Түлектердің жұмысқа орналасуы бойынша академиялық ұтқырлықтың экономикалық тиімділігін бағалау

Осы зерттеудің мақсаты академиялық ұтқырлықты және оның университет бітірушілерді жұмысқа орналастыруға экономикалық ықпалын кешенді түрде талдау болып табылады. Материалдар мен әдістер: зерттеу жұмысында корреляция коэффициенттері есептеп шығарылды, сапалық ауыспалылардың арасындағы өзара байланыстардың бар-жоғын тексеруге арналған хи-квадрат статистикалық тесті қолданылды. Себеп-салдарлық байланыстарды айқындау үшін логистикалық регрессия қолданылды. Сонымен қатар өрістік зерттеулер жасалды, яғни ОҚУ-нің академиялық ұтқырлық бағдарламасы бойынша шет елдерде (Латвия, Литва, Польша, Испания, Румыния, Түркия, Германия, Чехия, Франция, Италия, Словения, Словакия, Ұлыбритания, Австрия, Венгрия т.б.) білім алған 47 студентімен өткізілген сараптамалық сауалнама жүргізілді. Аталған білім алушылар бакалаврлардың 72,3%-ын, магистранттардың 23,4%-ын және докторанттардың 4,3%-ын құрайды. Зерттеу нәтижелері: Жұмыста сандық және сапалық талдау қолданылды, соның ішінде студенттердің арасында жүргізілген сауалнама академиялық ұтқырлықтың көптеген артықшылықтарын айқындауға септігін тигізді. Қазақстандық университеттердегі академиялық ұтқырлыққа SWOT-талдау жасалып, оның мықты және осал тұстары, білім алушылардың өз құзіреттері мен дағдыларын жұмысқа тұруына мүмкіндік беріп, бәсекеге қабілетті болуына оң әсерін тигізетіндей дәрежеде жақсартуға бағытталған артықшылықты мәселелерді айқындады. Талқылау мен қорытынды: Жұмыста пайдаланылған корреляция коэффициенттерінің есебі мен хи-квадрат тестінің нәтижелері тәуелді ауыспалы мән мен сауалнаманың жұмыста келтірілген өзге мәселелермен өзара байланысы бар екендігін айқындады. Соның негізінде жұптық өзара байланыстарды айқындап, көпөлшемді логистикалық модельді жасау мүмкіндігі пайда болды. Осы модель академиялық ұтқырлықты жұмыспен қамту мәселесімен өзара байланыста болжауда қолдануға болады деген қорытынды жасауға мүмкіндік беріп отыр.

1. Akhmetova, A. A., & Ordabaeva, S. K. (2016). Academic mobility as a basis for the development of international cooperation. Higher school of Kazakhstan, 4, 27-28. (In Russ) 4.pdf (highedujournal.kz)

2. Borchgrevink, H. M., & Scholz, B. (2013). New concepts of researcher mobility: A comprehensive approach including combined/part-time positions. Science policy briefing, 49. 1-8.

3. Balasooriya, C., Asante, A., Jayasinha, R., & Razee, H. (2014). Academic mobility and migration: Reflections of international academics in Australia. Bingley, Emerald Group Publishing Ltd.

4. Bonnard, C., Calmand, J., & Giret, J. F. (2017). International mobility of French Ph. Ds. European journal of higher education, 7(1), 43-55. https://doi.org/10.1080/21568235.2017.1257479

5. Ministry of Education and Science of the Republic of Kazakhstan Country report: on the implementation of the parameters of the Bologna process in the universities of the Republic of Kazakhstan. Center for the Bologna process and academic mobility, (2020) [cited January 15, 2022]. Available: https://enic-kazakhstan.edu.kz/ru/reference_information/documents (In Russ)

6. Dabic, M., González-Loureiro, M., & Harvey, M. (2015). Evolving research on expatriates: what is ‘known’after four decades (1970–2012). The International Journal of Human Resource Management, 26(3), 316-337. https://doi.org/10.1080/09585192.2013.845238

7. Dias Lopes, A., Mateos‐Gonzalez, J. L., & Wakeling, P. (2023). How do tuition fee increases affect international mobility? The case of European Union students in England. European Journal of Education, 1–19. https://doi.org/10.1111/ejed.12592

8. Donetsky A. M., & Kolesnikova O. A. (2014). Competitiveness of youth: theoretical and practical aspects. Vestnik VSU. Series: economics and management, 1, 73-79 (In Russ)

9. Franzoni, C., Scellato, G., & Stephan, P. (2014). The mover’s advantage: The superior performance of migrant scientists. Economics Letters, 122(1), 89–893. https://doi.org/10.1016/j.econlet.2013.10.040

10. Kotlyarova, I. O., & Naidanova, Y. V. (2017). Formation of personal mobility in the system of continuing education: a review. Bulletin of SUSU. Series “Education. Pedagogical Sciences”, 2, 6–26. (In Russ)

11. Kuatova, A. A., Izbasarova, A. B., Amangeldykyzy, A., Atsieva, E. A., & Balmagambetova, V. M. (2016). Features of the implementation of academic mobility in universities. Higher school of Kazakhstan, 4, 29-30. (In Russ) 4.pdf (highedujournal.kz)

12. Roshid, M. M., & Seraj, P. M. I. (2023). Interrogating higher education’s responses to international student mobility in the context of the COVID-19 pandemic. Heliyon, 9, 1-10. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2023.e13921

13. Perna, L. W., & Jumakulov, Z. (2015). Understanding the human capital benefits of a government-funded international scholarship program: An exploration of Kazakhstan’s Bolashak program. International Journal of Educational Development, 40, 85-97, 40, 85–97. https://doi.org/10.1016/j.ijedudev.2014.12.003

14. Poldolina, M. L. (2003). How to prepare a competitive graduate: Monograph. M.: Academy of Professional Education. (In Russ)

15. Restaino, M., Vitale, M. P., & Primerano, I. (2020). Analysing international student mobility flows in higher education: a comparative study on European countries. Social Indicators Research, 149, 947-965. https://doi.org/10.1007/s11205-020-02282-2

16. Savenkova T. I. (2007). Competition between universities and the competitiveness of specialists as a vector for the movement of education on the path to progress. Audit and financial analysis, 1, 407–414. (In Russ)