Елдердің экономикалық дамуындағы адами капиталдың рөлі

   Адами капитал мемлекеттердің негізгі бағалы ресурсы, сондай-ақ елдер мен тұтастай алғанда өңірлер экономикасының дамуына әсер ететін қозғаушы күші болып табылады. Осыған байланысты адам капиталын дамыту, қалыптастыру және тиімді пайдалану проблемалары, сондай-ақ оны одан әрі дамыту және жетілдіру мүмкіндіктерін зерттеу көптеген экономист ғалымдардың еңбектерінде көрініс табады. Нарықтық экономика жағдайында елдер әлеуетінің бәсекеге қабілеттілігін дамыту жаңа озық инновацияларды енгізуді қамтитын даму деңгейіне байланысты болады. Елдердің даму деңгейін анықтау кезінде әртүрлі көрсеткіштер негізге алынады: жалпы ішкі өнімнің көлемі, өмір сүру ұзақтығы, білім деңгейі және т. б. Экономиканың бәсекеге қабілеттілігі жағдайында адами капиталды дамыту мен қалыптастырудың негізгі факторы білім беру болып табылады. Осыған байланысты нарықтық экономика жағдайында орнықты әлеуметтік-экономикалық білім беруді, мемлекеттердің бәсекеге қабілеттілігінің өсуін қамтамасыз етудегі білімнің рөлі өсті.

   Мақалада сапалы білім беру жүйесінің негізгі міндеттері адам капиталын дамытуға және жетілдіруге ықпал ететін әр адамның қалыптасуы, дамуы және қалыптасуы үшін қажетті жағдайлар жасау болып табылатыны атап өтілді. Зерттеу объектісі адами капитал және оның экономиканың инновациялық дамуына әсері болып табылады. Зерттеудің мақсаты жекелеген елдердегі адам капиталының рейтингін, ел экономикасындағы адам капиталының рөлін қарастыру, сондай-ақ адам дамуының деңгейіне әсер ететін факторларды анықтау болып табылады. Зерттеудің негізгі көздері электронды ресурстардың деректері және Дүниежүзілік банк деректері болды. Қойылған мақсатты орындау кезінде келесі міндеттер шешілді: елдер мен өңірлердегі адами капиталдың рейтингі көрсетілді; жекелеген елдер экономикасындағы адами капиталдың рөлі айқындалды; елдер мен өңірлерде адами капиталды дамыту үшін негізгі шаралар көрсетілді; адами капиталды дамыту мен жетілдірудің құралдары мен өлшемдері айқындалды.

1. Schultz, T. W. (1975). Human Capital: Policy Issues and Research Opportunities. Human Resources//Fiftieth Anniversary Colloquium VI. New York, 5-19.

2. Becker, G. (1964). Human capital: theoretical and empirical analysis. New York: National Bureau of Economic Research.

3. Kendrick, J.W. (1976). The formation and stocks of total capital. NBER Books.

4. Satybaldin, A. A., & Nurlanova, N. K. (2021). Financial incentives for development of problem regions of Kazakhstan.. In Collection of materials of the International scientific and practical conference on the topic: “Financial aspects of the third modernization of the economy of Kazakhstan” (pp. 70-74).

5. Mukhamejanova, A. G., & Kusainova, A. Zh. (2017). The state of human capital in science and innovation in the Republic. Vestnik KazNU. Series economic, 1 (119), 42-49.

6. Korshunov, I. A., Shirkova, N. N., & Zavivaev, N. S. (2021). The contribution of highly qualified workers to the development of the regional economy. Economy of Region, 17 (3), 873-887. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/vklad-vysokokvalifitsirovannyh-rabotnikov-v-razvitie-ekonomiki-regionov?ysclid=l50uk3aimb127558019

7. Mukhametova, A. D. (2016). Comprehensive assessment of human capital as a factor in managing the development of the regional economy. Intelligence. Innovation. Investments, (4), 30-34.

8. Shulgin, S. G., & Zinkina, Yu. V. (2021). Estimation of human capital in macroregions of Russia. Economy of the region, 17, 888-901. URL: https://economyofregion.ru/wp-content/uploads/2021/09/12_shulgin.pdf

9. Milost, F. (2014). Net value added monetary model for evaluating human capital. European scientific journal, 10 (1).

10. Human Capital Index. Humanitarian Portal: Research, Center for Humanitarian Technologies, last edition: 13. (2006-2021), [updated October 01, 2006; cited April 06, 2022]. Available: https://gtmarket.ru/ratings/human-capital-index

11. Okunev, I. Yu., Barinov, S. L., Belikov, A. A., & Polyakova, Ya. O. (2021). Cross-country spatial dependencies in terms of human development indicators. Economics of the Region, 17(3), 855-872. https://doi.org/10.17059/ekon.reg.2020-3-1

12. Sabden, O. (2011). Economics: Selected Works. T. II (Innovative economy) - Almaty: IE KN MON. 336.

13. Minaev, N. N., & Zharova, E. A. (2021). The System of Human Capital Value Indicators under the Impact of Interregional Migration Processes. Regional Economy: Theory and Practice, 3, 539-562. https://doi.org/10.18334/et.8.6.112314

14. Kusainova, A. Zh. (2017). Human capital as your greatest factor in enhancing the competitiveness of the Republic of Kazakhstan. Russia and Europe: the relationship of culture and economy: Mater. Prague: World Press s. r. o., 398-401.

15. Drobot, E. V., Makarov, I. N., & Pochepaev, I. A. (2021). How companies can use human resources to achieve sustainable development goals. Leadership and Management, 8 (1), 85-108. https://doi.org/10.18334/lim.8.1.110932

16. Zhakhanova, Z. R. (2020). The role of universities in the development of human capital in the context of innovative development of the economy. Bulletin of the University “Turan”, (3), 211-216. URL: https://vestnik.turan-edu.kz/jour/article/view/1027

17. Kelchevskaya, N. R., & Shirinkina, E. V. (2019). Regional determinants of effective use of human capital in the digital economy. Economics of the Region, 15 (2), 465-482. URL: https://elar.urfu.ru/bitstream/10995/90345/1/10.17059-2019-2-12.pdf?ysclid=l50urlvb45300044902

18. Anikin, V. A., & Karavay, A. (2020). Human capital in post-transition Russia: Some critical remarks. Baltic RIM Economies Review, (1), 37-37. https://doi.org/10.17835/2076-6297.2018.10.2.090-117

19. Almagor, M., Tellegen, A., & Waller, N. G. (1995). The Big Seven model: A cross-cultural replication and further exploration of the basic dimensions of natural language trait descriptors. Journal of personality and social psychology, 69(2), 300. https://doi.org/10.1037/0022-3514.69.2.300

20. Khavin, D. V. (2017). Investment in the human capital of the enterprise. Textbook. M.: INFRA-M.