Жұмыста ҚР БҒМ ҒК Экономика институтының 2018-2020 жылдардағы ғылыми-ұйымдастырушылық қызметінің негізгі бағыттары мен нәтижелері қарастырылады. Материалда институттың бағдарламалық-нысаналы және гранттық зерттеулерді орындау тақыптары көрсетілген. 3 жылдық кезең ішінде жүргізілген ғылыми зерттеулердің негізгі нәтижелері мынадай бағыттарды қамтыды: ғылыми сыйымды экономика қалыптастыру факторларын бағалау және оны Қазақстанда талдау мен өлшеу әдіснамасын әзірлеу; Қазақстанның ғылыми сыйымды өнімінің экспорттық әлеуетін талдау және бағалау; ғылыми сыйымды экономикадағы дәстүрлі және жаңа салаларды дамытудың болжамды сценарийлерін әзірлеу; Қазақстан экспортын әртараптандыру бағыттарын негіздеу; оқшауландыру алғышарттарын айқындау және жергілікті ғылыми сыйымды секторлардың әлеуетін бағалау әдістерін әзірлеу; Қазақстанның инновациялық адами капиталын қалыптастыру ерекшеліктерін анықтау және оны кәсіби жаңартуды қамтамасыз ету; инновациялық экономика және қоғамдық сананы жаңғырту жағдайында халық өмірінің жаңа сапасының басымдықтарын әзірлеу; үшінші технологиялық жаңғырту және Индустрия 4.0 жағдайларында ғылыми сыйымды экономика секторлары мен салаларын дамыту.; зерттеулер мен әзірлемелердің цифрлық инфрақұрылымын дамыту; Экономика институтының цифрлық әлеуметтік зерттеулер моделін негіздеу, ақпараттық жүйенің прототипін жасау және тестілеу және т.б.

Зерттеу мақсаты Қазақстан Республикасы халқының өмір сүру сапасын басқарудың институционалдық тәсілдерін әзірлеуде жатыр. Зерттеу мақсатына жету үшін жұмыста халықтың өмір сүру сапасын жақсартудың институционалдық тетіктерін теориялық және әдістемелік негіздеу жүзеге асырылған. Институттардың қызмет ету тиімділігін бағалау көрсеткіштерімен қатар, олардың қызмет етуінің арнайы ережелерін көрсететін қосымша критерийлерді қолдану ұсынылған. Халықтың өмір сүру сапасына әсер ететін институттар мен олардың құралдары жүйеленген. Сонымен бірге мақалада халықтың өмір сүру сапасын реттеудегі мемлекеттің рөлін зерттеуге баса көңіл аударылған. Өмір сүру сапасын мемлекеттік реттеу жүйесінің компоненттері көрсетіліп, оның негізгі тетіктері сипатталған. Халықтың өмір сүру сапасын жақсарту саласындағы әлеуметтік саясатты бағалау үшін мемлекеттік бағдарламалар мен стратегияларға талдау жүргізілген. Анықталған олқылықтарды түзету үшін қазіргі заманғы жағдайларға бейімделген Қазақстан халқының өмір сүру сапасын жақсарту бойынша ұсыныстар жасалып, оның институционалдық тетіктерінің басымдықтары мен алғышарттары әзірленген және негізделген.
Зерттеу нәтижелерін Қазақстан Республикасының әлеуметтік саясатын іске асыру саласындағы заңнаманы жетілдіру үдерісінде тиісті мемлекеттік органдар, сондай-ақ халықтың өмір сүру сапасын жақсарту мәселелерін зерттеумен айналысатын ғалымдар, докторанттар мен магистранттар қолдана алады.

Қазіргі кезде жаһандық әлем өмірдің әртүрлі салаларына ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың кеңінен енуімен және белсенді дамуымен сипатталады. Бұл үрдіс бизнесті жүргізу тәсілдері мен нысандарына да әсер етті: қазіргі уақыттың өзінде электронды коммерция белсенді дамып келеді, бұл бизнес үшін трансакциялық шығындарды үнемдеу, нақты орналасусыз әлемдік нарықтарға шығу сияқты жаңа мүмкіндіктерді ашты.
Мақаланың мақсаты Қазақстан Республикасындағы электронды сауда нарығының дамуындағы кедергілерді анықтау және оларды жою бойынша ұсыныстар әзірлеу болып табылады.
Мақалада электронды сауда нарығының жағдайын және оның даму қарқынын анықтайтын негізгі факторларды талдау арқылы Қазақстандағы электронды сауданың жеткіліксіз даму деңгейінің мәселелері мен себептері қарастырылған. Зерттелетін нарықтағы кәсіпкерлік белсенділіктің төмен деңгейінің себептері анықталып, оның дамуының құқықтық, инфрақұрылымдық және басқа да кедергілері айқындалды. Зерттеу нәтижелері электронды сауда нарығын реттеу үшін негіз бола алады. Атап айтқанда, олар электронды сауда нарығында кәсіпкерлік қызметті ынталандыру және оның инфрақұрылымын жақсарту бағдарламаларын әзірлеу және іске асыру үшін пайдаланылуы мүмкін.

Зерттеудің мақсаты – жоғары оқу орындарында қолданылатын сапа менеджменті құралдары туралы қолданыстағы әдебиеттерді зерттеу және бизнес секторына бейімделген TQM маңызды факторларын анықтау. Зерттеудің негізгі бөлігі жоғары білімге қолданылатын бизнестің сапа менеджментінің ең танымал құралдарына арналған әдебиеттерге шолуға бағытталған.
Қолданылған әдіснама – кеңінен танымал «Web of Science Core Collection» деректер қорын қолдана отырып, зерттеу әдебиеттеріне шолу жасалды.
Қорытындылар. Ұсынылған зерттеу жоғары білім беруде сапа менеджменті құралдарын енгізудің тиімді тәжірибелеріне терең әдебиетті талдауды ұсынады.
Жұмыстың практикалық құндылығы – университеттің әкімшілігі және сапа менеджерлері оны өз ұйымдарында стратегиялық даму, университеттің тиімділігі мен сапасын жақсарту үшін қолданылатын сапалы техниканың таңдаулы нұсқаларын пайдалану үшін қолдана алады.
Жұмыстың өзіндік ерекшелігі – бұл аймақтық ғалымдар, зерттеушілер және университеттің менеджерлері үшін сыртқы мүдделі тараптардың (жұмыс берушілердің) қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін сапаны басқарудың тиісті құралын анықтау үшін теориялық нұсқаулық бола алады.

Қазақстанда туризм саласының дамуына мемлекет пен бизнесті туризмді дамыту мәселелерін шешуге жұмылдырудың тиімді формаларының бірі ретінде мемлекеттік-жекешелік әріптестік негізінде оны басқаруды оңтайландыру ықпал етуі мүмкін.
Мақалада мемлекеттік-жекешелік әріптестік тетігінің теориялық негіздеріне және оның туризм саласындағы жұмыс істеу ерекшеліктеріне жан-жақты талдау жүргізілді. Шетелдік, ресейлік және отандық дереккөздерді талдау негізінде «мемлекеттік-жекешелік әріптестік» терминін тұжырымдаудың бірқатар тәсілдері анықталды. Туризм саласындағы мемлекет пен бизнес үшін серіктестіктің артықшылықтары анықталды.
Зерттеудің мақсаты - туристік индустрияны дамытуда мемлекеттік-жекешелік әріптестіктің рөлі мен маңызына теориялық шолу және туризмдегі мемлекеттік-жекешелік әріптестіктің тұжырымдамалық моделін жасау.
Зерттеудің нәтижесі туристік индустрияны дамытудың стратегиялық курсын жүзеге асырудың теориялық және әдіснамалық негізі бола алатын туристік индустрия үшін мемлекеттік-жекешелік әріптестіктің тұжырымдамалық моделін жасау болды. Зерттеу нәтижелерін туристік индустрияны дамытудың мемлекеттік және аймақтық бағдарламаларын әзірлеу кезінде пайдалануға болады.

Мақалада Павлодар облысының туризм индустриясының қазіргі жағдайы мен экономикалық тенденциялары қарастырылған.
Зерттеу нысаны – Павлодар облысының экономикасы.
Зерттеу пәні – туризм индустриясы және оның прогрессивті дамуына тартылатын стратегиялық инвестициялар. Зерттеу барысында Павлодар облысының экономикасына туристік индустрияның номиналды және нақты үлесінің динамикасына, туристік қызметтердің аумақтық бөлінуіне және олардың кеңейтілген түрлері, жұмыспен қамту тенденциясы жағдайындағы олардың құрылымына, туристік индустриядағы еңбек өнімділігі, туристік ұйымдардың өндірістік қуаты және олардың негізгі капиталының жағдайына ерекше назар аударылады. Туризм индустриясының аймақтық экономиканың дамуына қосқан нақты үлесін бағалау кезінде жеке және заңды тұлғалардың туристік қызметтерге сұранысының динамикасы зерттелді. Өңірдегі туристік саланы дамыту үшін жалпы өңірлік өнімді, оның өсу қарқынын, туризмнің аймақ экономикасындағы үлесін, туристік қызметтер көлемінің серпінін, туристік ұйымдардың қор қайтаруын болжау негізінде стратегиялық инвестицияларды ірілендірілген-талдамалық бағалау орындалды. Туристік индустрияны дамытуға арналған стратегиялық инвестициялар басымдықтармен – негізгі қорлармен және адам ресурстарымен әртараптандырылады. Дамыған инвестициялық саясатты іске асыру аймақтағы туристік қызметтер көлемін едәуір арттыруға, туристік индустриядағы еңбек өнімділігін үш есеге арттыруға және туризм индустриясының Павлодар облысының экономикасына қосқан үлесінің оң тенденциясын күшейтуге мүмкіндік береді. Жүргізілген зерттеу тәжірибеге бағытталған сипатқа ие және қолданбалы маңыздылыққа ие. Зерттеу нәтижелерін Қазақстан Республикасындағы облыстық, өңірлік туризм және спорт басқармаларының қызмет жүйесінде қолдануға болады.

Мақалада жүргізіліп жатқан нарықтық реформаларды ескере отырып, Қазақстан Республикасында цифрлық экономиканы құру мен дамытудың экономикалық және ұйымдастырушылық негіздерін қалыптастырудың қазіргі заманғы тенденциялары талқыланады. Зерттеу нысаны – экономиканы цифрландыру үрдістері. Зерттеу пәні - цифрландырудың экономикалық және ұйымдастырушылық негіздері. Ерекше назар экономиканы дәстүрлі типтен цифрлық ақпаратқа негізделген экономикаға трансформациялаудың, интернетті өндірудің іргелі негіздеріне бағытталған. Зерттеу шеңберінде цифрлық экономиканың жетекші кіші секторлары жұмысының тенденциялары талданды, мысалы, компьютерлер, цифрлық жабдықтар, цифрлық тауарлар мен қызметтер, бағдарламалық қамтамасыз ету. Цифрландыру процестерінің Қазақстан Республикасының ЖІӨне және экономикалық өсімге қосқан тікелей үлесіне бағалау жүргізілді. Цифрлық экономиканы құру мен дамытудың жетекші ұйымдастырушылық негіздері ретінде экономиканы цифрлық коммуникациялармен қамтамасыз етудің инфрақұрылымдық негіздері анықталып, талданған, цифрлық бизнес пен кәсіпкерліктің институционалдық негіздерін қалыптастыру тенденциялары ғаламдық Интернет және оның қазақстандық кәсіпорындардың, фирмалардың, компаниялардың бизнес-процестер жүйесіндегі туындылары талқыланады. Зерттеу, бір жағынан, Қазақстан Республикасының цифрлық экономикасының қалыптасуы мен жұмыс істеуінің қазіргі жағдайы, цифрлық нарықтардың жұмыс істеп тұрған түрлері туралы жалпы жан-жақты түсінік қалыптастыруға мүмкіндік береді, ал екінші жағынан, жақын арадағы стратегиялық перспективада экономикалық жүйені цифрландыруды дамыту үшін бар ықтимал проблемалар мен резервтердің жиынтығын анықтауды көздейді. Зерттеудің негізгі әдістері мыналар болды: аналитикалық және синтетикалық, статистикалық, есептеу және аналитикалық зерттеу әдістері, гипотезалар әдісі.

Ғылыми жұмыстың мақсаты Қазақстанда Covid-19 пандемиясына дейін және одан кейінгі уақытта Исламдық қаржының әлеуметтік құралдарының таралуы мен дамуын зерттеу болып табылады. Елде қайрымдылық мөлшері туралы ресми және орталықтандырылған ақпараттың болмауы нәтижесінде зерттеу интернет-сауалнама негізінде жүргізілді. Мақаланың нәтижелері Covid-19 жаһандық пандемиясының салдарынан елде төтенше жағдай жарияланғанға дейін және одан кейін 1252 респонденттің жауаптарынан құрылған стратификацияланған іріктемені пайдалану арқылы жасалды. Авторлар SPSS статистикасы мен сауалнама қорытындысына негізделген өлшемдерді қолданды.
Алынған қорытындылар Исламдық қаржының әлеуметтік құралдарының ерекшеліктерін, зекет пен садақаның негізгі қағидаларын және олардың айырмашылықтарын түсіну тереңдігін анықтады. Респонденттердің жасы қайырымдылықтың жиілігі мен мөлшеріне оң әсерін тигізетіні анықталды. Сонымен қатар алынған нәтижелер елде қайырымдылықтың орталықтандырылған жүйесінің болмауы және делдалдарға, яғни қайырымдылық қорларына сенімсіздік Исламдық қаржы құралдарының дамуына кедергі келтіретінін және мұқтаж адамдарға тікелей делдалсыз қайырымдылық жасауға әкелетінін көрсетті. Елдегі Исламдық әлеуметтік қаржының дамуын тежейтін мәселе Исламдық қаржының құндылыққа негізделген қаржы жүйесі ретінде қабылданбауы болып табылады.
Исламдық әлеуметтік қаржыландыру құралдары пандемия кезеңінде және одан кейінгі елдегі тұрақтылық мәселелерін шешудің ресурсы да, шешімі де болуы мүмкін. Авторлар Сovid-19 пандемиясының қайырымдылық жобалар құрылымының өзгерісіне, жеке тұлғалардың қаржылық көмекке сұранысының артуына және қайырымдылық жасаушылардың кірістерінің төмендеуіне әсерін анықтады.

Ғылыми мақалада Қазақстан экономикасында шағын кәсіпкерлікті ұйымдастырудың экономикалық негіздерін ғылыми-теориялық тұрғыда қарастырып, жастар жұмыссыздығын төмендетуде шағын кәсіпкерліктің рөлін анықтау, шағын кәсіпкерліктің үлесін экономикалық бағалау жүргізілді.
Шағын кәсіпкерлік көрсеткіштерін есептеу әдістемесі осы сектордың Қазақстан Республикасының экономикасына қосқан үлесін бағалауды жүзеге асыру мақсатында шағын кәсіпкерлік қызметін сипаттайтын көрсеткіштерді есептеу үшін ресми статистикалық ақпаратты алудың негізгі аспектілері мен әдістерін айқындайды. Осы әдістеменің мақсаты Қазақстан Республикасында шағын және орта кәсіпкерліктің дамуына талдау жасап, оған экономикалық тұрғыдан баға беру. Бұл әдістемені Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің Ұлттық статистика бюросы және оның аумақтық органдары шағын және орта кәсіпкерлік көрсеткіштерін қалыптастыру кезінде қолданады, біз де осы зерттеу жұмысын жүргізуде қолдануды жөн деп таптық.
Зерттеудің құндылығы шағын кәспкерліктің үлесін экономикалық негізді бағалау үшін жан-жақты сандық және сапалық талдау және жастар жұмыссыздығын төмендетуде шағын кәсіпкерліктің рөлін арттыру болып саналады.
Зерттеу нәтижелері – қазіргі экономика жағдайында шағын кәсіпкерлікті дамыту туралы әдіснамалық және теориялық ережелер, сондай-ақ оларды іске асыру жөніндегі ұсыныстар әзірлеу болып табылады.
Авторлар шағын кәсіпкерлік үлесін экономикалық бағалаудың әдіснамалық негізін, жастар жұмыссыздығын төмендетуде, жастарды жұмыспен қамтуда шағын кәсіпкерліктің рөлін анықтап, даму ерекшеліктерін қарастырды.
Зерттеудің мақсаты – Қазақстан экономикасында шағын кәсіпкерлікті ұйымдастырудың экономикалық негіздерін ғылыми-теориялық жағынан қарастырып, жастар жұмыссыздығын төмендетуде шағын кәсіпкерліктің рөлін анықтау, шағын кәспкерліктің үлесін экономикалық бағалау.

Мақала «байлық» экономикалық категориясын терең түсіну мақсатында кәсіпорындар мен ұлттық экономика, соның ішінде Қазақстан өнідірісінде дамыған елдердің іргелі тәжірибесін, материалдық емес активтер мен зияткерлік меншікті дамытудағы бірегей мүмкіндіктерді жеке адамдардың әлеуметтікэкономикалық дамуының жаңа қайнарлары ретінде пайдалану мәселесіне арналады. Зерттеудің мақсаты – төртінші технологиялық революцияның жағдайында баюдың жаңа жолдарын анықтау. Зерттеу жұмысының мақсатына жету үшін осы саладағы теориялық жағдайларға талдау жасалып, байлық категориясы нақтыланды, қазіргі әдебиеттердегі «байлық» категориясының мазмұны, байлықты бағалау әдістемесі мен әлем бойынша жан басына шаққандағы байлық деңгейі, сондай-ақ Қазақстанның халықаралық рейтингтегі орны көрсетілді. Зерттеу нәтижелері бойынша халықтың қаржылық әл-ауқатының сипаттамалары, Қазақстан Республикасындағы кірістер құрылымы, постиндустриалды қоғамдағы білімнің рөлі, олардың заманауи талаптарға бейімделуі және оларды тәжірибеде қолдануы сараланды. Материалдық және материалдық емес активтердің, зияткерлік меншіктің түрлері, оларды капиталдандырудың, адамның әл-ауқат жүйесіндегі адами және әлеуметтік капиталдың өзара байланысы дәлелденді.

Экономикалық өсудің себептерінің бірі деп саналатын қаржылық даму – соңғы жылдары әдебиетте ең көп талқыланған мәселелердің бірі. Қаржылық даму дегеніміз – елде қолданылатын қаржы құралдарының өсуі және осы құралдарды пайдалану қарқындылығы болып табылады. Жалпы алғанда, қаржылық жүйенің көлемі, мөлшері мен сапасының өзгеруі деп те анықтауға болады. Қаржылық даму мен экономикалық өсудің арасындағы себептік байланыстың бар-жоғы туралы теориялық және эмпирикалық зерттеулердің тарихы тереңде. Экономикалық өсу және экономикалық даму тұжырымдамалары әр кезеңде дамыған және дамушы елдер үшін маңызды. Өйткені бұл ұғымдар тек экономикалық қана емес, сонымен бірге әлеуметтік және саяси параметрлерді қамтитын ұзақ мерзімді процесс болып табылады.
Қаржы нарығын дамыту экономикалық өсуді арттырудағы саясат құралы бола алады деген идея қаржы нарықтарының дамуын жеделдетті. Алайда, қаржы нарығының дамуы мен экономикалық өсімнің арасындағы байланыс қайшылықтарды тудырды. Қаржылық даму мен экономикалық өсу арасындағы себептердің бағытын анықтау экономикалық өсуді арттыру саясатын анықтау тұрғысынан өте маңызды. Алайда, осы тақырыптағы эмпирикалық зерттеулер нәтиже тұрғысынан әртүрлі болғанымен, себептік бағыт бойынша консенсус жоқ.
Бұл зерттеудің мақсаты – Думитреску және Хурлин (2012) әзірлеген Грэнджердің себептілік сынағы арқылы өтпелі экономикалы елдердің қаржылық дамуы мен экономикалық өсу арасындағы байланысты зерттеу. Пайдаланылған жылдық деректер жиынтығы 1995-2018 жылдарды қамтиды. Осы зерттеудің нәтижесінде өтпелі экономикалы елдердегі қаржылық дамудан экономикалық өсуге ауысудың бір жақты себеп-салдарлық байланысы анықталды. Бұл нәтиже жеткізуші-гипотезаның осы елдерде жарамды екенін көрсетеді.

Бұл мақалада ЕАЭО-қа мүше елдерінің 2020 жылғы корона вирусының пандемиясы кезіндегі әлеуметтік саясатына салыстырмалы талдау жасалған. Әлеуметтік саясаттың негізгі бағыттары қарастырылып, халықты қорғау жөніндегі әлеуметтік шаралардың тиімділігіне шолу жасалған. Коронавирустық пандемиямен күрес шеңберінде ЕАЭО-қа мүше елдердің үкіметтері дағдарыстан шығу және халыққа әлеуметтік қолдау көрсету бойынша шаралар кешенін қабылдады. Мақала авторлары пандемия кезінде халықты қолдауға бағытталған әлеуметтік саясаттың тиімділігіне салыстырмалы талдау жүргізді. Пандемия кезеңінде ЕАЭО – ға мүше елдері жүргізіп отырған әлеуметтік саясатты салыстырмалы талдау әлеуметтік қолдау шараларының бірыңғай кешенінің бар екенін көрсетті. Бұл, ең алдымен, жұмыссыздық пен еңбекке жарамсыздық бойынша төлемдер, балалы отбасыларға төлемдер, тұрғын үй-коммуналдық төлемдерді субсидиялау және жеңілдетілген несие беру. Елдің ерекшелігі ұсынылған жәрдемақы сомаларының көлемімен және жәрдемақы беру объектілерін іріктеу критерийлерімен сипатталады. Әлемдегі коронавирусқа байланысты ұзақ уақыт бойы халықты қолдау шараларын ұсыну қажеттілігі елдердің мемлекеттік бюджеттеріне айтарлықтай қысым жасайды және мемлекеттік қарыздың өсуіне және жалпы экономикалық проблемалардың шиеленісуіне әкелуі мүмкін.