Құрылымдық бюджеттік баланс ережесін қолдана отырып, Қазақстанның ұзақ мерзімді бюджеттік тұрақтылығын қалыптастыру

Зерттеудің мақсаты әлеуетті ЖІӨ модельдеу нәтижелерін пайдалану әлеуетін негіздеу және Қазақстан экономикасының тиісті экономикалық цикліне барабар фискалдық ережелерді сақтау үшін шығарылымның алшақтығын бағалау болып табылады. Экономикалық, статистикалық, графикалық, жүйелік, Функционалдық талдау, Экономикалық- математикалық модельдеу әдістері қолданылды. Қойылған мақсатқа қол жеткізу үшін Қазақстанның әлеуетті ЖІӨ-ін бағалау және шығару алшақтықтарын есептеу негізінде Қазақстанның фискалдық орнықтылығына талдау жүргізілді, ол 1991-2019 жылдардағы бағамен есепті нақты ЖІӨ-нің серпінді қатарларының әдісін қолдану негізінде, Eviews 10 эконометрикалық пакетінің көмегімен ХодрикПрескотт сүзгісін (СП) қолдана отырып, жүргізілді.Қазақстанның фискалдық саясатында шығарылымның ажырау көрсеткішін пайдаланудың қолданыстағы тетігі жеткілікті икемділікке ие емес. Шығарылымның алшақтығын ескере отырып, елдегі немесе одан тыс жерлердегі экономикалық жағдайдың өзгеруіне бюджет жүйесінің уақтылы жауап беруі үшін негізгі реттеуші мен ел Үкіметі макроэкономикалық саясат шешімдерін қабылдаған кезде қайшылықтар мен сәйкессіздіктерді жоя алатын автоматты түзету жүйесін енгізу маңызды. Бұл үшін контрциклдік қағидаттарда жаңа бюджеттік ережелер жүйесін құру негізінде қолданыстағы фискалдық саясатты қайта қарау қажеттілігі туындайды. Бюджеттің құрылымдық теңгерімі жөніндегі ережені енгізе отырып, ұсынылып отырған баламалы фискалдық модель циклдік саясатқа жол бермейтін ұзақ мерзімді фискалдық орнықтылықты қамтамасыз етуге бағытталған.

1. Okun, A.M. (1962). Potential GNP: Its measurement and its significance. Proceedings of the Business and Economic. Statistics Section American Statistical Association, P. 98-103. https://doi.org/10.1016/0167-2231(79)90009-5

2. Cotis, J.-Ph., Elmeskov, J., Mourougane, A. (2005). Estimates of Potential Output: Benefits and Pitfalls from a Policy Perspective. OECD Economics Department Working Papers, P.1-27.

3. Blanchard, O.J., Quah, D. (1989). The dynamic effects of aggregate demand and supply disturbances. American Economic Review, 79, pp. 655-673.

4. Romer, D. (2018). Advanced Macroeconomics. 4-th edition. New-York, NY: The Mc. GrawHill Companies Inc., 540 p.

5. Hodrick, R.J., Prescott, E.C. (1997). Postwar U.S. business cycles: an empirical investigation. Journal of Money, Credit and Banking, Vol. 29, N1, pp. 1–16.

6. Razin, A. (2004). Aggregate Supply and Potential Output. NBER Working Paper. No10294. pp. 1-19.

7. Harvey, A. (2011). Modelling the Phillips curve with unobserved components. Applied Financial Economics, 21, pp. 7–17. https://doi.org/10.1080/09603107.2011.523169

8. Орлова Е.А., Белоусов Д.Р., Галимов Д.И. (2020). О модели потенциального ВВП и разрыва выпуска для российской экономики. Проблемы прогнозирования, №2, с. 61.

9. Пелипась И., Кирхнер Р., Вебер Э. (2014). Является ли разрыв выпуска полезным индикатором для монетарной политики в Беларуси? Банковский вестник, 11, 1-13.

10. Andrei, A.-N. (2014). Using filters and production function method for estimating output gap and potential GDP for Romania. The Bucharest University of Economic Studies, 1-21.

11. Fedderke, J.W., Mengisteab, D.K. (2017). Estimating South Africa’s Output Gap and Potential Growth Rate. South African Journal of Economics, Volume 85, Issue 2, 161-177. https://doi.org/10.1111/saje.12153

12. Casey, E. (2019). Inside the “Upside Down”: Estimating Ireland’s Output Gap. The Economic and Social Review, Vol. 50, №1, pp. 5-34.

13. Alpysbayeva, S.N., Shuneyev, Sh.Zh. (2019). Macroeconomic Effects of Kazakhstan’s Anticrisis Policy: Economic Growth and Paternalism. Studies on Russian Economic Development, volume 30, pp. 229–234. DOI: 10.1134/S1075700719020023