6. - P. 747-760.

14. Agarwal B. Diffusion of rural innovation: Some analytical issues and the case of wood burning stoves // World Development. - 1983. - № 4. -P. 359-376.

15. Barnett H. G. Innovation: The basis for cultural change. London, UK: - McGrawHill, 1953.

16. Cerulli G. Evaluating the effect of public subsidies on firm R&D activity: An application to Italy using the Community Innovation Survey / G. Cerulli, B. Poti // Working Paper CERIS-CNR. - 2008. - № 9. http:// www.digibess.it/fedora/repository/object_download/ openbess:TO094-00041/PDF/openbess_TO094-00041.pdf

17. Mairesse J., Mohnen P. The importance of R&D for innovation // Journal of Technology Transfer. - 2005. - № 30. - P. 183-198.

18. Lee C.Y. Competition favours the prepared firm: Firm’s R&D response to competitive market pressure // Research Policy. - 2009. - № 38. - P. 861-870.

19. Alder S. Competition and innovation: Does the distance to the technology frontier matter? // Working Paper Series ISSN 1424-0459. Institute for Empirical Research in Economics, University of Zurich. - 2010.- 35p.

20. Artes J. Long-run versus short-run decisions: R&D and market structure in Spanish firms // Research Policy. - 2009. - № 38. - P. 120-132.

21. Loof H., Heshmati A. The link between firm- level innovation and aggregate productivity growth: A cross-country examination / H. Loof, // Research Evaluation. -2003. - № 2. - P. 131-147.

22. Griffith R., Huergo E., Mairesse J. & Peters B. (2006). Innovation and productivity across four European countries // Oxford Review of Economic Policy. - 2006. - № 4. - P. 483-498.

23. Vakhitova G., Pavlenko T. Innovation and productivity: A firm level study of Ukrainian manufacturing sector // Working Paper. - 2010. - № 27. - P.29.

24. Halpem L., Murakozy B. Innovation, productivity and exports: The case of Hungary // IEHAS Discussion Papers. - 2009. - P.33.

25. Demijan J.P. R&D spillovers, innovation and firms’ productivity growth in Slovenia (Working Paper) / A. Jaklic, M. Rojec // Understanding the relationship between knowledge and competitiveness in the enlarging European Union (U-Know). - 2005. - P.34.

26. Dotun F. O. The key determinants of innovation in SMEs in southwestern Nigeria // European Scientific Journal. - 2015. - № 13. - P. 438-441.

27. Lorenz E. Do credit constrained firms in Africa innovate less? A study based on nine African nations // GrEDEG Working Paper. - 2014. - №29. - P.19.

28. Mahendra E., Zuhdi U., Muyanto R. Determi- nants of firm innovation in Indonesia: Role of institution and access to finance // Economic and Finance in Indonesia. - 2015. - № 3. - P. 149-160.

29. Choi J. Create or buy? Internal vs. external source of innovation and firms productivity // TMCD Working Paper. - 2015. - № 67. - P.73.

30. Belsowics E., Jakubiak A. Determinants of firms innovation // Konteckscies Posiomo. - 2009. -№ 3. - P.25-38.

31. Bhattacharya M. Determinants of firms innovation / M. Bhattacharya, H. Bloch // Small Business Economics. - 2004. - № 2. - P. 155-162.

32. Wan D. Determinants of firm innovation in Singapore / C.H. Ong, F. Lee // Technovation. - 2005. - № 3. - P. 216-268.

33. Micro level determinants of small firms innovation / A. Adeyeye [et. al.] // Innovation and Development. - 2016. - № 1. - P. 25-38.

34. Deng Z. Determinant of international innovation performance in Chinese manufacturing firms / R. Jean, R. R. Sinkovics // Asian Business and Management. - 2012. - № 1. - P. 31-55.

35. Knoben J. Human capital and innovation in developing countries: A firm level study / A. van Uden, P.M. Vermeulen // Working Paper. - 2014. - № 1. - P.27.

36. Determinants of radical innovation in clustered firms of the hospitality and tourism industry / García- Villaverde, P. M. [et. al.] // International Journal of Hospitality Management. - 2017. - № 61. - P. 45-58.

37. Merono-Cerdan A.L., Lopez-Nicolas C. Innovation objectives as determinants of organizational innovations // Innovation. - 2017. - P. 1-19.

38. Lee S. [et. al.] Determinants of ICT innovations: A cross-country empirical study // Technological Forecasting and Social Change. - 2016. - № 110. - P. 71-77.

39. Coad A., Segarra A., Teruel M. Innovation and firm growth: Does firm age play a role? / // Research Policy. - 2016. - № 2. - P. 387- 400.

40. van Uden A., Knoben J., Vermeulen P. Human capital and innovation in Sub-Saharan countries: A firm- level study // Management, Policy & Practice. - 2016. - № 2. - P. 23-36.

41. Bozica L., Mohnen P. Determinants of innova- tion in Croatian SMEseComparison of SMEs and manufacturing firms // Market. - 2016. - № 1. - P.7-27.

42. Prokop V. The different drivers of innovation activities in European countries: A ,comparative study of Czech, Slovak, and Hungarian manufacturing firms / J. Stejskal, H. Kuvikova // Journal of Economics. - 2017. - № 1. - P. 31-45.

43. Мусабалина Д.С., Киреева А.А. Оценка уровня инновационного развития регионов Казах- стана и возможности их дальнейшей кластеризации // Экономика: стратегия и практика. - 2019. - № 1(14). - С. 149-161.

44. Киреева А.А., Мусаева Д.М. Цифровые платформы, реализующие развитую систему сервисов для работы с электронным контентом // Экономика: стратегия и практика. - 2018. - № 4 (48). - С. 38-50.

45. Спанкулова Л.С. Влияние инновационной активности, человеческого капитала, перетока знаний на экономический рост регионов / З.К. Чуланова, С.Ж. Ибраимова // Экономика: стратегия и практика. - 2019. - № 4 (14). - С. 53-66.