Зерттеудің мақсаты Қазақстан үшін ұсынымдар әзірлеу мақсатында ғылыми-зерттеу қызметінде гендерлік теңгерімсіздіктерді анықтаудың озық халықаралық практикаларына талдамалық шолу жасау болып табылады. Мақалада авторлар мақсаттар жүйесін, қолдау бағдарламасының саясатын және мониторингін (яғни, артықшылықты жалдау саясатын, кәсіби дамуды және гендерлік теңдік бойынша зерттеулерді көтермелеуді) қамтитын шетелдік озық стратегиялар мен тәсілдерді қарастырады. Зерттеуде STEM and ender Advancement индикаторларының матрицасын пайдалану негізіндегі шет елдердің стратегиялық бағыттары мен озық тәжірибелері талданды, сондай-ақ VosViewer бағдарламалық өнімінің базасында библиографиялық талдау жүргізілді. Библиографиялық талдау мынадай кластерлік желілерді, «Ғылым және зерттеулер», «гендерлік теңсіздік» және «жұмысқа орналасу және гендерлік сегрегация» бөлуге мүмкіндік берді. Зерттеу жұмыстарында Швеция, Дания, Норвегия Исландия, Германия, Канада, Австралия, Кувейт, Египет және Алжирдің ғылыми ортадағы гендерлік теңгерімсіздікке қарсы күрес жөніндегі озық тәжірибелері зерттелді. Анықталған практикалар ортасы менторлық бағдарламалар, квоталар бөлу, зерттеулерді қаржыландыруды жақсарту, сондай-ақ заңнамалық актілерге өзгерістер енгізу. Талдау барысында алдағы уақытта Қазақстанның жағдайына бейімделу ұсынылатын озық тәжірибелер анықталды.

Осы зерттеудің мақсаты академиялық ұтқырлықты және оның университет бітірушілерді жұмысқа орналастыруға экономикалық ықпалын кешенді түрде талдау болып табылады. Материалдар мен әдістер: зерттеу жұмысында корреляция коэффициенттері есептеп шығарылды, сапалық ауыспалылардың арасындағы өзара байланыстардың бар-жоғын тексеруге арналған хи-квадрат статистикалық тесті қолданылды. Себеп-салдарлық байланыстарды айқындау үшін логистикалық регрессия қолданылды. Сонымен қатар өрістік зерттеулер жасалды, яғни ОҚУ-нің академиялық ұтқырлық бағдарламасы бойынша шет елдерде (Латвия, Литва, Польша, Испания, Румыния, Түркия, Германия, Чехия, Франция, Италия, Словения, Словакия, Ұлыбритания, Австрия, Венгрия т.б.) білім алған 47 студентімен өткізілген сараптамалық сауалнама жүргізілді. Аталған білім алушылар бакалаврлардың 72,3%-ын, магистранттардың 23,4%-ын және докторанттардың 4,3%-ын құрайды. Зерттеу нәтижелері: Жұмыста сандық және сапалық талдау қолданылды, соның ішінде студенттердің арасында жүргізілген сауалнама академиялық ұтқырлықтың көптеген артықшылықтарын айқындауға септігін тигізді. Қазақстандық университеттердегі академиялық ұтқырлыққа SWOT-талдау жасалып, оның мықты және осал тұстары, білім алушылардың өз құзіреттері мен дағдыларын жұмысқа тұруына мүмкіндік беріп, бәсекеге қабілетті болуына оң әсерін тигізетіндей дәрежеде жақсартуға бағытталған артықшылықты мәселелерді айқындады. Талқылау мен қорытынды: Жұмыста пайдаланылған корреляция коэффициенттерінің есебі мен хи-квадрат тестінің нәтижелері тәуелді ауыспалы мән мен сауалнаманың жұмыста келтірілген өзге мәселелермен өзара байланысы бар екендігін айқындады. Соның негізінде жұптық өзара байланыстарды айқындап, көпөлшемді логистикалық модельді жасау мүмкіндігі пайда болды. Осы модель академиялық ұтқырлықты жұмыспен қамту мәселесімен өзара байланыста болжауда қолдануға болады деген қорытынды жасауға мүмкіндік беріп отыр.

Қазіргі уақытта жүргізілген эмпирикалық және теориялық жұмыстарға қарамастан, жоғары білім сапасы пікірталас тақырыбы болып қала береді және осы қатынастарға қатысты тұжырымдар әлі де консенсус емес тудырмайды. Әдебиеттерді шолу нәтижесінде әртүрлі бағалау әдістері жоғары білім сапасына модельдік сипаттамалар мен деректер жиынтығы әсер етуі мүмкін екендігі анықталды. Сонымен қатар, мақалада жоғары білім беру сапасына, дамыған елдердегі қазіргі уақыттағы өзекті зерттеу аясы мен факторларына шолу жасалынды. Бұл зерттеу жоғары білім беру саласындағы негізгі тұжырымдамалар мен тақырыптарды анықтау үшін ғылыми еңбектерге шолу жасауға бағытталған. Сондай-ақ, мақаланың мақсаты болашақ зерттеулер үшін осы тақырыптағы олқылықтарды анықтау болып табылады. R-package Biblioshiny құралының көмегімен әдебиеттерге библиометриялық талдау жүргізілді. Іріктеме Scopus дерекқорынан 181 жарияланымды қамтиды. Мақалалар жоғары білім беру сапасы аясындағы тенденцияларды түсіну үшін жылдық ғылыми шығарылымдарға, ең маңызды дереккөздерге, ұйымдарға, сәйкестік желісіне және тақырыптық картаға түсіру мен эволюцияға қатысты талданады. Талдау нәтижесінде жоғары білім сапасына әсер ететін негізгі факторлар анықталды. Зерттеу көрсеткендей, библиометриялық талдау теориялық әдебиеттерді егжей-тегжейлі көрсету және жоғары білім сапасының интеграцияланған теориялық негізін жасау үшін маңызды. Бұл шолу осы пәнаралық салаға ену үшін нұсқаулар береді.

Халықаралық бәсекелестікте өнімнің көміртегі ізінің өсіп келе жатқан маңыздылығы өтпелі экономикасы бар елдерді декарбонизациялаудың жаңа тәсілдерін іздеуді жандандырады. Мақалада Қазақстанның «жасыл» тәсілді іске асырудағы қиындықтарды еңсеру және экономиканы декарбонизациялаудың тиімді жолдарын іздеу бойынша қол жеткізген нәтижелері жинақталады. Зерттеудің әдіснамалық негізі Қазақстан дамуының тұрақтылығын бағалауға және төмен көміртекті экономикаға көшудің әлемдік тәжірибесін жинақтауға жүйелі тәсілге негізделген. Авторлар жаңартылатын ресурстарға негізделген айналмалы экономиканы құру контекстінде өнеркәсіптің өзекті мәселелеріне назар аударады. Энергетикалық жүйенің трансформациясының ел экономикасына әсері көрсетілген. Әлемдік нарықтардағы шикізат бағасының төмендеуі және экономиканың энергетикаға тәуелділігі отын-энергетика кешеніне де, онымен байланысты салаларға да кері әсерін тигізеді. Қазақстанның халықаралық өндірістік-өткізу тізбектеріндегі ұстанымын нығайтудың тиімді тәсілдерінің бірі ұлттық мүдделерді ескере отырып, өнеркәсіпті декарбонизациялау жөніндегі проактивті стратегияны іске асыру болып табылатыны анықталды. Ел жалпы әлемдік ауқымда энергия сыйымдылығының салыстырмалы түрде жоғары деңгейлерін көрсетуді жалғастыратынын ескере отырып, өндіруші салалардың ілгерілеуі мемлекеттік жәрдемдесуді және мемлекеттікжекешелік әріптестікті жандандыруды талап етеді.

2015 жылы Біріккен Ұлттар Ұйымы қабылдаған Тұрақты даму мақсаттары (ТДМ) денсаулық пен әлауқат (SDG 3), лайықты еңбек және экономикалық өсу (SDG 8), жауаптылық сияқты мақсаттарға қол жеткізудегі тұрақтылық пен тұрақтылықтың маңыздылығын көрсетеді. тұтыну және өндіру (SDG 12) және климаттық әрекет (SDG 13). Осы қиындықтарды шешу және команда құру іс-шаралары, қызметкерлердің күш-жігерін мойындау және дағдыларды дамытуға мүмкіндіктер беру сияқты араласулар арқылы қолайлы жұмыс ортасын ілгерілету қазақстандық ұйымдардың тұрақтылығы мен тұрақтылығына ықпал ете алады. Бұл зерттеу басқарушы және академиялық персонал тұрғысынан Қазақстандағы жоғары оқу орындарындағы жұмыс орнындағы тұрақтылық пен тұрақтылықты зерттеуге бағытталған. Жұмыс орнындағы тұрақтылық пен тұрақтылыққа ықпал ететін жеке және ұйымдық факторларды анықтау үшін Қазақстан, Алматы қаласындағы әртүрлі университеттерден он респондентпен сұхбат жүргізілді. Нәтижелер топтық жұмыс, жұмыс ортасы, жұмыс процесі, жұмыс істеу және көшбасшылық тұрақтылық пен тұрақтылыққа әсер ететін маңызды ұйымдастырушылық факторлар екенін көрсетті. Академиялық қызметкерлер корпоративтік рухтың, ынтымақтың және команда құрудың маңыздылығын атап өтті, ал басқарушы қызметкерлер міндеттер мен жауапкершіліктерді нақты бөлу қажеттілігін атап өтті. Жұмыстың алға басуына кедергі келтіретін және өнімділікке әсер ететін тапсырмаларды тең емес бөлу және құзыретті мамандардың тапшылығы сияқты қиындықтар анықталды. Зерттеу елдегі жұмыс орнының динамикасына әсер ететін бірегей мәдени, әлеуметтік және экономикалық факторларды ескере отырып, Қазақстандағы тұрақты даму мақсаттарына қарай оң ұйымдық мінез-құлықты және жалпы ілгерілеуді ілгерілету үшін контекстке сәйкес келетін стратегиялар мен араласуларды әзірлеуді ұсынады.

“Тұрақты” қаржыны, яғни компаниялардың экологиялық, әлеуметтік және басқару қағидаттарының (ESG) жиынтығын енгізуі тұрғысынан әрекет ететін қаржы құралдарын дамыту негізгі әлемдік нарықтарда қарқын алуда. Тұрақты инвестициялар жөніндегі жаһандық альянстың мәліметі бойынша, осы стратегиялар қазірдің өзінде инвестицияланған активтердің жалпы көлемінің 35.9% құрайды. Бұл үрдіс жаңа жаһандық шындыққа негізделген, себебі тереңдетілген экологиялық және әлеуметтік қайшылықтар шешілмей, ел мен компанияның ұзақ мерзімді дамуы мүмкін емес. Осыған орай, мақаланың мақсаты тұрақты қаржының құралдарын әзірлеудің заманауи халықаралық тәжірибесін жинақтау, сондай-ақ макроэкономикалық деңгейде осы процесті институционалдық қолдау шараларын зерделеу және Қазақстан практикасы үшін қолайлы ұсынымдарды әзірлеу болып табылады. Экологиялық және әлеуметтік жауапты инвестициялар саласындағы жетекші елдердің тәжірибесіне шолу арқылы жалпы және ерекше белгілер анықталды. Өз кезегінде аталған процестің бастапқы сатысында тұрған Қазақстанда тұрақты қаржы дамуын жетекші елдердің тәжірибесіне негіздеп сәтті іске асыруға болады. Зерттеу әдістемесі мемлекеттік саясатты, нормативтік-құқықтық базаны, сондай-ақ таңдалған алты ел мен аймақ модельдерінің ұлттық ерекшелігін салыстырмалы талдауға негізделген. Алынған нәтижелер шетелдік тәжірибені бейімдеу арқылы Қазақстандағы ESG критерийлері негізінде инвестицияны және тұрақты қаржыны реттеу тұрғысынан тиісті практикалық салдарға ие.

Соңғы жылдары Қазақстанда аймақтар мен халықтың экономикалық, әлеуметтік, инновациялық дамуындағы теңсіздік күшейе түсті. Бұл жұмыстың мақсаты – Қазақстан аймақтардың арасындағы әлеуметтік, экономикалық, инновациялық және инфрақұрылымдық инклюзивтілік саласындағы айырмашылықтардың деңгейін бағалау және өңірлік теңсіздікті төмендету бойынша ұсынымдар ұсыну. Салыстырмалы талдау әдістері, экономикалық-статистикалық, жалпылау, индекс, матрица, типология, абсолютті және салыстырмалы инклюзивтілік көрсеткіштері қолданылды. Индекстік әдіс пен рейтингке негізделген авторлық әдістемелік тәсіл қолданылды. Зерттеу гипотезасы аймақтардағы экономикалық теңсіздіктің жоғары деңгейі әлеуметтік инклюзия, инфрақұрылым және инновация саласындағы айырмашылықтардың жоғары деңгейін анықтайды. Жеке және интегралдық индекстердің есептеулері әлеуметтік инклюзивтілік бойынша аймақтардың айырмашылықтары 3,37 есе; экономикалық инклюзивтілік– 7,45; инфрақұрылымдық – 2,96; инновациялық – 6,67 құрады. Бағалау градациясы негізінде аймақтық инклюзивті даму матрицасы құрылды. Қазақстан аймақтардың экономикалық, әлеуметтік және инновациялық дамуының инклюзивтілік деңгейлеріндегі қарама-қайшы көрініс туралы қорытынды жасалды. Ұсынылған әдістеме өңірлерге, халық топтарына, инклюзивті даму саласындағы нақты міндеттерге кеңейтілуі және оңтайландырылуы мүмкін.Қазақстанның өңірлік саясатын жетілдіру, салық жүйесін реформалау, инклюзивті даму мүддесінде өңірлердің бюджеттік өзін-өзі қамтамасыз етуін арттыру бойынша ұсынымдар әзірленді.

Мақалада жеке әкімшілік бірліктің экономикалық дамуының нәтижесін ғана емес , оған қоса оның бағыттарын жоспарлау және болжамдауға мүмкіншілік беретін, жеке аймақтың дамуы мен трендін динамикалық модель негізінде болжамдауға қажетті жағдайлар қарастырылған. Бұл жұмыстың негізгі мақсаты сараптау мен мониторинг үшін сол сияқты елдің жеке аймағының экономикалық даму көрсеткіштерін болашақ сценарийлерін құруда динамикалық норматив әдістерін сынақтан өткізу. Зерттеуде келесі әдістер қолданылды: сараптау, статистикалық, есептік-сараптау, диалектикалық, іздестіру, сол сияқты келесі жалпы ғылыми әдістер , мысалы дедуктивтік және индуктивтік, жүйелік көзқарас, статистикалық және логикалық сараптау, эмперикалық әдістер. Моделді құрудың негізгі әдісі – динамикалық норматив әдісі. Зерттеу 2017-2021 жылдар аралығындағы Қазақстан өңірлерінің экономикалық дамуы бойынша статистикалық мәліметтердің негізінде жүргізілді. Берілген көзқарас аймақтық жүйелердің дамуы мен өсу қарқынының шамасын бағалауға және алға қойылған жетістіктерді бағалауға мүмкіншілік береді. Осының незінде аймақтың басқа да ішкі жағдайларының ағымдық дамуын түсінуге, жүйенің және оның элементтерінің дамуын болжамдауға мүмкіншілік жасайды. Барлық есептеулер нақты құрылған және мәліметтердің эталондық қатарын салыстыру жолымен жүргізіледі. Жүргізілген зерттеулер еліміздің масштабымен салыстырғанда зерттелген аймақта экономикалық жағдайында әлеуметтік тұрақсыздықтың келеңсіз жағдайын туғызатын жағдайлар бар екендігін көрсетті. Көрсетілген зерттеулердің нәтижесінде аймақтың әлеуметтік дамуы мен экологиялық сипаттамасы үшін нормативтерін қайта қарастыру ұсынылады.

Бұл зерттеудің мақсаты негізгі экономикалық көрсеткіштерді қолдана отырып, аймақтық айырмашылықтарды жан-жақты бағалау және аймақтық диспропопцияларды анықтау. Зерттеуде көпөлшемді салыстырмалы талдау әдісі және оны Қазақстан өңірлерінің экономикалық әлеуетін бағалауға қолдану мүмкіндігі пайдаланылды. Бағалау үш топқа бөлінген көрсеткіштерді қамтиды: қаржылық және экономикалық жағдайлар, бизнесті дамыту көрсеткіштері және халықтың өмір сүру деңгейі. Салық жинау деңгейі өңірдегі бизнестің экономикалық белсенділігі мен өнімділігін көрсетеді, бизнестің даму көрсеткіштерін бағалау өңірдің кәсіпкерлік экожүйесі туралы және пен өңірдің өнеркәсіпінің өсу қарқыны туралы құнды ақпарат береді, тұрғындардың өмір сүру деңгейін бағалау өңірдегі өмір сапасы туралы түсінік алуға мүмкіндік береді. Бағалау үшін бюджетке және Қазақстанның Ұлттық қорына салықтардың түсуі, Жалпы аймақтық өнім, Шағын және орта кәсіпкерліктің саны оның оның ЖІӨ-дегі үлесі, негізгі капиталға инвестициялар, бөлшек сауда, халық өсімі, орташа жалақы, табысы ең төменгі күнкөріс деңгейінен төмен халық сияқты нысаналы индикаторлар таңдалды.
Зерттеу нәтижелері мемлекеттік және жергілікті әкімшілік деңгейде аймақтық диспропорцияларды азайтуға және экономикалық өсуді ынталандыруға, дамымаған аймақтардағы инфрақұрылымды жақсартуға бағытталған бағдарламалар мен стратегияларды дайындау үшін пайдалы болады.

Мақаланың мақсаты Алматы облысының ауыл және қала тұрғындары арасындағы білім берудегі теңсіздікті қысқарту жолдарын анықтау болып табылады.Ауылдағы білім берудегі теңсіздік мәселесін шешу жалпы білім беретін мектептер базасында білім беруді дамыту орталықтарын құру арқылы бақыланатын урбанизация шеңберінде кластерлік тетікті қолдану арқылы шешілуі мүмкін деген гипотеза ұсынылды. Зерттеу әдістемесі әлеуметтік статистика әдісін, ғылыми әдебиеттерді талдау әдістерін, факторлық, кластерлік талдау әдістерін және математикалық-статистикалық әдістерді қамтиды. «Нәтижелер мен талқылаулар» бөлімінде Алматы облысының ауылдық және қалалық мектептерінің түлектерін білім берумен қамту динамикасына жүргізілген талдау баяндалды, бұл өңірдің тұрақты даму перспективаларына қауіп төндіретін апатты алшақтықты анықтады. Сондай-ақ, Алматы облысының тоғыз ауданының мектептердің қолданыстағы материалдық-техникалық жарақтандыру, олардың цифрландыру деңгейі, жергілікті бюджеттен қаржыландырудың жеткіліктілігі және ілеспе әлеуметтік-маңызды инфрақұрылымның дамуы критерийлері бойынша білім беруді дамыту мүмкіндіктері тұрғысынан кластерлік талдау нәтижелері ұсынылды. Жүргізілген талдау деректері бойынша, ауылдық жерлерде білім беруді дамыту орталықтарын құру үшін әлеуетті орындарды бөлу негізінде білім берудегі теңсіздікті нивелирлеу тұжырымдамасы ұсынылды. Бұл зерттеу келешекте ауылдық жерлерде білім берудегі теңсіздікті қысқартудың өңірлік бағдарламаларын одан әрі өрістету үшін пайдаланылуы мүмкін

Бұл жұмыстың мақсаты – Қазақстанда әйелдер кәсіпкерлігін дамытудың ерекшеліктері мен перспективаларын анықтау. Мақала әйелдер кәсіпкерлігін дамыту мәселелеріне арналған, оларды шешу гендерлік теңсіздік мәселесін шешу жолындағы үлкен қадам ғана емес, сонымен қатар бүкіл әлем экономикасы үшін үлкен жетістік. Мақалада әдеби шолу негізінде Қазақстан Республикасындағы әйелдер кәсіпкерлігінің ерекшелігі ұсынылған, әйелдер кәсіпкерлігінің проблемалары анықталған және оның цифрлық экономика жағдайында даму перспективаларына баға берілген. Гендерлік теңдік жағдайына және әйелдер кәсіпкерлігінің бірқатар жылдардағы динамикадағы дамуына баға берілді. Осы саладағы проблемалар мен кемшіліктер анықталған, ал экономикалық және социологиялық талдаулар негізінде Қазақстанда әйелдер кәсіпкерлігін одан әрі дамыту перспективалары айқындалған. Зерттеу нәтижесінде қазіргі еңбек нарығының маңызды құрамдас бөлігі ретінде өз бизнесін дамыту бойынша әйелдер бастамасына жәрдемдесудің ең тиімді жолдары анықталды. Зерттеу нәтижелері Қазақстан өңірлерінде гендерлік саясат, тұрақты даму саласындағы 5-ші мақсатқа қол жеткізу жөніндегі бағдарламалар мен стратегияларды әзірлеу үшін мемлекеттік және жергілікті деңгейде пайдаланылуы мүмкін.

Жаһандық цифрландыру тенденциясы жағдайында кибершабуылдардың компания қызметіне қалай әсер ететіні өзекті мәселелердің қатарында болып отыр. Компанияның нарық құны оның тиімділігін анықтайтын бірден-бір көрсеткіш болғандықтан, бұл мақалада кибершабуылдардың осы көрсеткішке ықпалы зерттелді. Кибершабуылдардың фирманың нарық көрсеткіштеріне ықпалын зерттеу үшін мақалада оқиғаны зерттеу (event study) әдістемесі қолданылды. Сонымен қатар, жиынтық аномалды пайданың (CAR) мөлшеріне әсер ететін факторларды зерттеу үшін сызықтық регрессиялық талдау (OLS) жүргізілді. Жұмыстың негізгі гипотезасы кибершабуылдар компанияның айқын және жасырын шығындарын арттыра отырып, жиынтық аномалды пайдаға (CAR) теріс әсер етуі мүмкін деген болжам болып табылады. Нарықтың жағымсыз реакциясы CAR-дің теріс шамасы арқылы көрініс табады. Талдау жүргізу үшін авторлар 2011-2020 жылдар аралығындағы АҚШ фирмаларының кибершабуылдары туралы деректерді пайдаланып, CAR-ға әртүрлі кибершабуыл түрлерінің әсерін компания көлемі мен саласы бойынша зерттеп шықты. Сонымен бірге, компанияға ең көп қаржы шығындарын әкелетін кибершабуыл түрі анықталды. Зерттеу нәтижелері жұмыстың негізгі гипотезасын растап, кибершабуылдар фирмалардың нарық құнына теріс әсер ететінін көрсетті. Бұдан басқа, киберинциденттердің шағын компанияларға тигізетін кері әсері ірі компанияларға қарағанда айтарлықтай жоғары екені анықталды. Осылайша, кибершабуылдар кезінде ірі компаниялар шағын және орта компаниялармен салыстырғанда қаржылық тұрғыдан орнықтырақ деген қорытынды жасауға болады. Сонымен қатар, киберқылмыстың әкелетін қаржылық шығындар мөлшері кибершабуыл түріне және компанияның саласына тәуелді болмайтыны анықталды.