Еңбек нарығының жұмыс істеуі мен дамуының негізгі процестерін модельдеу: әдіснамалық және практикалық аспектілер

Цифрлық экономиканың дамуы, оның ішінде еңбек қатынастары саласындағы түбегейлі әлеуметтік- экономикалық өзгерістерді тудырады. Сондықтан еңбек нарығының жұмыс істеуі мен дамуының негізгі процестерін зерттеу өзекті міндет болып табылады. Зерттеу әдістері: жалпылау, салыстыру, талдау және синтездеу, индукция және шегеру, құрылымдық-логикалық талдау, монографиялық әдіс, статистикалық модельдеу әдістері, машиналық оқыту әдістері, нейрондық желілерді модельдеу, анық емес логика. Мақаланың мақсаты цифрландыру жағдайында еңбек нарығының жұмыс істеуі мен дамуының негізгі процестерін зерттеудің әдіснамалық тәсілін әзірлеу және оны Қазақстанның мысалында практикалық сынақтан өткізу. Зерттеу гипотезасы – экономиканы цифрландыру еңбек нарығындағы құрылымдық өзгерістерді белсендіреді, бұл теңгерімсіздіктерді тудыруы мүмкін, оларды мақсатты қаржыландыру арқылы адам әлеуетін дамыту арқылы жоюға болады. Зерттеу барысында цифрландыру жағдайында еңбек нарығын диагностикалау үшін осы салада қолданылатын әдістер мен құралдар жеткіліксіз екендігі анықталды. Мақалада автордың талдау әдістемесі ұсынылған, оның негізі екі күрделі параметр: икемділік және әлеуметтік қорғау. Сондай-ақ, анық емес логика құралдарын қолдана отырып, әлеуметтік қауіпсіздік пен халықтың қауіпсіздігін бағалау тәсілі жасалды. Мақалада ұсынылған тәсілдерді пайдалану еңбек ресурстарының даму ерекшеліктерін және қазіргі заманғы технологиялардың әсерінен жұмыспен қамту құрылымында болып жатқан өзгерістерді анықтауға мүмкіндік береді, сондай-ақ қазіргі заманның сын-қатерлеріне барабар мемлекеттік реттеу мен қолдау шараларын негіздеуге мүмкіндік береді.

1. Abrosimova, I.A. (2019). The future of the labor market in the context of the digitalization of the economy. Economics and Entrepreneurship, (9), 270-274.

2. Beauty, T. G., Govako, A. V., & Golik, A. S. (2019). The impact of digitalization of the economy on changing the structure of the labor market in modern conditions. Financial Economics, (1), 487-488.

3. Dubrovskaya, J. V., & Kozonogova, E. V. (2021). The impact of digitalization on the demand for labor in the context of working specialties: Spatial analysis. Bulletin of St. Petersburg University. Economy, 37(3), 395-412. https://doi.org/10.21638/spbu05.2021.302

4. Krasota, T.G., & Chernetskaya, Z.S. (2019). Digitization of the economy as a factor in changing the structure of the labor market at the present stage of economic formations. Economics and Entrepreneurship, (1), 75-77.

5. Konina, N. (2021). Conclusion: The fourth industrial revolution—Further research agenda. In Digital Strategies in a Global Market (pp. 257-271). Palgrave Macmillan, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-58267-8_19

6. Li, Z., Hong, Y., & Zhang, Z. (2021). The empowering and competition effects of the platformbased sharing economy on the supply and demand sides of the labor market. Journal of Management Information Systems, 38(1), 140-165. https://doi.org/10.1080/07421222.2021.1870387

7. Paletta, F.C., & da Silva, A.M. (2018, July). Knowledge Organization in the digital age: the complexity of the global labor market. In Challenges and Opportunities for Knowledge Organization in the Digital Age (pp. 839-847). Ergon-Verlag. https://doi.org/10.5771/9783956504211-839

8. Pandit, A. (2021). Mathematical Modeling using Fuzzy Logic: Applications to Sustainability. CRC Press.

9. Shapiro, A.F., & Mandelman, F.S. (2021). Digital adoption, automation, and labor markets in developing countries. Journal of Development Economics, 151, 102656. https://doi.org/10.1016/j.jdeveco.2021.102656

10. Santos, É., & Halkias, D. (2021). Diffusion of innovations and labor market challenges: a multiple case study from Angola. Journal of Enterprising Communities: People and Places in the Global Economy. https://doi.org/10.1108/JEC-12-2020-0198

11. Tsatsulin, A.N. (2020). Digitalization of the population as a determinant of the virtual and real labor market in a pandemic. Economic revival of Russia, 3(65), 46-69.

12. What the Future of Work Will Mean for Jobs, Skills, and Wages: Jobs Lost, Jobs Gained. McKinsey. (2017) [updated November 28, 2017; cited Febriary 02, 2022]. 2/2/2022]. Available: https://www.mckinsey.com/featured-insights/future-of-work/jobslost-jobs-gained-what-the-future-of-work-will-meanfor-jobs-skills-and-wages

13. Yashiro N., Kyyrä, T., Hwang, H. & Tuamola, J. (2021) Technology, labour market institutions and early retirement: evidence from Finland. OECD Economics Department Working Papers 1659.

14. Zarmaev, A.A., & Bolotkhanov, E.B. (2020). The impact of the economy digitalization on the transformation of the labor market in the world. FGU Science, 4, 97-102.