Қазақстанның Орталық Азия елдерімен экономикалық ынтымақтастығына Қытайдың әсері

Қазіргі уақытта Қытай ірі экономикалық держава ретінде аймақтық және халықаралық өзара іс-қимылдың әртүрлі аспектілері бойынша көршілес елдерге күшті әсер етеді: әскери жоспар мәселелерінен бастап экономикалық ынтымақтастыққа дейін. Осы аймақтардың бірі Орталық Азия (ОА) болып табылады, ол соңғы онжылдықта өзінің, ең алдымен, сыртқы экономикалық стратегиясын іске асыру аясында ҚХР жоспарлары үшін маңызды объект болды. Қазақстан, өз кезегінде, өз экономикасы бойынша ең ірі ОА елі бола отырып, осы өңірдің басқа елдерімен: Өзбекстанмен, Қырғызстанмен, Тәжікстанмен және Түрікменстанмен өңірлік экономикалық ынтымақтастықты дамытуға бағытталған. Бұл ретте ОА-ның барлық елдерінің және ең алдымен, Қазақстанның экономикасы ҚХР-ның олармен өзара іс-қимыл жасауға бағытталған жобаларының күшті ықпалында. Осы жобалардың ішінде оған байланысты Азия инфрақұрылымдық инвестициялар банкі, Жібек Жолы Қоры және т. б. құрылған «Бір белдеу-бір жол» жобасы маңызды орын алады. Мақаланың мақсаты - ОА-дағы Қытай жобаларының Қазақстанның ОА аймағы бойынша көршілес елдермен экономикалық ынтымақтастығын дамытуға әсерін анықтау. Қойылған мақсатқа жету үшін зерттелетін тақырып бойынша шетелдік және отандық басылымдарды талдау, Қытай мен Орталық Азия елдерінің экономикасын және сыртқы саудасын сипаттайтын статистикалық деректер сияқты аналитикалық және статистикалық зерттеулер әдістері пайдаланылды. Қытай қазіргі уақытта Орталық Азия елдері экономикасындағы және әсіресе Қазақстан үшін ірі ойыншы бола отырып, Қазақстанның Орталық Азияның басқа елдерімен стратегиялық экономикалық ынтымақтастығына оң да, теріс те қосымша ықпал етеді.

Қазақстан, Орталық Азия, Қытай, аймақ, сауда қатынастары, инвестиция

1. The World Bank. Data. GDP (current US$) - China https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP. MKTP.CD?locations=CN

2. Chen H., Wu H. The prospects for regional economic integration between China and the five Central Asian countries. Europe-Asia Studies, 2004, 7(56). https://www.jstor.org/stable/4147497?seq=1

3. Jaborov S. Chinese loans in Central Asia: Development Assistance or “Predatory Lending”? China’s Belt and Road Initiative and its impact in Central Asia. 2018

4. Кучук З. Энергетическая политика Китая в Центральной Азии и Казахстане. Центральная Азия и Кавказ, 2009, 3 (63). https://cyberleninka.ru/article/n/ energeticheskaya-politika-kitaya-v-tsentralnoy-azii-i- rol-kazahstana

5. Параманов В., Строков А., Столповский О. Этапы экономической политики Китай в Центральной Азии. Центральная Азия и Кавказ. 2010,1. https://cyberleninka.ru/article/n/etapy- ekonomicheskoy-politiki-kitaya-v-tsentralnoy-azii

6. Schieck S. Movement on the Silk Road. SWP Research Paper. 2017. https://www.swp- berlin.org/fileadmin/contents/products/research_ papers/2017RP12_ses.pdf

7. Simoes A.J.K. & Hidalgo C.A. The Economic complexity observatory: An Analytical tool for Understanding the dynamics of economic development. 2011. https://oec.world/en/visualize/tree_map/hs92/ export/chn/all/show/2017/

8. The State Council: The People’s Republic of China, 2015. From initiative to reality: Moments in developing the Belt and Road initiative. http:// english.www.gov.cn/policies/infographics/2015/04/23/ content_281475094425039.htm

9. Boris Z Rumer. Central Asia at the End of the Transition. eBook: Document View all formats and languages Language: English. Publisher: [Place of publication not identified] : Taylor and Francis Ltd: Routledge,2016. https://www.worldcat.org/search?q=a u%3ARumer%2C+Boris+Z.&qt=hot_author

10. Asian Development Bank Institute. Connecting Central Asia with Economic Centers. 2014. file:///C:/Users/F550~1/AppData/Local/Temp/adbi-connecting-central-asia-economic-centers-fi l-report. pdf

11. OECD Enhancing Competitiveness in Central Asia. 2018. https://www.oecd-ilibrary.org/ development/enhancing-competitiveness-in-central- asia_9789264288133-en

12. Закиева Ш.Б. Интеграция в Центральной Азии и Казахстан. Монография Издательство: Научная книга. - М., 2007. - С.192

13. Кушкумбаев С. Центральная Азия на путях интеграции: геополитика, этничность, безопасность. - Алматы, 2002.

14. Акимбеков С.М. Афганский узел и проблемы безопастности Центральной Азии. - Алматы, 1998. - С. 279.

15. Орталық Азия 25 жылда: ақпараттық-талдамалық шолу. Жалпы ред.: З.К. Шәукенова. - Астана: ҚР Президенті жанындағы ҚСЗИ, 2017.

16. Изимов Р. Центральная Азия под пристальным вниманием Китая. Обзор желтой книги по Центральной Азии. 15 июня 2020 https:// caa-network.org/archives/19962

17. International Monetary Fund. GDP, current prices: billions of U.S dollrs.2019. IMF Data Mapper. https://www.imf.org/external/datamapper/ NGDPD@WEO/OEMDC/ADVEC/WEOWORLD/ CHN

18. International Monetary Fund. Population: Millions of People. 2019. IMF Data Mapper. https://www.imf.org/external/datamapper/LP@WEO/ OEMDC/ADVEC/WEOWORLD

19. International Monetary Fund https:// data.imf.org/regular.aspx?key=61726507

20. ҚР Қаржы Мин. мемлекеттік кіріс комитеті // http://kgd.gov.kz/ru/exp_trade_files

21. Бугаенко А. Последствия коронавирусного кризиса для инициативы «Пояс и Путь» в Центральной Азии. 2020. https://cabar. asia/ru/posledstviya-koronavirusnogo-krizisa-dlya- initsiativy-poyas-i-put-v-tsentralnoj-azii/

22. Умаров Тимур. На пути к Pax Sinica: что несет Центральной Азии экспансия Китая 25.03.20. https://carnegie.ru/commentary/81265#:~:text

23. CAA Network. Еще один +С5? 2020// https://caa-network.org/archives/20237