Қазақстан аймақтарының көліктік-логистикалық әлеуетін кластерлік талдау

Бұл жұмыстың мақсаты – көлік-логистика бойынша экономикалық көрсеткіштерді ескере отырып, өңірлік көлік-логистикалық әлеуетті бағалау. Әдебиеттерді шолу негізінде көліктік-логистикалық инфрақұрылымның элементтері анықталды, көлік-логистика мен ел экономикасының дамуының өзара ықпалы негізделді. Әдістемелік тәсілдерді зерделеу елдің өңірлік көлік-логистикалық әлеуетін бағалау көрсеткіштерін анықтауға мүмкіндік берді. Келесі топтар бойынша 11 көрсеткіш анықталды: көлік инфрақұрылымының көрсеткіштері, логистикалық көрсеткіштер және көлік және қойма шаруашылығының экономикалық көрсеткіштері. Деректер базасы Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің Ұлттық статистика бюросының статистикалық мәліметтері бойынша 2021 жылға арналған облыстар мен республика-лық маңызы бар қалалар контекстінде қалыптастырылды. Кластерлік талдау әдісін қолдана отырып, өңірлер рейтингі жасалынып, көліктік-логистикалық әлеуеті әртүрлі деңгейдегі аймақтар топтары анықталды. Қазақстан аймақтарында халықаралық көлік дәліздері бойынша логистикалық қызмет көрсету сапасын арттыру бойынша ұсыныстар жасалды. Облыстың көліктік-логистикалық инфрақұрылымының барлық құрамдас бөлік-терінің тиімді жұмыс істеуі үшін заманауи жағдайлар жасауға мүмкіндік беретін облыстың көлік-логистикалық инфрақұрылымын технологиялық жаңғырту қажеттілігі негізделді.

1. Azimov, P. Kh. (2017). The state of the world transport and logistics infrastructure and transport and logistics services market. Journal of new economy, 6(74), 52-63. https://doi.org/10.29141/2073-1019-2017-74-6-4

2. Bolodurina, M.P., & Mishurova, A.I. (2019). Conceptual foundations for the formation and development of transport and logistics infrastructure. Natsionalnye interesy: prioritety i bezopasnost [National Interest: Priorities and Security], 152(371), 240-257. (in Russ)

3. Cedillo-Campos, M.G., Piña-Barcenas, J., Pérez-González, C.M., & Mora-Vargas, J. (2022). How to measure and monitor the transportation infrastructure contribution to logistics value of supply chains? Transport Policy,120, 120–129. https://doi.org/10.1016/j.tranpol.2022.03.001

4. Conesa, A. (2018). The accessibility assessment and the regional range of transit-oriented development: An application of schedule accessibility measures in the Nord Pas-de-Calais region. Journal of Transport and Land Use, 11(1), 119-141. https://doi.org/10.5198/jtlu.2018.850

5. Donichev, O.A., Krasyukova, N.L., & Fraimovich, D Yu. (2011). Cluster analysis as a tool for assessing the socio-economic development of regions. E`konomicheskij analiz: teoriya i praktika [Economic Analysis: Theory and Practice], (47), 39-45.

6. Fechner, I. (2010). Role of logistics centers in national logistics system. Log Forum 6, 2, 2. [cited September 10, 2022]. Available: https://www.logforum.net/pdf/6_2_2_10.pdf

7. Freidman, O. A. (2012). Analysis of the logistics potential as a condition for effective management of the region. Vestnik Irkutskogo gosudarstvennogo tekhnicheskogo universiteta [Bulletin of the Irkutsk State Technical University], 2(61), 140-146.

8. Gani, A. (2017). The Logistics Performance Effect in International Trade. Asian Journal of Shipping and Logistics, 33(4), 279–288. https://doi.org/10.1016/j.ajsl.2017.12.012

9. Kabak, Ö., Ülengin, F., & Önsel Ekici, Ş. (2018). Connecting logistics performance to export: A scenario-based approach. Research in Transportation Economics, 70, 69–82. https://doi.org/10.1016/j.retrec.2018.05.007

10. Kim, H., Ahn, S., & Ulfarsson, G.F. (2021). Impacts of transportation and industrial complexes on establishment-level productivity growth in Korea. Transport Policy, 100, 89-97. https://doi.org/10.1016/j.tranpol.2020.10.007

11. Kononova, C.E. (2006). Classification of regions based on cluster analysis. Vestnik Kostromskogo gosudarstvennogo universiteta [Bulletin of the Kostroma State University], 12(6), 222-226.

12. Kopylova, O. A. (2011). Methodology for selecting locations for transport and logistics centers. Aktualnye problemy sovremennoi nauki, tekhniki i obrazovaniia [Actual problems of modern science, technology and education], 1(69), 13-16. (in Russ)

13. Kuznetsova, N.P. (2012) Logistics potential as a factor in the innovative activity of the region. Vestnik Orlovskogo gosudarstvennogo instituta ekonomiki i torgovli [Bulletin of the Oryol State Institute of Economics and Trade], 1(19), 73-79. (in Russ)

14. Kharlamova, T., Desfonteines, L., Barykin, S., & Gavrilova, R. (2022) Prospects for the development of transport infrastructure to ensure sustainable development. Transportation Research Procedia, 63, 789-797. https://doi.org/10.1016/j.trpro.2022.06.075

15. Logistics Performance Index [cited October 10, 2022]. Available: https://www.lpi.worldbank.org

16. Message of the President of the Republic of Kazakhstan - the leader of the nation N.A. Nazarbayev to the people of Kazakhstan “Strategy “Kazakhstan-2050” [cited October 12, 2022]. Available: https://www.akorda.kz/ru/events/astana_kazakhstan/participation_in_events/poslanie-prezidenta-respubliki-kazahstanlidera-nacii-nursultana-nazarbaeva-narodu-kazahstanastrategiya-kazahstan-2050-novyi-politicheskii-

17. National Export Strategy of the Republic of Kazakhstan for 2018–2022 [cited September 15, 2022]. https://primeminister.kz/ru/documents/gosprograms/nacional-nay-eksportnay-strategiy

18. Orlova, I.V. & Filonova, E.S. (2015). Cluster analysis of the regions of the Central Federal District according to socio-economic and demographic indicators. Statistics and Economics, (5), 111-115.

19. Park, S. (2020). Quality of transport infrastructure and logistics as a source of comparative advantage. Transport Policy, 99, 54–62. https://doi.org/10.1016/j.tranpol.2020.07.016

20. Syzdykbaeva, B., Raimbekov, Zh., Zhumataeva, B. (2013). Evaluation of the effectiveness of the development of the transport and logistics potential of the regions of Kazakhstan. Aktualnye problemy ekonomiki [Actual Problems of Economics], 5, (143), 473-481. (in Russ)

21. The state program of infrastructure development “Nurly Zhol” for 2020-2025 [cited October 20, 2022]. Available: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P1900001055

22. Tyshkanbaeva, M.B., & Mukhanova, G.S. (2014). Assessment of the comparative efficiency of the logistics market in the regions of the Republic of Kazakhstan. Inzhenernoe obrazovanie i nauka v KhKhI veke: problemy i perspektivy [Engineering education and science in the XXI century: problems and prospects: Proceedings of the international forum dedicated to the 80th anniversary of KazNTU named after K.I. Satpaev], 3, 673-678. (in Russ)

23. Vardomsky, L.B. (2015). Transit potential of Kazakhstan in the context of Eurasian integration. Vserossiiskii ekonomicheskii zhurnal EKO [All-Russian Economic Journal ECO], 8(494), 59-80. (in Russ)

24. Wang, C., Kim, Y., & Kim, C.Y. (2021). Causality between logistics infrastructure and economic development in China. Transport Policy, 100, 49-58. https://doi.org/10.1016/j.tranpol.2020.10.005