Тұрақты дамуға бейімделу жағдайындағы Қазақстан аймақтарының әлеуметтік-экономикалық даму мәселелері

Мақалада Қазақстан аймақтарының тұрақты дамуға талпынуының қарама-қайшы табиғаты ашылады, ол үш бәсекелес мақсатты теңестіруден тұрады: индустриалды дамудың өсіп келе жатқан қажеттіліктерін қанағаттандыру, экологиялық қауіпсіздік талаптарын ескеру және халықтың әлеуметтік қорғалуын қамтамасыз ету. Зерттеу жұмысының мақсаты - макроэкономикалық көрсеткіштерді талдау негізінде Қазақстан Республикасының аймақтарының әлеуметтік-экономикалық дамуындағы бар теңгерімсіздіктерді анықтау. Өңірлердің тұрақты дамуға бейімделуінің зерттеу нысаны аймақтың әлеуметтік-экономикалық әлеуеті болғандықтан, оның жүзеге асуы тұтастай республиканың экономикасын реформалау барысында айқындалады, сондықтан авторлар тұрақты дамуға бейімделудің аймақтық коэффициентін есептеді. Аймақтардың тұрақты даму талаптарына бейімделу дәрежесін айқындау сандық және сапалық тәсілдерді үйлестіруді қажет ететін күрделі мәселелердің бірі болып табылады. Зерттеуде тұрақты және тұрақсыз аймақтардың шекараларының белгілі бір «дәлізді» құрайтын, біркелкі траекторияның мүмкін және рұқсат етілген ауытқуларды сипаттайтын, сектор арасындағы дұрыс және қажет пропорцияны анықтайтын статистикалық және салыстырмалы әдістер қолданылды. Талдау негізінде Қазақстанның аймақтық дамуындағы белгілі бір теңгерімсіздіктер анықталды. Осылайша, индустриалды аймақтар көптеген макроэкономикалық көрсеткіштер бойынша көшбасшы болса, ал артта қалып жатқан өңірлер шағын және орта бизнестің белсенділігі жағынан олардан озып келеді. Сондықтан аймақтар арасындағы объективті айырмашылықтар оларды дамыту стратегиясын әзірлеуге сараланған тәсілдерді қажет етеді. Осы тұрғыдан алғанда, экономиканы бәсекеге қабілетті деңгейге көтеру стратегиясын таңдау және әлеуметтік салалардың дамуындағы айырмашылықтарды азайту, яғни халықтың өмір сүру деңгейін теңестіру сияқты өзара байланысты екі мәселелерді шешу үшін проблемалы аймақтардың кластерлерін анықтауды қажетсінеді.

аймақ, тұрақты даму, әлеуметтік-экономикалық даму, макроэкономикалық көрсеткіштер, шағын және орта кәсіпкерлік, регион, устойчивое развитие, социально-экономическое развитие, макроэкономические показатели, малое и среднее предпринимательство

1. Casey J. Dawkins Regional Development Theory: Conceptual Foundations, Classic Works, and Recent Developments // Journal of Planning Literature 18(2):131-172.- P.23-25 [Electronic resource]. URL: file:///C:/Users/ admin/Downloads/Regional_ Development _Theory_ Conceptual_Foundations.pdf (date of the retrieval: 23.03.2020)

2. Dr. Daniela Antonescu Theoretical approaches of regional development // 9th world congress of regional science association international [Electronic resource]. URL: https://mpra.ub.uni-muenchen.de/60524/8/MPRA_ paper_60524.pdf (date of the retrieval: 23.03.2020)

3. Jovovic, R., Draskovic, M., Delibasic, M., & Jovovic, M. The concept of sustainable regional development - institutional aspects, policies and prospects // Journal of International Studies, 10(1), 255- 266. doi:10.14254/2071-8330.2017/10- 1/18 [Electronic resource]. URL: https://www.jois.eu/files/18_Jovovic.pdf (date of the retrieval: 25.03.2020)

4. Roberta Capello. Regional grow thand development theories revisited // Economics and Industrial Engineering [Electronic resource]. URL: https://pdfs.semanticscholar. org/0875/db893b8fb463a979941138169554c9da2da7.pdf (date of the retrieval: 24.03.2020)

5. Баймуратов Ю. Инвестиции и инновации: нелинейный синтез. Т. 3. Избранные научные труды. - Алматы 2005. - 320 c.

6. Кажымурат К. Избранные научные труды. - Алматы: Казахстан даму институты, т. 2. 1998. - 460 с.

7. Сабден О. С. Модернизация и рост конкурентоспособности экономики Казахстана. - Алматы 2011. - 344c.

8. Сагадиев К. Экономика Казахстана: очерки актуальных проблем. - Алматы, 2004. - 311 с.

9. Нурланова Н.К. Региональная парадигма устойчивого развития Казахстана: теория и практика проблем. - Алматы: Институт экономики Министерства образования и науки Республики Казахстан. - 2012. - 328 с.

10. Broad-based index for measurement of development [Electronic resource]. URL: https://link. springer.com/article/10.1007/s40847-020-00093-2 pdf (Date of the retrieval: 10.02.2020)

11. Министерство национальной экономики Республики Казахстан Комитет по статистике // Регионы Казахстана: статистический ежегодник. Нур-Султан. 2018. [Электронный ресурс]. https://stat.gov.kz/ (Дата обращения: 20.02.2020)

12. Анализ диспропорций социально-экономического развития регионов Республики Казахстан. [Электронный ресурс]. URL: https:// cyberleninka.ru/article/n/analiz-disproportsiy-sotsialno-ekonomicheskogo-razvitiya-regionov-respubliki- kazahstan-issledovanie-vypolneno-pri-fi (Дата обращения: 15.02.2020)

13. Sustainable Development Goals (SDGs). [Electronic resource]. URL: https://www.iisd.org/topic/ sustainable-development (date of the retrieval: 09.03.2020)

14. Small and medium-sized enterprises in economic development: The UNIDO experience. [Electronic resource]. URL: file:///C:/Users/admin/Desktop/157.pdf (date of the retrieval: 06.03.2020)

15. Бурибаева Г., Сарсекеев Ф., Керимбеков А., Амреев Т. «Отчет о состоянии развития малого и среднего предпринимательства в Казахстане и его регионах. Алматы, 2019. - выпуск № 11. - 124 с. [Электронный ресурс]. URL: file:///C:/Users/admin/ Downloads/Отчет%20о%20состоянии%20развития%20 МСБ_pу_.pdf (Дата обращения: 26.03.2020)

16. Экономика. Как экономика работает (и почему не работает) в словах и картинках / Майкл Губвин, Данн Берр; перевод с английского Ю.Канстантинова. - 3-е изд. - М.: Манн, Иванов и Фербер. - 2019 . - 296 с.: илл.

17. Sandra C. Valencia, David Simon, Sylvia Croese, Joakim Nordqvist, Michael Oloko, Tarun Sharma, Nick Taylor Buck & Ileana Versace// Adapting the Sustainable Development Goals and the New Urban Agenda to the city level: Initial reflections from a comparative research project [Electronic resource]. URL: https://www.tandfonline.com/ doi/pdf/10.1080/19463138.2019.1573172?needAccess=tr ue pdf (Date of the retrieval: 24.02.2020)

18. Ахмедьярова М.В., Бримбетова Н.Ж. Региональная экономика: учебное пособие. - Алматы. - 2015.- 322с.

19. Министерство национальной экономики Республики Казахстан Комитет по статистике // Структура валового регионального продукта. [Электронный ресурс]. URL: https://stat.gov.kz/ (Дата обращения: 15.02.2020)