Қазақстанның Жан-жақты өңірлік экономикалық әріптестік елдерімен сыртқы саудасын дамыту перспективалары

   Зерттеу экономиканың ашықтығы көрсеткіштерін талдау және болжаудың эконометрикалық модельдерін қолдану негізінде Қазақстан Республикасының жан-жақты өңірлік экономикалық әріптестік (ЖӨЭӘ) елдерімен сыртқы саудасын дамыту перспективаларын зерделеуге арналған. Жұмыстың өзектілігі дәлелдік саясат қағидаттары негізінде осындай қатынастарды дамыту бағыттарын одан әрі қалыптастыру үшін Қазақстанның жаңа сауда бірлестігімен сыртқы сауда қатынастарын дамыту перспективаларын қарау қажеттілігіне негізделген, өйткені зерттеуде алынған нәтижелер сауда және кеден саясаты саласында мемлекеттік басқару шешімдерін қабылдау үшін негіз бола алады. Мақала аясында авторлар олардың әрқайсысын пайдалану нәтижелеріне салыстырмалы талдау жүргізе отырып, аралас зерттеу әдістерінің стратегиясын қолданды. Сонымен, Бокс-Дженкинс және экспоненциалды тегістеу болжаудың эконометриялық әдістері қолданылды, олардың жеткіліктілігі мен дұрыстығын тексеру үшін тестілер қолданылды. Болжам қателіктері есептелген, мысалы, орташа квадраттық қате, орташа абсолютті қате және орташа абсолютті пайыздық қате. Зерттеу нәтижесі Қазақстанның ЖӨЭӘ елдерімен қысқа мерзімді перспективаға арналған сыртқы сауда айналымының болжамдары болды, бұл осы сауда қатынастарының оң даму серпіні туралы қорытынды жасауға мүмкіндік берді. Неғұрлым дәл болжам қателіктердің ең аз мөлшерін көрсететін және қолдануға оңай болатын экспоненциалды тегістеу әдісін қолдану негізінде ұсынылған.

1. Global trade rebound beats expectations but marked by regional divergences. World Trade organization, (2021) [updated October 04, 2021; cited December 12, 2021]. Available: https://www.wto.org/english/news_e/pres21_e/pr889_e.htm

2. Bureau of National Statistics, (2021) [updated October 10, 2021; cited November 11, 2021]. Available: http://www.stat.gov.kz

3. Official website of the Statistical Committee of the Republic of Armenia, (2021) [updated October 10, 2021; cited November 20, 2021]. Available: https://www.armstat.am/ru/

4. Official website of the National Statistical Committee of the Republic of Belarus, (2021) [updated October 10, 2021; cited November 29, 2021]. Available: https://www.belstat.gov.by/

5. Official website of the National Statistical Committee of the Kyrgyz Republic, (2021) [updated October 10, 2021; cited November 11, 2021]. Available: http://www.stat.kg/ru/

6. Official website of the Federal State Statistics Service of the Russian Federation, (2021) [updated October 10, 2021; cited December 12, 2021]. Available: https://rosstat.gov.ru/

7. Appeal of the President of the Republic of Kazakhstan Kassym-Jomart Kemelevich Tokayev to the heads of the member states of the Eurasian Economic Union. Eurasian Economic Commission, (2021) [updated January 18, 2021; cited December 12, 2021]. Available: http://www.eurasiancommission.org/ru/nae/news/Pages/18-01-2021-1.aspx

8. Vinod, K. A., (2016). Mega-FTAs and the Trade-Security Nexus: The Trans-Pacific Partnership (TPP) and Regional Comprehensive Economic Partnership. Asia Pacific Issues, 123, 1-8.

9. Korgun, I. A., Zuev, V. N., (2020). The trade policy of the Republic of Korea as an instrument for the realization of the national economic interests of the country. Bulletin of International Organizations, 15 (2), 236–254. https://doi.org/10.17323/1996-7845-2020-02-11

10. Glebkova, I. Y. U., & Kachanova, N. N. (2013). Statistical analysis and forecasting methods of Russian foreign trade indicators. Innovation and investment, 7, 162-164.

11. Methodology for the WTO trade forecast of april 8 2020. Economic research and statistics division. World Trade organization, (2020) [updated April 8, 2020; cited January 12, 2022]. Available: https://www.wto.org/english/news_e/pres20_e/methodpr855_e.pdf/

12. Levashenko, A. D., & Sokolyanskaya, A. N. (2015). OECD macroeconomic forecasting for effective foreign economic activity. Russian Foreign Economic Bulletin, (3), 36-45.

13. Mal’ganova, I. G., & Shajhutdinov, F. M. (2018). Development of the optimal forecast scenario of foreign trade of the Republic of Tatarstan until 2020. Geopolitics and ecogeodynamics of regions, 4 (4), 301-309.

14. Kylbaev, E. S. (2016). Using gravity models to predict foreign trade between countries. Issues of the new economy, 1, 29-34.

15. Popescu, A. (2018). Romania’s sunflower seeds production, export and import-analysis of the 2007-2017 period and forecast for 2018-2022 horizon. Scientific Papers Series Management, Economic Engineering in Agriculture and Rural Development, 18 (4), 261-270.

16. Qu, Q., Li, Z., Tang, J., Wu, S., & Wang, R. (2019). A trend forecast of import and export trade total volume based on LSTM. In IOP Conference Series: Materials Science and Engineering (Vol. 646, No. 1, p. 012002). IOP Publishing. https://doi.org/10.1088/1757-899X/646/1/012002

17. Hamhoeva, F. Y., (2020). Neural networks in economic analysis: pros and cons. Norwegian Journal of Development of the International Science, (51-4), 72-75. https://doi.org/10.24412/3453-9875-2020-51-4-72-75

18. Box, G. E., & Pierce, D. A. (1970). Distribution of residual autocorrelations in autoregressive-integrated moving average time series models. Journal of the American statistical Association, 65 (332), 1509-1526. https://doi.org/10.2307/2284333

19. Upadhyay, V. K. (2013). Modelling and forecasting export and import of Indian wood-based panel using ARIMA models. Elixir Stat, 63, 18145-18148.

20. Farooqi, A. (2014) ARIMA model building and forecasting on imports and exports of Pakistan. Pakistan Journal of Statistics and Operation Research, 10 (2), 157-168.

21. Ersen, N., Akyüz, İ., & Bayram, B. Ç. (2019). The forecasting of the exports and imports of paper and paper products of Turkey using Box-Jenkins method. Eurasian Journal of Forest Science, 7 (1), 54-65. https://doi.org/10.31195/ejejfs.502397

22. Ghauri, S. P., Ahmed, R. R., Štreimikienė, D., & Štreimikis, J. (2020). Forecasting exports and imports by using autoregressive (AR) with seasonal dummies and Box-Jenkins approaches: a case of Pakistan. Inžinerinė ekonomika, 31 (3), 291-301. https://doi.org/10.5755/j01.ee.31.3.25323

23. Cvil, M. M., & Karapetyan, A. A. (2016). Forecasting using adaptive methods based on foreign trade data of the Southern Customs Administration. Academic bulletin of the Rostov branch of the Russian Customs Academy, 4 (25), 112-117.

24. Mladenović, J., Lepojević, V., & Janković-Milić, V. (2016). Modelling and prognosis of the export of the Republic of Serbia by using seasonal Holt-Winters and ARIMA method. Economic Themes, 54 (2), 233-260. URL: https://www.researchgate.net/publication/305677434_Modelling_and_Prognosis_of_the_Export_of_the_Republic_of_Serbia_by_Using_Seasonal_Holt-Winters_and_Arima_Method

25. Dzhamel, L., Derbali, A., Lamuchi, A., & El’nagar, A., (2021). Trade openness and competitiveness: BRICS and Sub-Saharan Africa. Bulletin of International Organizations, 16 (1), 64–84. https://doi.org/10.17323/1996-7845-2021-01-03

26. Lipin, A. S., & Polyakova, O. V. (2014). Assessment of integration processes in the single economic space on the example of trade in goods. Eurasian Economic Integration, 1 (22), 80-96.

27. Official website of the State Revenue Committee of the Ministry of Finance of the Republic of Kazakhstan, (2021) [updated October 10, 2021; cited November 11, 2021]. Available: https://kgd.gov.kz/ru/exp_trade_files

28. Boks, D., & Dzhenkins G. (1974). Time series analysis. Forecast and management. M.: World.

29. Sazhin, Y. V., Katyn, A. V., & Sarajkin, Y. V. (2013). Time series analysis and forecasting. Saransk: Mordovian University Press.

30. Official website of the World Bank, (2021) [updated October 10, 2021; cited November 30, 2021]. Available: https://data.worldbank.org/

31. What does China mean for Kazakhstan? Figures and facts. Forbes Kazakhstan, (2019) [updated September 12, 2021; cited January 10, 2022]. Available: https://www.wto.org/english/news_e/pres20_e/methodpr855_e.pdf

32. Loginov, E. L., & Loginova, V. E. (2015). Financial and economic crisis in China: the need to change the strategic model of development of the Chinese economy. Financial analytics: problems and solutions, 39 (273), 2-9.

33. Ahunbaev, A. M., Dauranov, T. S., Kuznecov, A. S., Pestros’yan, A. R., & Nikitushkina, Y. V. (2020). Eurasian Economic Integration. Moscow: EDB Publications.