Қазақстандағы бизнес ұйымдарының әлеуметтік жауапкершілігінің даму тенденциялары

Мақала Қазақстан Республикасындағы бизнестің әлеуметтік жауапкершілігінің институционалдық негіздерін қалыптастыруға және дамытуға арналған. Зерттеу объектісі – шағын, орта және ірі кәсіпорындармен ұсынылған елдің кәсіпкерлік ұйымдары. Зерттеу пәні ұйымдық-экономикалық негіздері, тәжірибеде қолданылатын әлеуметтік жауапкершілік құралдары болып табылады. Бұл зерттеудің мақсаты – бизнес ұйымдарының әлеуметтік жауапкершілігін қалыптастырудағы ағымдағы тенденцияларды талдау, әлеуметтік жауапкершіліктің тұрақты нарықтық институтын құрудың жүйелі проблемалары мен стратегиялық басымдықтарын анықтау. Негізгі зерттеу әдістері: зерттеудің аналитикалық, статистикалық, есептеу-аналитикалық, диалектикалық, ізденіс әдістері болды. Зерттеу 2016-2020 жылдар аралығындағы стратегиялық кезеңдегі деректерге, сондай-ақ 2010, 2015 жылдарға арналған кейбір практикалық деректерге негізделген. Зерттеу шағын, орта, ірі кәсіпорындардың қоғамның, әлеуметтік саланың дамуына қатысуы қалыптасу кезеңінде екенін көрсетті. Көбінесе әлеуметтік жауапкершілік құралдары мен тетіктерін пайдалану ірі бизнеске тән, ал белгілі бір маңызды рөл мемлекетке тиесілі. Әлеуметтік жауапкершілік халықаралық стандарттарға толық сәйкес келмейді. Бизнес ортада аз дәрежеде әлеуметтік жауапкершілікке бағытталған халықаралық басқару стандарттары қолданылады. Еңбек нарығы нақты жалақыны төмендетуге бейім, бұл бизнестің әлеуметтік жауапкершілігінің дәрежесін төмендетеді. Бизнестің әлеуметтік жауапкершілігінің қалыптасқан тетіктері мен құралдары әлеуметтік саланы дамытуға, адам әлеуетін сапалы дамытуға толық жағдай жасамайды, бұл қарқынды экономикалық өсуге ықпал етпейді. Болашақта Қазақстан экономикасында ірі корпорациялардың да, шағын және орта бизнестің де әлеуметтік жауапкершілігінің ұйымдық-экономикалық тетіктері олардың микро, әлеуметтік саланың дамуына тікелей әсерін ескере отырып жетілдірілуі тиіс. мезо және макро деңгейлер. Торайғыров университетінде экономистердің, мемлекет және бизнес өкілдерінің қатысуымен өткен ғылыми семинарларда, дөңгелек үстелдерде зерттеу талқыланды.

1. Davis, K. (1960). Can business afford to ignore social responsibilities?. California management review, 2(3), 70-76. https://doi.org/10.2307/41166246

2. Frederick, W. C. (1960). The growing concern over business responsibility. California management review, 2(4), 54-61. https://doi.org/10.2307/41165405

3. McGuire, J. (1963). Business and society. New York, McGraw-Hill.

4. Walton, C. C. (1967). Corporate social responsibilities. Wadsworth Publishing Company. 28. Abrosimova, E. A. (2016) Social entrepreneurship and social responsibility of small business: myths and reality. Journal of Business and Corporate Law [Zhurnal predprinimatelskogo i korporativnogo prava], 1, 145-152. (in Russ.)

5. Doneva, O. V. (2014) Criteria for the Formation of Social Responsibility of University Students. Basic Research [Fundamentalnye issledovaniya], 3(3), 580-584. (in Russ.)

6. Fischer, J. (2004). Social responsibility and ethics: clarifying the concepts. Journal of Business ethics, 52, 381-390. https://doi.org/10.1007/s10551-004-2545-y

7. Carrera, L. (2022). Corporate social responsibility. A strategy for social and territorial sustainability. International Journal of Corporate Social Responsibility, 7(1), 1-11. https://doi.org/10.1186/s40991-022-00074-0

8. Belousov, K. Yu. (2016) Modern stage of the evolution of the concept of social responsibility. Problems of the modern economy [Problemy` sovremennoj e`konomiki], 3, 90-92. (in Russ.)

9. Mironova, D. D., & Shubina, E. G. (2013). Small business and social responsibility as complementary concepts of a healthy economy. International Economic Forum, [updated June 30, 2022]. Available: https://be5.biz/ekonomika1/r2013/3824.htm (in Russ.)

10. Newman, C., Rand, J., Tarp, F., & Trifkovic, N. (2020). Corporate social responsibility in a competitive business environment. The Journal of Development Studies, 56(8), 1455-1472. https://doi.org/10.1080/00220388.2019.1694144

11. Wang, H., Tong, L., Takeuchi, R., & George, G. (2016). Corporate social responsibility: An overview and new research directions: Thematic issue on corporate social responsibility. Academy of Management journal, 59(2), 534-544. https://doi.org/10.5465/amj.2016.5001

12. Friedman, M. (1962). Capitalism and freedom. Chicago: University of Chicago Press.

13. Friedman, M. (1970). The social responsibility of business is to increase its profits. / New York, Times Magazine.

14. Douglas, J., & Uyl, D. (1984). The New Crusaders: The Corporate Social Responsibility Debate. Ohio, Publisher.

15. Baumol, W.J. (1970). A New rationale for corporate social policy. N. Y.:McGraw-Hill.

16. Social responsibility of business (2022). Bastam’s business [cited June 28, 2022]. Available: http://startinfo.kz/buisness/sozialno-v/

17. Message of the President of the Republic of Kazakhstan N. Nazarbayev to the people of Kazakhstan (2022). «The Third Modernization of Kazakhstan: Global Competitiveness». Information and legal system of normative legal acts of the Republic of Kazakhstan, [cited June 30, 2022]. Available: https://adilet.zan.kz/rus/docs/K1700002017

18. Bureau of National Statistics (2021) [cited November 15, 2022]. Available: http://www.stat.gov.kz

19. List of companies (corporations) of the Republic of Kazakhstan (2022). Kazakhstan Stock Exchange, [update ed June 30, 2022]. Available: https://kase.kz/en/issuers/

20. Social projects of ERG Corporation (2022). ERG, [updated June 30, 2022]. Available: https://www.erg.kz/ru/content/ustoychivoe-razvitie/social-nye-proekty

21. Heras, I., Boiral, O., & Arana, G. (2019) OHSAS 18001 certification and work accidents: Shedding light on the connection. Journal of Safety Research, 68, 33-40. https://doi.org/10.1016/j.jsr.2018.11.003

22. International standard iso 14001 - environmental management system. (2022). SGS, [updated June 30, 2022]. Available: https://www.sgs-caspian.com/ru-ru/news/2019/10/iso-14001-environmental-management-system

23. Social Accountability 8000 (2022). [updated June 24, 2022]. Available: https://sa-intl.org/programs/sa8000/

24. Introduction of international quality systems at enterprises in the Republic of Kazakhstan. (2022). Forbes, [updated June 30, 2022]. Available: https://forbes.kz/news/2013/12/20/newsid_47358

25. Shapkenov, S. (2022) The concept of “zero injuries” has been introduced at 216 enterprises of the country. Official information resource of the Prime Minister of the Republic of Kazakhstan, [updated June 30, 2022]. Available: https://primeminister.kz/ru/news/na-216-predpriyatiyahstrany-vnedrena-koncepciya-nulevogo-travmatizma-sshapkenov-1553921

26. State Social Insurance Fund (2022). Information about the amounts of social contributions. State Social Insurance Fund, [updated June 30, 2022]. Available: https://gfss.kz/ru/indicators/indicatorsactivity1/