Ғылым мен елдің әлеуметтік-экономикалық дамуының өзара байланысын бағалау (Қазақстан мысалында)

Мақалада ғылым мен елдің әлеуметтік-экономикалық дамуы арасындағы байланысты сандық талдау нәтижелері келтірілген. Корреляция және регрессиялық талдау Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті мен Дүниежүзілік банктің ғылымның жағдайы, әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштері туралы статистикалық мәліметтері негізінде жүргізілді. Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық дамуындағы маңызды факторлар болып табылатын ғылымның маңызды маңызды көрсеткіштері анықталды. Корреляциялық талдау негізінде ғылым дамуының негізгі көрсеткіштері - ҒЗТКЖ-ға жұмсалатын ішкі шығындар, ғылыми жарияланымдар саны, патенттік өтінімдер елдің әлеуметтік-экономикалық даму көрсеткіштерімен өзара байланысты екені анықталды. Алайда, кейбір индикаторлар арасында кері немесе теріс байланыс пен оның жоқтығы байқалады: мәселен, жалпы ішкі өнімнің ғылым көрсеткіштерімен айтарлықтай байланысы жоқ. Регрессиялық модельдер елдің әлеуметтік-экономикалық дамуындағы әсіресе, өнеркәсіптік өндірісті дамыту және негізгі қорларға инвестицияларды ұлғайтудағы ҒЗТКЖ-ға жұмсалатын ішкі шығындардын, ғылыми жарияланымдар, ҒЗТКЖ жүргізетін ұйымдардың (кәсіпорындардың) саны сияқты ғылыми индикаторлардың маңыздылығын көрсетті. Құрылған модельдер елдің әлеуметтік-экономикалық дамуындағы ғылымның рөлін арттыруды қажет ететіндігін негіздеді: ғылымға жұмсалатын шығындар мен ғылыми, эмпирикалық зерттеулер деңгейін арттыру нәтижелері қолданбалы аспектілерге ие; ғылыми ұйымдардың әлеуетін дамыту - мұның бәрі экономика мен қоғам дамуының маңызды факторларының бірі. Бұл жұмыстың перспективасы - сандық және сапалық әдістерді қолдану арқылы нақты ғылыми нәтижелердің елдің әлеуметтік-экономикалық дамуына әсері туралы эмпирикалық зерттеулер жүргізу.

ғылыми-зерттеу және әлеуметтік-экономикалық даму, ғылымның әсері, жалпы ішкі өнім (ЖІӨ), экономика, исследования и разработки, социально-экономическое развитие, влияние науки, валовой внутренний продукт (ВВП), экономика

1. Рыбаков Ф.Ф. Экономика научно-технического прогресса: ретроспективный анализ // Вестник МГТУ. - 2010. - Т. 13, №1. - С.37-40.

2. Veselá D., Klimová K. Knowledge-based Economy vs. Creative Economy // Procedia - Soc. Behav. Sci. Elsevier B.V., - 2014. - Vol. 141. P.413-417. - https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2014.05.072

3. Тодосийчук А. Наука как фактор социального прогресса и экономического роста. - М.: НИИЭНиО, 2005. - 157 с.

4. Стратегия экономической безопасности и социальной стабильности Казахстана / Под ред. академика НАН РК Сатыбалдина А.А. - Алматы: Институт экономики КН МОН РК, 2019. -740 с.

5. Дикусар А., Кужба Р. Сравнительный анализ взаимосвязи между наукой и социально- экономическим развитием общества в странах ЕС и СНГ // Наука та наукознавство. - 2015. - Vol. 2. - С.51-57.

6. Корчмар Л. Роль науки в современной экономике // Экономический вестник университета. - 2012. - Vol. 18, N 2. -P.68-71.

7. Brey P. The strategic role of technology in a good society // Technology in Society. - 2018. - Vol. 52. - P. 39-45. - https://doi.org/10.1016/j.techsoc.2017.02.002

8. Üzelgün M.A., Pereira J.R. Beyond the co- production of technology and society: The discursive treatment of technology with regard to near-term and long-term environmental goals // Technology in Society - 2020. - Vol. 61. - 2019. - P.101244 https://doi. org/10.1016/j.techsoc.2020.101244

9. Walsh P.P., Murphy E., Horan D. Technological Forecasting & Social Change The role of science, technology and innovation in the UN 2030 agenda // Technological Forecasting and Social Change - 2020. Vol. 154. - P.119957. - https://doi.org/10.1016/j. techfore.2020.119957

10. Hetemäki L. The role of science in forest policy-Experiences by EFI // For. Policy Econ. Elsevier. - 2019. Vol.105.- P.10-16. - https://doi. org/10.1016/j.forpol.2019.05.014

11. Morrison V. Science, Technology, and Society Studies. Encyclopedia of the Anthropocene. - Elsevier Inc. - 2017. - 2280 p. - https://doi.org/10.1016/ B978-0-12-809665-9.10310-6

12. Fukuda K. Science, technology and innovation ecosystem transformation toward society 5.0. // International Journal of Production Economics Elsevier B.V. - 2019. - №220. - February. - P.107460. - https://doi.org/10.1016/j.ijpe.2019.07.033

13. Coccia M. Why do nations produce science advances and new technology ? // Technology in Society. - Elsevier Ltd. - 2019. - № 59. -March. - P.101124. - https://doi.org/10.1016/j.techsoc.2019.03.007

14. Madurai R., Pugazhendhi R. Science of the Total Environment Restructured society and environment: A review on potential technological strategies to control the COVID-19 pandemic // Science of the Total Environment. - Elsevier B.V. - 2020. - № 725- P.138858. - https://doi.org/10.1016/j. scitotenv.2020.138858

15. Bozeman B., Youtie J. Socio- economic impacts and public value of government- funded research: Lessons from four US National Science Foundation initiatives // Research Policy. - Elsevier. - 2017. - Vol. 46, N 8. - P.1387-1398. - https:// doi.org/10.1016/j.respol.2017.06.003

16. Van Rensburg, N. J., Telukdarie, A., & Dhamija, P. Technology in Society Society 4.0 applied in Africa : Advancing the social impact of technology // Technology in Society. - Elsevier Ltd. - 2019 - №59. - March. - P.101125. - https://doi.org/10.1016/j. techsoc.2019.04.001

17. Xiwei Z., Xiangdong Y. Science and technology policy reform and its impact on China’s national innovation system // Technology in Society - 2007. - Vol. 29, - N 3. - P.317-325. - https://doi. org/10.1016/j.techsoc.2007.04.008

18. Casanova L., Cornelius P.K., Dutta S. The Impact of Science and Technology Policies on Rapid Economic Development in China [Электронный ресурс]. - 2014 - URL: https://www.wipo.int/edocs/ pubdocs/en/wipo_pub_gii_2015-chapter6.pdf (дата обращения 20.06.2020).

19. Нигей Н.В. Корреляционный и регрессионный анализ. [Электронный ресурс]. - 2016. URL: https://www.amursma.ru/upload/iblock/59c/ Izuchenie_svyazej_mezhdu_velichinami_metodami_ korrelyacionnogo_i_regressionnogo_analiza.pdf (дата обращения 20.06.2020).

20. Регрессионный анализ [Электронный ресурс]. - 2014 - URL: https://nafi. ru/upload/spss/Lection_7.pdf (дата обращения 20.06.2020).