Қазақстандағы дағдарыс тәжінің ықпалымен еңбек нарығы құрылымының өзгеруін бағалау

   Еңбек саласының жай-күйі көптеген факторларға байланысты: жаңа технологияларды енгізу, демографиялық үрдістер, халықаралық бәсекелестіктің күшеюі, жаһанданудың күшеюі, бірақ соңғы жылдары коронавирустық пандемия үлкен әсер етті. Зерттеуде коронавирус пандемиясы жағдайында Қазақстандағы еңбек нарығының даму заңдылықтарын талдау және оның нарық жағдайы мен құрылымына әсерін бағалау мақсаты қойылады. Мақсатқа жету үшін жұмыста құрылымдық-функционалдық тәсіл аясында талдау және синтез әдістері қолданылды. Бұл мақалада карантиндік шектеулер енгізілгенге дейінгі және одан кейінгі кезеңдегі қазақстандық еңбек нарығының сипаттамасы берілген. Пандемияның оң және теріс салдары және оның еңбек нарығына әсері, оның ішінде жұмыссыздықтың өсуі, халықтың жұмыспен қамтылуының төмендеуі, еңбек нарығының гендерлік және салалық трансформациясы және ішкі және сыртқы еңбек көші-қон ағындарының баяулауы анықталды. Пандемиядан ең аз зардап шеккен салалар анықталды. Атап айтқанда, «байланыс» деп аталатын қызметтер секторы қатты зардап шекті, ол, әдетте, жоғары еңбек сыйымдылығымен, салыстырмалы түрде төмен жалақы деңгейімен, сондай-ақ бейресми жұмыспен қамту мен өзін-өзі жұмыспен қамту үлесінің артуымен сипатталады. Отандық еңбек нарығын трансформациялаудағы маңызды бағыт оның икемділігі болатыны атап өтілді. Зерттеу барысында алынған нәтижелер еңбек нарығын дамыту мен реттеудің мемлекеттік саясатын жетілдіру бойынша ұсыныстар қалыптастыруға мүмкіндік береді.

1. Barley, S. R., Bechky, B. A., & Milliken, F. J. (2017). The changing nature of work: Careers, identities, and work lives in the 21st century. Academy of Management Discoveries, 3 (2), 111-115. https://doi.org/10.5465/amd.2017.0034

2. International Labour Organization. Non-standard employment around the world: Understanding challenges, shaping prospects. Geneva: ILO Publications, (2016). [updated January 25, 2016; cited March 30, 2022]. Avalable: https://www.ilo.org/global/publications/books/WCMS_534326/lang--en/index.htm

3. Agaidarov, A., Izvorski, I. V., & Rahardja, S. Kazakhstan economic update: Navigating the crisis. D. C.: World Bank Group, (2020). [updated July 21, 2020; cited March 30,2022]. Avalable: https://documents.worldbank.org/en/publication/documents-reports/documentdetail/155811595364689964/kazakhstan-economic-update-navigating-the-crisis

4. Fana, M., Torrejón Pérez, S., & Fernández-Macías, E. (2020). Employment impact of Covid-19 crisis: from short term effects to long terms prospects. Journal of Industrial and Business Economics, 47 (3), 391-410. https://doi.org/10.1007/s40812-020-00168-5

5. Bartik, A. W., Bertrand, M., Lin, F., Rothstein, J., & Unrath, M. (2020). Measuring the labor market at the onset of the COVID-19 crisis (No. w27613). National Bureau of Economic Research. https://doi.org/10.3386/w27613

6. Hensvik, L., Le Barbanchon, T., & Rathelot, R. (2021). Job search during the COVID-19 crisis. Journal of Public Economics, 194, 104349. https://doi.org/10.1016/j.jpubeco.2020.104349

7. Chaar, T., & Bromwich, C. (2021). Measuring Labor Supply and Demand Shocks during COVID-19. Atlantic Economic Journal, 49 (3), 305-307. https://doi.org/10.1007/s11293-021-09730-5

8. Gavriluță, N., Grecu, S. P., & Chiriac, H. C. (2022). Sustainability and Employability in the Time of COVID-19. Youth, Education and Entrepreneurship in EU Countries. Sustainability, 14(3), 1589. https://doi.org/10.3390/su14031589

9. Kaliyeva, S. A., Buitek, E. K., & Meldakhanova, M. K. (2020). Analysis of the youth labor market in the Republic of Kazakhstan in the context of global challenges. Economics: the strategy and practice. 15 (4), 81-88. https://esp.ieconom.kz/jour/article/view/236?locale=en_US

10. Churchill, B. (2021). COVID-19 and the immediate impact on young people and employment in Australia: A gendered analysis. Gender, Work & Organization, 28 (2), 783-794. https://doi.org/10.1111/gwao.12563

11. Adams-Prassl, A., Boneva, T., Golin, M., & Rauh, C. (2020). Inequality in the impact of the coronavirus shock: Evidence from real time surveys. Journal of Public economics, 189, 104245. https://doi.org/10.1016/j.jpubeco.2020.104245

12. Baert, S., Lippens, L., Moens, E., Sterkens, P., & Weytjens, J. (2020). How do we think the COVID-19 crisis will affect our careers (if any remain)? https://doi.org/10.1371/journal.pone.0246899

13. Almeida, F., & Santos, J. D. (2020). The effects of COVID-19 on job security and unemployment in Portugal. International Journal of Sociology and Social Policy, 40(9/10), 995-1003. https://doi.org/10.1108/IJSSP-07-2020-0291

14. Palomino, J. C., Rodríguez, J. G., & Sebastian, R. (2020). Wage inequality and poverty effects of lockdown and social distancing in Europe. European economic review, 129, 103564. https://doi.org/10.1016/j.euroecorev.2020.103564

15. Barrot, J. N., Grassi, B., & Sauvagnat, J. (2021, May). Sectoral effects of social distancing. In AEA Papers and Proceedings (Vol. 111, pp. 277-81). https://doi.org/10.2139/ssrn.3569446

16. McKinsey and Company. Safeguarding Europe’s livelihoods: mitigating the employment impact of Covid-19, (2020) [updated April 25, 2020; cited April 30, 2022]. Avalable: https://www.mckinsey.com/industries/public-sector/our-insights/safeguarding-europes-livelihoods-mitigating-the-employment-impact-of-covid-19

17. ILO Monitor: COVID-19 and the world of work. Seventh edition. (2021). ILO, рр. 1-2. [updated January 25, 2021; cited March 30, 2022]. Avalable: https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/@dgreports/@dcomm/documents/briefingnote/wcms_767028.pdf

18. National Chamber of Entrepreneurs “Atameken”, (2020). [updated August 3, 2020; cited March 30, 2021]. Available: https://atameken.kz/ru/news/37529-ablaj-myrzahmetov-strogoe-soblyudenie-sannorm-i-otvetstvennost-dadut-biznesu-vozmozhnost-rabotat

19. Bureau of National Statistics (2021) [updated October 10, 2021; cited November 30, 2021]. Available: http://www.stat.gov.kz

20. Information about the amounts of social contributions and penalties. State Social Insurance Fund, (2022) [updated March 1, 2022; cited March 30, 2021]. Available: https://gfss.kz/en/indicators

21. Official information resource of the Prime Minister of the Republic of Kazakhstan, (2021), [updated December 2, 2022; cited March 30, 2021]. Available: https://primeminister.kz/ru/news/v-kazahstane-realizuetsya-nacionalnyy-plan-po-obespecheniyu-prav-i-uluchsheniyu-kachestva-zhizni-lic-s-invalidnostyu-do-2025-g-b-nurymbetov-2113943

22. Kazakhstan. Country Note. Survey of Adult Skills results. (2005). OECD, рр. 14. [updated December 2, 2022; cited March 30, 2021]. Available: https://www.oecd.org/skills/piaac/publications/countryspecificmaterial/PIAAC_Country_Note_Kazakhstan.pdf

23. Zhanbozova, A., Turgel, I., & Azatbek, T. (2021). Composite Index for Evaluating the B2C E-Commerce Development in the EAEU Countries. Economy of Regions, 17(4), 1332-1345. https://doi.org/10.17059/ekon.reg.2021-4-20

24. Center for Human Resources Development, (2021) [updated May 19, 2021; cited March 30, 2021]. Available: https://iac.enbek.kz/ru/node/1058

25. Alshanskaya, A. (2020). Problems of youth employment in the labor market in Kazakhstan. Nur-Sultan: Kazakhstan Institute for Strategic Studies under the President of the Republic of Kazakhstan, 100, 4.