Бюджет саясатының тиімділігі мен нәтижелілігі индикаторлар жүйесін пайдалана отырып

Қазақстан Республикасының одан әрі көпвекторлы дамуы жоспарланған макроэкономикалық көрсеткіштерге қол жеткізу мақсатында мемлекеттік қаржы ресурстарын жоғары нәтижелі пайдалану сияқты қаржы саясатының бағытына байланысты. Мемлекеттік шығыстарды басқарудың тиімділігі мәселелері - елдің бюджеттік құрылымына қарамастан барлық елдердегі бюджет саясатының квинтэссенциясы.Теориялық және эмпирикалық базаны шолудың қол жеткізілген деңгейі индикаторлық жүйе негізінде бюджет саясатын іске асыру тетігін негіздеу үшін қызметтің ғылыми өрісін көрсетеді. Зерттеудің әдіснамалық негізін жұмыстың мақсатына (талдау, синтез) қол жеткізу үшін жалпы ғылыми талдау әдістерінің жиынтығы, экономикалық және статистикалық талдаудың қазіргі заманғы әдістері құрады.Мақалада «Азаматтық бюджет» статистикалық деректері негізінде жергілікті бюджеттің қаржылық тұрақтылығы индикаторларының вариативті талдауы жүзеге асырылды, бюджеттің нақты шығыстары мен әлеуметтік саясатқа әсер ету арасындағы корреляциялық байланыс есептелген. Динамикалық есептеулерде мынадай көрсеткіштер - бюджеттік симметрия индикаторлары, кіріс әлеуетінің индикаторлары, бюджеттік қамтамасыз ету индикаторлары пайдаланылды. Индикаторлардың шекті мәндері, атап айтқанда, Батыс Қазақстан облысының бюджеті үшін кіріс әлеуеті, бюджеттік қамтамасыз етілуі сан жағынан есептелген және негізделген. Бюджеттік индикаторлар қаржылық жағдайдың үш деңгейінің қайсысына талданып отырған жергілікті бюджет жататынын анықтауға мүмкіндік берді.Нәтижеге бағдарланған бюджеттеу (бұдан әрі - НББ) жүргізілген бюджеттік шығыстарға сәйкес тиімді нәтижелерге қол жеткізу мақсатында ұйымдарға, халыққа бюджеттік қызметтер көрсету арқылы бюджет қаражатын мемлекеттік саясаттың басты тармақтары бойынша нысаналы бөлуге әкелетін бюджет шығыстарын басқарудың осындай әдісі болып табылады деп айтуға болады.

бюджет, бюджеттік шығындар, бюджеттік саясат, тиімділігі, нәтижелілігі, индикатор, жоспарлау, бюджет, бюджетные расходы, бюджетная политика, эффективность, результативность, индикатор, планирование

1. Musgrave R.A. (1959) Theory of public finance. - New York, Toronto, London: McGraw-Hill Book Company Inc., 628

2. Willoughby К.G. (2014) Public Budgeting in Context: Structure, Law, Reform and Results. - San Francisco, CA:Jossey-Bass, 454

3. Schick А.(2008) The Federal Budget: Politics, Policy, Process. Brookings Institution Press, Washington, D.C., 345

4. Keynes JM (2012) The general theory of employment, interest and money. Cambridge University Press, 450

5. Hansen A. (1941) Fiscal policy and business cycles. W.W. Norton, New York, 468

6. Buchanan J.M. & Musgrave R.A. (1999) Public Finance and Public Choice. Two Contrasting Visions of the State. Cambridge, Massachusetts: The MIT Press, 272

7. Hou Y. (2013) State Government Budget Stabilization: Policy, Tools, and Impacts. Springer-Verlag New York, 356

8. Garrett E., Graddy Е.А., Jackson Н.Е. (2008) Fiscal Challenges: An Interdisciplinary Approach to Budget Policy. / E. Garrett, Е.А. Graddy, Н.Е. Jackson. Cambridge University Press, 471

9. Firestone JM. (1961) Federal receipts and expendituresduringbusinesscycles 1879-1958, National вureau of еconomic research, studies in business cycles series. 9. Princeton: Princeton University Press. Pp. xvi, 176.

10. Sun J., Lynch T.D.(2008) Lynch Government Budget Forecasting: Theory and Practice (Public Administration and Public Policy). Taylor & Francis Group, LLC, New York, 664

11. Axelrod D. (1995) Budgeting for modern government. St. Martin’s Press, New York, 464

12. Michiel S. de Vries, Nemec J., Spaсek D. (2019) Performance-Based Budgeting in the Public Sector. / S. de Vries Michiel, J. Nemec, D. Spaсek. Springer International Publishing; Palgrave Macmillan, 279

13. Miller G.J., Hildreth W.B., Rabin J. (2001) Performance-Based Budgeting: аn ASPA Classic. / G.J. Miller, W.B. Hildreth, J. Rabin. Oxford: Westview Press, 504

14. Robert D. Lee Jr., Johnson R.W., Joyce P.G. (2012) Public Budgeting Systems. / D. Lee Jr. Robert, R.W. Johnson, P.G. Joyce. Jones & Bartlett Learning, 667

15. Khan А., Hildreth W.B. (2003) Case Studies in Public Budgeting and Financial Management. Basel, Switzerland, CRC Press, 837

16. Mel’nikov V.D. (2015) Teorija finansov: uchebnoe posobie. Almaty: LEM, 400. (in Russ.).

17. Nurmuhanova G.Zh. (2001) Gosudarstvennyj bjudzhet: ucheb.posobie. Karaganda: Bolashaқ-Baspa,136. (in Russ.).

18. Utibaev B.S. (2006) Gosudarstvennyj bjudzhet: uchebnik / B.S.Utibaev, R.M. Zhunusova, V.A. Satkalieva. Almaty: `Ekonomika, 412. (in Russ.).

19. Omirbaev S.M., Intykbaeva S.Zh., Adambekova A.A., Parmanova R.S. (2011). Gosudarstvennyj bjudzhet: uchebnik. / S.M. Omirbaev, S.Zh. Intykbaeva, A.A. Adambekova, R.S. Parmanova. Almaty: TOO RPIK «Dәuіr», 632. (in Russ.).

20. Ihdanov Zh. (2007) Memlekettik baskaru teorijasy / Zh. Ihdanov, Sansyzbaeva G.N., Esenzhigitova R.G. Almaty.: `Ekonomika, 216. (in Kaz).

21. Zhujrikov K.K. (2003) Bjudzhet: sostavlenie, utverzhdenie, ispolnenie: Uchebnoe posobie. Almaty: Almatinskaja akademija `ekonomiki i statistiki, 210. (in Russ.).

22. Elubaeva Zh.M. (2004) Bjudzhetnaja sistema RK: teorija, praktika i napravlenija razvitija. Almaty,346. (in Russ.).

23. Makarova N.A. (2008) Bjudzhet i bjudzhetnaja sistema: Astana: Foliant, 371. (in Russ.).

24. Il’jasov K.K., Isahova P.B. (2003) Rashody gosudarstvennogo bjudzheta: Uchebnoe posobie. Almaty: `Ekonomika, 290. (in Russ.).

25. Fadejkina N.V., Apsaljamov N.A., Azylkanova S.A. (2009) Sovremennaja bjudzhetnaja politika Kazahstana. / N.V. Fadejkina, N.A. Apsaljamov, S.A. Azylkanova. Novosibirsk: SIFBD, 299. (in Russ.).

26. Abdeshov D.D. (2004) Formirovanie novoj sistemy prioritetov bjudzhetnoj politiki na sovremennom `etape // Finansy Kazahstana. 6, 32-36. (in Russ.).

27. Shaekin R.M. (2004) Bjudzhetnye transferty v fiskal’no-raspredelitel’nom mehanizme Respubliki Kazahstan. Karaganda: TOO «Arko», 122. (in Russ.).

28. Nurumov A.A., Bekbolsynova A.S. (2009) Nalogi i nalogooblozhenie: uchebnik. Astana: Izd. KazU`EFiMT, 583. (in Russ.).

29. Poslanie Glavy gosudarstva Kasym- Zhomarta Tokaeva narodu Kazahstana «Konstruktivnyj obshchestvennyj dialog - osnova stabil’nosti i procvetaniya Kazahstana» ot 2 sentyabrya, 2019. (in Russ.).

30. Kurmanova G.K., Mashanova S.A., Salimbaeva Sh.D. (2016) Қazіrgі zamanғy bjudzhet sajasatynyң indikatorlary. / G.K. Kurmanova, S.A. Mashanova, Sh.D. Salimbaeva. Tranzitnaja`ekonomika. 2,77-84.(in Kaz.).