Covid-19-дің қартаю тенденциялары мен зейнетақы жүйесіне әсері: саясатағы негізгі мәселелері

Әдістер мен материалдар. Авторлар эпидемиология демография және зейнетақы экономикасы бойынша пәнаралық зерттеу жүргізуге тырысады. Әдебиет келесі негізгі сөздерге сәйкестігі бойынша таңдалды: COVID-19, қартаю және зейнетақы жүйесі. Келесі әдістер қолданылады: Тарихи мазмұнды талдау, ақпараттық- аналитикалық, салыстырмалы талдау. Талдау бөлігі негізінен Қазақстан Республикасы Статистика комитетінің екінші деңгейлі мәліметтеріне және Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы, БҰҰ және Дүниежүзілік банк сияқты әлем мойындаған институттардың есептеріне негізделген. Демографиялық талдауда қарттықтың тәуелділік коэффициенті (OADR) және болашақ кәрілікке тәуелділік коэффициенті (POADR) сияқты дәстүрлі және баламалы қартаю индекстері кеңінен қолданылды. 2020 жылдың 5 тамызына дейін КВИ бойынша Қазақстанда 94,882 тіркелген, 67031 адамсауығып, 1058 адам қайтыс болды. OADR және POADR коэффициенттері БҰҰ болжамына сәйкес өсіп жатқанына қарамастан, ғаламдық пандемия халықтың қартаюына түзетулер енгізеді, өйткені егде жастағы тұрғындардың осы аурудан өлімі басқа жас топтарына қарағанда жоғары. Қазақстандық зейнетақы жүйесі COVID-19-тен де зардапшекті. Адам шығындары, кірістердің төмендеуі және зейнетақы шығындарының өсуі мемлекеттік бюджетке үлкен салмақ түсіреді. Зерттеу барысында саясаткерлер зейнетақы жүйесінде пост COVID-19 кезеңінде қабылдауы қажет бірнеше бағыттар бойынша іс-шараларды қолдау бойынша ұсыныстар берілген.

1. World Health Organization. (2020). Report of the WHO-China joint mission on coronavirus disease 2019 (COVID-19). https://www.who.int/docs/defaultsource/coronaviruse/who-china-joint-mission-oncovid-19-final-report.pdf(Date of access: 20 August, 2020)

2. World bank. (2020, June). Global economic prospects. https://doi.org/10.1596/978-1-4648-1553-9

3. United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division. (2020). World population ageing 2019. https://www.un.org/en/development/desa/population/publications/pdf/ageing/WorldPopulationAgeing2019-Report.pdf (Date of access: 20 August, 2020)

4. Kim, S., & Lee, J.W. (2008). Demographic changes, saving, and current account: An analysis based on a panel VAR model. Japan and the World Economy, 20(2), 236-256. https://doi.org/10.1016/j.japwor.2006.11.005

5. Bazzana, D. (2020). Ageing population and pension system sustainability: reforms and redistributive implications. EconomiaPolitica, 37(3), 971–992. https://doi.org/10.1007/s40888-020-00183-8

6. Dolls, M., Doorley, K., Paulus, A., Schneider ,H., Siegloch, S., & Sommer, E. (2017). Fiscal sustainability and demographic change: a micro-approach for 27 EU countries. International Tax and Public Finance, 24(4),575–615. https://doi.org/10.1007/s10797-017-9462-3

7. Mitchell, O.S. (2020). Building better retirement systems in the wake of the global pandemic. SSRN Electronic Journal. Published. https://doi.org/10.2139/ssrn.3731009

8. Society of Actuaries. (2020, April). Impact of COVID-19 on retirement risks. https://www.soa.org/globalassets/assets/files/resources/researchreport/2020/covid-19-retirement-risk.pdf (Date of access: 20 August, 2020)

9. Kalil, A., Mayer, S., & Shah, R. (2020). Impact of the COVID-19 crisis on family dynamics in economically vulnerable households. SSRN Electronic Journal. Published. https://doi.org/10.2139/ssrn.3705592

10. VanDerhei, J. (2020). Impact of the COVID-19 pandemic on retirement income adequacy: Evidence from EBRI’s retirement security projection model®. SSRN Electronic Journal. Published. https://doi.org/10.2139/ssrn.3583426

11. McGrath, S. (2020). COVID‐19, human rights and older people. Australasian Journal on Ageing, 39(4), 328–330. https://doi.org/10.1111/ajag.12887

12. Bai, Z., & Wallbaum, K. (2020). Optimizing pension outcomes using Target‐Driven investment strategies: Evidence from three Asian countries with the highest Old‐Age dependency ratio*. Asia-Pacific Journal of Financial Studies, 49(4), 652–682. https://doi.org/10.1111/ajfs.12310

13. BBC - Homepage. (2020). BBC. https://www.bbc.com/ (Date of access: 20 August, 2020)

14. Official portal on COVID situation of the Republic of Kazakhstan: coronavirus2020.kz

15. Izekenova, A. K., Kumar, A. B., Abikulova, A. K., &Izekenova, A.K. (2015). Trends in ageing of the population and the life expectancy after retirement: A comparative country-based analysis. Journal of research in medical sciences: the official journal of Isfahan University of Medical Sciences, 20(3), 250–252.

16. Ediev, D.M., Sanderson, WC., & Scherbov, S. (2019). The inverse relationship between life expectancy-induced changes in the old-age dependency ratio and the prospective old-age dependency ratio.Theoretical Population Biology, 125, 1–10. https://doi.org/10.1016/j.tpb.2018.10.001

17. Mortality risk of COVID-19 - statistics and research. (2020). Our World in Data. https://ourworldindata.org/mortality-risk-covid#case-fatalityrate-of-covid-19-by-age (Date of access: 20 August, 2020)

18. Official site of ministry of national economy of the republic of Kazakhstan committee on statistics. (2021). Official Site of Ministry of National Economy of the Republic of Kazakhstan Committee on Statistics. https://stat.gov.kz (Date of access: 20 August, 2020)

19. Official site of unified accumulative pension fund. (2020). Official Site of Unified Accumulative Pension Fund. https://www.enpf.kz/ (Date of access: 20 August, 2020)

20. Agaidarov, A., Izvorski, I., & Rahardja, S. (2020). Kazakhstan economic update: Navigating the crisis. http://documents.worldbank.org/curated/en/155811595364689964/Kazakhstan-EconomicUpdate-Navigating-the-Crisis (Date of access: 20 August, 2020)