Мақалада агроөнеркәсіптік кешен кәсіпорындарының тиімділігін арттыру мәселелері, бизнесті ұйымдастыруда аутсорсинг үлгісін қолданудың орындылығы мен мүмкіндіктері, еңбек тиімділігін арттырудың артықшылықтары мен аутсорсинг жүйесін пайдалану арқылы басқару нысандары қарастырылады. агроөнеркәсіптік құрылымдар зерттеледі. Дағдарыстан кейінгі кезеңде агробизнесті ұйымдастырудың келеңсіз нәтижелері мен принциптері аутсорсинг қызметін қайта қарау арқылы ауыл шаруашылығының тұрақты дамуын қамтамасыз етудің жаңа бағыты ретінде қарастырылды. Бұл ретте Қазақстанның агроөнеркәсіп кешені экономикасының тиімділігін арттыру мәселесі тұжырымдалып, аймақтық бағытты зерделеуге және аутсорсингтік процестерді енгізуге көп көңіл бөлінді. Зерттеудің мақсаты – аутсорсингтің ұйымдық-экономикалық мәнін талдау және осы құралды ауылдық бизнесте қолдану арқылы ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының тиімділігін арттыру. Ауылшаруашылық кәсіпорындарындағы аутсорсингтік қатынастарды зерттеу кезінде жүйелік және жағдайлық талдау сияқты зерттеу әдістемесінің әдістері, аутсорсингті енгізу кезінде – синергетикалық тұжырымдама теориясы, салыстырмалы талдау және синтез, институционалдық экономикалық талдау және жалпылау әдістері қолданылды. Аутсорсинг қызметін дамыту бойынша зерттеу нәтижелері шағын және орта ауыл шаруашылығы кәсіпорындарына, бизнесті қайта құрылымдау кезінде нарықтық ұйымдарға, сондай-ақ ауыл кәсіпкерлеріне нақты көмек көрсетуге мүдделі қауымдастықтардың, одақтардың, қолдау орталықтарының басқару органдарына пайдалануға бағытталған.

Адами капитал экономикалық дамуда жетекші орын алады, осыған байланысты оның өндірісіне жауапты жүйе ретінде білім берудің маңыздылығын анықтайды. Соңғы жылдары әртүрлі елдердің экономикалық өсуіндегі білім беру жүйесінің рөліне көбірек көңіл бөлінуде. Зерттеуші - ғалымдар білім берудің экономикалық өсуіне әсерін 19 ғасырда белсенді түрде талдап, зерттей бастады және бүгінгі күнге дейін осы бағыттағы зерттеулер жалғасуда. Осыған байланысты, экономикалық өсудегі білім беру маңыздылығын зерттейтін жарияланымдар мен ғылыми зерттеулер санының өсуі әлемнің әртүрлі елдерінің ғалымдары зерттейтін заңдылықтар мен тенденцияларды анықтау үшін библиометриялық талдау әдістерін қолдану қажеттілігін өзекті етеді. Мақалада экономиканы дамыту үшін білімнің маңыздылығын көрсететін теорияларды тұжырымдаған атақты ғалым-экономистердің еңбектері қарастырылады. Бұл зерттеу экономикалық өсудегі білім беру рөлі саласындағы негізгі тұжырымдамаларды анықтау үшін ғылыми әдебиеттерге шолу және талдау жасауға бағытталған. Бұл ғылыми жұмыстың негізгі мақсаты – экономикалық өсудегі білім беру жүйесінің рөлін зерттеуге бағытталған академиялық зерттеулердің құрылымы мен динамикасын талдау. Ғылыми әдебиетке библиометриялық талдау VOSviewer бағдарламалық құралы арқылы жүзеге асты. Үлгі Web of Science дерекқорындағы 2432 жарияланымнан тұрады. Осы ғылыми зерттеу нәтижесінде бес кластерден тұратын библиометриялық карта құрастырылды. Зерттеу барысында алынған нәтижелер жергілікті жоғары оқу орындары мен мемлекеттік білім беру қадағалауына жауапты мемлекеттік ұйымдарымен қолданылуы мүмкін.

Бұл мақалада 1997 жылдан 2022 жылға дейін Scopus   деректер базасында индекстелген Қазақстандағы экономикалық пәндер бойынша жарияланымдарға шолу жасалды. Әдебиеттерді шолу белгілі бір аймақтарды талдау үшін пайдаланылуы мүмкін ғылымиметриялық зерттеулер туралы ақпаратты береді. Осы мақалада қолданылған ғылымиметриялық әдістер мақалалар саны, журналдар саны, мақалалар саны бойынша үлестірілуі, бір мақаладағы авторлар саны, бір мақалаға жасалынған сілтемелер саны және журналдар бойынша мақалалардың талдауға назар аудара отырып, Қазақстандағы экономикалық пәндер бойынша зерттеулердің жағдайы анықталды. Желілік талдау және VosViewer бағдарламалық құралын пайдалану арқылы экономикалық пәндер бойынша жарияланымдардың өзара байланысы табылды. Зерттеудің сипаттамалық нәтижелері барлық экономикалық пәндердің ішінде «Экономика, эконометрика және қаржы» ең көп жарияланымдарға ие, ал «Бизнес, менеджмент және есеп» ең көп авторлар санына ие екенін көрсетті. Ғылыми журналдарды талдау мақалалар сапасы мен журналдардың түрін, сондай-ақ Қазақстанға қатысты экономикалық пәндер бойынша ең көп сілтеме жасалған мақалаларды анықтады. Қорытынды мен ұсынымдар басылымдардың сапасын арттыруға бағытталған университеттердің ішкі процестері мен ғылыми инфрақұрылымы Қазақстанда жарияланған зерттеулерге әлемдік ғылыми қоғамдастықта қызығушылықты арттырып, экономика үшін практикалық маңызы бар екенін көрсетеді.

Бұл зерттеудің мақсаты – Қазақстанның органикалық өсімдік шаруашылығының жай-күйіне талдау жүргізу болып табылады. Зерттеу жұмысында Қазақстанның майлы дақылдарына әсер етуші факторлар зерттелді. Ағымдағы зерттеу жұмысы Қазақстан Республикасындағы органикалық ауыл шаруашылығының жалпы динамикасын талдауға бағытталған. Қарастырылып отырған кезең 2004 жылдан 2021 жылға дейінгі он жеті жылды қамтыды. Деректерді талдау үшін R бағдарла-масы қолданылып, корреляциялық – регрессиялық талдау жүргізілді. Зерттеу нәтижелері, майлы дақылдарды жинаудың 2023-2026 жылдарға арналған 4 жылға болжам нәтижесі ұсынылды. Зерттеу нәтижелері Қазақстанның органикалық өсімдік шаруашылығының өнімінің көлеміне жалпы өнім мен егістік алқабының көлемі айтарлықтай әсер етеді. Органикалық ауыл шаруашылығы – экологиялық таза өнімді өндірудің негізгі мақсаты болып табылады. Зерттеу нәтижелерін Қазақстан аймақтарының органикалық өсімдік шаруашылығының тұрақты дамуының қамтамасыз етудің, отандық майлы дақылдардың қауіпсіздігімен, майлы дақылдар нарығының тұрақты дамуының маңыздылығы бойынша бағдарламалар мен стратегияларды әзірлеу үшін мемлекеттік немесе жергілікті деңгейде қолдануға болады.

ҒЗТКЖ тұрақты дамуға қол жеткізу үшін шешуші рөл атқарады, өйткені ол инновацияларды дамытады және экономикалық өсуді ынталандырады. Әдістеме жүйелі әдебиеттерге шолудан (13 мақала) және 2014-2020 жылдар аралығындағы кезеңде Қазақстандағы ғылыми-зерттеу және инновациялық дамуды статистикалық талдаудан тұрады және Қазақстандағы ҒЗТКЖ дамуының көрсеткіштерін қамтиды: ҒЗТКЖ шығындары Жалпы/ішкі/сыртқы және қаржыландыру көздері. Нәтижелер ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық инвестициялар өнімділікке, инновацияға және экономикалық өсуге оң әсер ететінін көрсетеді. Нәтижелер инновациялық зерттеулер мен тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарға ішкі шығындардың ең жоғары деңгейі Алматы және Астана қалаларында және Маңғыстау облысында қалыптасқанын көрсетті. Дегенмен, ішкі зерттеу шығындарының деңгейі Алматыда 2018 жылы 22%-ға төмендеді. Оң динамика Астана, Шығыс Қазақстан, Атырау, Маңғыстау, Павлодар және Жамбыл облыстарында болды. Сондай-ақ осы шығындарды қаржыландыруға бөлінген кәсіпорындардың меншікті қаражатының айқын өсу үрдісі байқалды. Қорытындылар саясаткерлерге мемлекеттік және жеке сектордағы ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстар мен инновациялық инвестицияларды қолдауға басымдық беруі керек екенін көрсетеді. Ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық шығындарды талдау ішкі шығындардың ең маңыздысы екенін көрсетеді, өйткені олар инновациялық сұраныс пен кәсіпорындардың әлеуетін көрсетеді. Компаниялар жүзеге асыратын қызмет түрлеріне негізделген ішкі шығындарды бөлуді зерттеу үшін қосымша талдау қажет.

Таланттарды басқару ұйымдар үшін ең алдымен бәсекелестік артықшылыққа ие болу үшін маңызды. Жаһандық және мемлекет деңгейіндегі таланттарға деген жоғары сұраныс, жұмыс берушілерге өзіндік жоғары талаптарды анықтауда. Басқару үрдісі аясында таланттарды ұстап қалуға, сақтауға ықпал ететін факторларды анықтау және қалыптастырылған модельді сынау, мақаланың негізгі мақсаты ретінде белгіленді. Зерттеу барысында жұмысқа деген қанағаттанушылық пен жұмысқа берілу сияқты тәуелсіз айнымалылар анықталды және олардың тәуелді айнымалыға, яғни таланттарды ұстап қалуға және сақтауға қалайша ықпал ететіні зерделенді. Модель сапасын бағалау және көптүрлі регрессиялық талдау жасау үшін Smart PLS4 пен IBM SPSS деректерді статистикалық өңдеуге арналған бағдарламалары қолданылды. Талдау барысында айнымалыларға ықпал етуі мүмкін жас буындары арасындағы өзгешелік пен гендерлік әртүрлілік аспектісін ескеру міндеті қойылды. Міндетті орындау үшін Anova және Manova дисперсиялық талдау маңыздылық тестері орындалды. Онлайн формада 126 респонденттен жиналған сауалнама нәтижесі арқылы бастапқы деректер қалыптастырылды. Болжамдардың расталуы мен расталмауы негізінде қорытындыда бірқатар тұжырымдар жасалды. Олардың ішінде баса назар аударатынымыз, жұмысқа берілу мен жұмысқа қанағаттанушылық жоғары деңгейде, яғни 70,7 % қажетті кадрлардың жұмыс орындарында қалуына әсер етуі. Байқағанымыздай, материалдық қажеттіліктерден тыс басқа да жеке қажеттіліктерді ескеру, болашақта еңбек нарығында жұмыс күшінің жетіспеушілігін алдыналу үшін өте маңызды. Сонымен қатар, эксклюзивті тәсілмен қатар, инклюзивті тәсілге де аса назар аударылуы қажет, өйткені ол таланттардың ағынын болдырмауға ат салысады.

Мемлекеттік органдардағы сыбайлас  жемқорлық мәселесі экономиканың сапалы дамуы тұрғысынан негізгі мәселелердің бірі болып қала береді. Мұның себебі – бұл құбылыстың азаматтардың өмір сүру деңгейіне және мемлекеттік органдар қызметінің тиімділігіне елеулі кері әсері. Алайда мұндай өзара әрекеттестіктің күші елге және оның мемлекеттік аппараты қызметкерлерінің өз жұмысын қаншалықты адал атқаратынына байланысты әртүрлі болуы мүмкін. Осылайша, осы зерттеу аясында адам дамуының индексі ретінде анықталған сыбайлас жемқорлықтың азаматтардың өмір сүру деңгейіне әсерін талдау өзекті болып табылады. Жұмыс барысында ғылыми әдістердің айтарлықтай саны қолданылды: талдау, дедукция, абстракция. Зерттеу аясында сыбайлас жемқорлықтың денсаулық сақтау, білім беру және басқа кейбір маңызды әлеуметтік салаларға, сондай-ақ азаматтардың кіріс деңгейіне және көлеңкелі экономиканың дамуына кері әсері талданды. Сыбайлас жемқорлықтың адам дамуы индексінің көрсеткіштеріне және оның жекелеген құрамдас бөліктеріне әсері бағаланды. Кейіннен бұл айнымалылар арасында шынымен де белгілі бір өзара әрекеттестік бар екені көрсетілді, бұл елдегі сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің рөлін тағы бір рет көрсетеді. Сондай-ақ, Қазақстандағы мемлекеттік қызметшілердің әділетсіз мінез-құлқына қарсы күрестің жай-күйіне баға бере отырып, бұл құбылысқа қарсы тұру бойынша ұсыныстар дайындалды. Бұл жұмыс сыбайлас жемқорлықтың елдің және оның азаматтарының дамуына әсерін бағалау тұрғысынан жаңа білім әкеледі.

Мотивация жобаны басқаруда маңызды рөл атқарады, өйткені ол команданың жұмысына, жобаның сәттілігіне және ұйымдық нәтижелерге әсер етеді. Шолудың мақсаты: мотивацияның жоба тиімділігіне әсерін зерттеу, жобаны басқарудағы мотивацияға әсер ететін негізгі факторларды және жоба командасының мотивациясының түрлерін, сонымен қатар жобалық қызметтегі мотивацияны басқару әдістерін анықтау. Шолу 2019 жылдың қаңтары мен 2023 жылдың ақпаны аралығында Scopus, Web of Science және Google Scholar дерекқорында жарияланған 44 мақаланы қамтыды. Мақалалар тақырыпқа сәйкестігіне қарай таңдалды және алдын ала белгіленген критерийлер жиынтығы арқылы талданды. Алынған нәтижелер жобаны басқарудағы мотивация жеке, командалық және ұйымдастырушылық факторларды қоса алғанда, талдаудың әртүрлі деңгейлерін қамтитын күрделі және көп қырлы процесс екенін көрсетеді. Жоба менеджерлері жобаның табыстылығын арттыру үшін топ мүшелері үшін ынталандырушы орта құруға назар аударуы керек. Сонымен қатар, ішкі мотивация сыртқы мотивацияға қарағанда тапсырманың орындалуының шарты болып табылады. Жүргізілген жүйелі шолу жобаны басқарудағы мотивацияны түсінуге ықпал етеді және осы тақырып бойынша әрі қарай зерттеуге негіз болады. Осы шолудың нәтижелері жоба менеджерлері үшін маңызды салдарға әкеледі, олар бұл білімді топ мүшелерінің ынтасын арттыру және сайып келгенде, іске асырылып жатқан жобаның сәттілігін арттыру үшін пайдалана алады. Сонымен қатар, дәстүрлі және икемді жоба командаларының мотивациясы туралы толығырақ зерттеулер жүргізілуі қажет.

Білім беру саласындағы гендерлік теңсіздік дамыған елдерде де, дамушы елдерде де проблемалық мәселеге айналып отыр. Бұл әлеуметтік құбылыстың, яғни гендерлік теңсіздіктің көптеген жағымсыз салдары бар (табыс теңсіздігі, адами капиталдың төмендеуі, экономикалық өсудің төмендеуі және т.б.). Бұл зерттеудің мақсаты Қазақстандағы білімге қолжетімділіктің гендерлік алшақтықты талдау арқылы білім берудегі гендерлік теңсіздікті анықтау анықтау болып табылады. Зерттеу әйелдердің білімге қатысуын бағалау үшін либералды феминизм тұжырымдамасы аясында жүргізілді. Білім берудегі гендерлік теңсіздік мәселелері әйелдер мен ерлердің білім берумен қамтылуын және олардың білім беру қызметтеріне қолжетімділігін талдауға аса назар аудара отырып, гендерлік Паритет индексін негізге ала отырып, зерттеу жұмыстары жүргізілді. Зерттеудің негізгі әдістері экономикалық-статистикалық және салыстырмалы талдау болды. Зерттеудің дереккөздік базасын Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің ұлттық статистика бюросының 2000 жылдан 2022 жылға дейінгі кезеңдегі статистикалық деректері құрады. Зерттеудің шектелуі белгілі бір кезеңдегі немесе білім деңгейі бойынша деректердің болмауы болды. Зерттеу барысында Қазақстанда жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру саласында гендерлік теңсіздік бар екендігі анықталды, мұнда білім алушылар арасында әйелдер саны басым болғандығы анықталды. Қарастырылып отырған кезеңде гендерлік теңсіздік магистратура деңгейінде төмендеп, докторантура деңгейінде күшейе түсті. Бұл ретте пандемия кезеңінде магистратура деңгейінде білім берудегі гендерлік теңсіздік ұлғайды, докторантура деңгейінде-төмендеді. Жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру саласындағы гендерлік теңсіздіктің пайда болуының негізгі себебі осы саладағы табыстың төмен деңгейіне байланысты ерлер тарапынан білім және ғылым салаларына жұмыспен қамтудың төмен тартымдылығы болып табылады. Алынған нәтижелер халық арасында оқытушылық және ғылыми-зерттеу қызметінің беделін арттыру, оның ішінде жалақыны арттыру, мамандарға лайықты әлеуметтік қамсыздандыруды қамтамасыз ету арқылы арттыру қажеттігін айғақтайды.

Мақаланың мақсаты Қазақстан мен Өзбекстан экономикаларының өзара іс-қимылы мен өзара ықпалы негізінде шекаралас елдердің трансшекаралық процестерін зерттеу және шекара маңындағы аумақтарды дамытудың жаңа мүмкіндіктерін айқындау. Ғылыми зерттеулер зерделеніп, Қазақстан мен Өзбекстанның экономика, саясат, экономикалық қауіпсіздік, білім беру және инфрақұрылымдық жобаларды қалыптастыру саласындағы өзара іс-қимыл процестерін ғана емес, әдеби көздерге шолу жасалды. Екі елдің экономикалық дамуын зерттеу және салыстыру, экономикалық және ресурстық әлеуетті көрсету, шекара маңындағы аумақтардың дамуын салыстырмалы сипаттау. Зерттеу әдістемесі халықаралық ұйымдардың трансшекаралық ынтымақтастығы жөніндегі негізгі құжаттарды, оның ішінде дәліздердің тиімділігін өлшеу және мониторингілеу жөніндегі дерекқорды зерттеу негізінде ынтымақтастық басымдықтарын кешенді талдауға; ҚР Стратегиялық жоспарлау және экономикалық реформалау агенттігінің, халықаралық рейтингтік агенттіктердің Статистика жөніндегі бюросының деректеріне кешенді статистикалық талдау жүргізуге; жан басына шаққандағы ЖӨӨ деңгейі бойынша Қазақстан облыстарының бөлінуіне бағалау жүргізу; Қазақстан өңірлерінің біркелкі емес экономикалық даму коэффициентін әзірлеу және есептеу; Өзбекстан өңірлерінің жан басына шаққандағы ЖӨӨ деңгейі бойынша рейтингін өткізу.

Ел экономикасының ауыл шаруашылығы секторы-бұл экономиканың өсуінің негізгі бағыттарының

бірі, Қазақстанның азық-түлік, әлеуметтік қауіпсіздігін қамтамасыз ететін экспорттық әлеуетті кеңейту элементі. Ауылшаруашылық өнімдерін экспорттауды ұйымдастырудағы қауіптердің ықтималдығы мен дәрежесін бағалау зерттеудің маңызды бағыты болып табылады. Зерттеу келесі ғылыми әдістерге негізделген: жалпылау, талдау, синтез, статистикалық әдістер, графикалық бейнелеу, сараптамалық бағалау әдісі. Талдау базасы 2019 жылдан 2021 жылға дейінгі статистикалық деректер болды. Бұл уақыт аралығы ауыл шаруашылығы өнімдерін экспорттау саласындағы COVID-19 пандемиясына дейінгіжәнекейінгікезеңді қамтиды. Зерттеудің мақсаты ауылшаруашылығыөнімдерінэкспорттауды ұйымдастырудағы қауіптердің ықтималдығы мен дәрежесін бағалаудың маңызды критерийлерін жалпылау болып табылады. Жұмыста экспортты ұйымдастырудың маңызды кезеңдері мен рәсімдері бөлінді, сараптамалық бағалау негізінде қауіптерді бағалау индикаторлары жинақталды. Индикаторлардың әзірленген және ұсынылған өлшенетін мәндері кәсіпорынға экспорт процесінің кезеңдерінде қауіптердің туындау ықтималдығы мен дәрежесін бағалауды, мониторингті жүргізуге мүмкіндік береді. Бағалау әдістемесін қолдану экспорттаушыларға, мемлекеттік органдарға ауыл шаруашылығы өндірушілерінің өнімдерін экспорттау инфрақұрылымын ұтымды ұйымдастыруға мүмкіндік береді.

Бір жағынан, әлеуметтік-экономикалық дамудың, кедейліктің, әртүрлі аймақтардың экологиялық проблемаларының біркелкі развитиястігінің салдары болып табылатын көші – қон айтарлықтай әлеуетке ие және экономикалық және әлеуметтік жағдайлардың жақсаруына ықпал етуі мүмкін, ал екінші жағынан, теңсіздіктің күшеюіне әсер ете отырып, әлеуметтік-экономикалық және басқа тәуекелдердің генераторына айналады. Мақаланың мақсаты Қазақстан халқының ішкі көші-қонының әлеуметтік-экономикалық тәуекелдерінің негізгі нысандарын анықтау және олардың өңірлік қоғамның әлеуметтік-аумақтық орнықтылығына әсерін бағалау болып табылады. Халықтың ішкі көші-қон ағындарының динамикасына әсер ететін әлеуметтік-экономикалық факторларды бағалауды жүргізу үшін жүйелі тәсіл қолданылды, халықтың өңірлік өмір сүру деңгейін компоненттік талдау, сандық және сапалық көрсеткіштерді іріктеу және топтастыру әдістері пайдаланылды. Көші-қонның әлеуметтік-экономикалық тәуекелдерінің халықтың әлеуметтік-аумақтық ұтқырлығына әсерін зерттеудің негізгі бағыттары негізделген. Қазақстан халқының ішкі көші-қонының әлеуметтік-экономикалық тәуекелдерінің негізгі нысандары айқындалды. Тіршілік жүйелерінің деңгейі мен сапасы мен көші-қон ағындарының күшеюі арасында ең тығыз байланыс бар екендігі негізделген. Зерттеу барысында Халықтың көші-қоны экономика мен қоғам дамуының өзгеріп отыратын әлеуметтік-экономикалық жағдайларының ықпалында болатын, сондай-ақ халықтың деңгейі мен өмір салтына әсер ететін күрделі процесс деген қорытындыға келді. Бұл елдегі көші-қон процестерін реттеу қажеттілігін ғана емес, сонымен бірге көші-қонның әлеуметтік-экономикалық тәуекелдерін және олардың халықтың тіршілігін қамтамасыз ету мен өмір сүру жүйесіне әсерін төмендету тетіктерін әзірлеуді талап етеді.

Бұл жұмыстың мақсаты – Қазақстан аймақтарындағы кедейлік деңгейіне әсер ететін демографиялық, әлеуметтік-экономикалық факторлардың әсерін зерттеу. Зерттеу жұмысында кедейлік деңгейі Қазақстан бойынша орташа деңгейден жоғары Атырау, Түркістан, Маңғыстау, Ақмола облыстары зерттелді. Кедейшілікке әсер ететін негізгі факторларды төрт топқа бөледі: экономикалық, демографиялық, әлеуметтік және географиялық. Ағымдағы зерттеу Қазақстан Республикасындағы кедейшіліктің жалпы динамикасын талдауға бағытталған. Осыған сәйкес, зерттеу үш фактордың (экономикалық, демографиялық және әлеуметтік) абсолютті кедейлікке әсерін зерттеуге бағытталған. Қарастырылып отырған кезең 2011 жылдан 2021 жылға дейінгі он жылды қамтыды. Бес гипотеза ұсынылды. Деректерді талдау үшін SPSS бағдарламасы қолданылып, корреляциялық-регрессиялық талдау жүргізілді. Зерттеу нәтижелері Түркістан облысында орташа айлық жалақы, жалпы өңірлік өнім, ең төменгі күнкөріс деңгейі, жоғары оқу орындарындағы студенттер саны, мемлекеттік зейнетақы төлемдерін алушылардың саны, тағайындалған мемлекеттік әлеуметтік төлемдер кедейлік деңгейіне айтарлықтай әсер етеді. Кедейшілікті жою – қоғамның ең үлкен және маңызды міндеттерінің бірі. Бұл Дүниежүзілік банктің негізгі миссиясы және 193 елдің негізгі әлеуметтік-экономикалық басымдықтар бойынша келісімін көрсететін тұрақты даму саласындағы басты мақсат. Зерттеу нәтижелерін Қазақстан аймақтарында кедейшілікпен күресу бойынша бағдарламалар мен стратегияларды әзірлеу үшін мемлекеттік деңгейде де, жергілікті деңгейде де пайдалануға болады.

Қазақстанда   халықтың   жергілікті   өзін-өзі   басқару   жүйесінің   дамыуына   қатысуы   маңызды факторларының бірі болып саналады, алайда қазіргі таңда елімізде бұндай азаматтық қатысудың дәрежесі әлі күнге дейін төмен деңгейде. Нәтижесінде мемлекеттік басқару құқығын іске асыруға халықтың азаматтық және әлеуметтік қатысуының формалары шектеулі, ал жергілікті тұрғындар үшін әлеуметтік белсенділіктің төмен сипаты көрініс алуда. Зерттеу жұмысының өзектілігі шағын қалалық округтің өкілі ретінде Түркістан қаласының жергілікті өзін-өзі басқару органдарының қызметіне халықтың азаматтық қатысуын жандандыру қажеттілігімен байланысты. Зерттеу жұмысының негізгі мақсаты Түркістан қаласының жергілікті өзін-өзі басқару органдарының қызметіне халықтың азаматтық қатысуын жандандыру жолдарын іздеу болып табылады. Зерттеу әдістері ретінде: Сипаттамалық аналитикалық зерттеу (Nearest Neighbor Analysis), Диагностикалық аналитикалық зерттеу (Pearson’s R - Spearman Correlation, Chi-Square Test Statistics) және Болжамды аналитикалық зерттеу (Neural Networks - Multilayer Perceptron) сияқты зерттеу әдістері қолданылды. Статистикалық және аналитикалық зерттеулер SPSS және R statistics бағдарламаларын қолдану арқылы жүргізілді. Түркістан қаласының тұрғындары арасында әлеуметтік сауалнама жүргізілді, одан бөлек азаматтардың Түркістан қаласының әкімшілігіне келіп түскен құрылымдық өтініштерінің нәтижелері мен Түркістан қаласы әкімдігінің азаматтардың өтініштерімен жұмыс істеу саласындағы қызметтерінің нәтижелері сияқты дереккөздерден ақпараттар алынды. Нәтижесінде Түркістан қаласы халқының мемлекеттік органдардың қызметтеріне азаматтық қатысу белсенділігінің төмен болу себептері анықталды және осы аймақтағы негізгі мәселелерді шешу үшін «Шешім қабылдау ағашы» әдісі ұсынылды.

Мақаланың мақсаты Қазақстан Республикасында ауыл әкімдерінің басқарушылық тиімділігін арттыру тетіктерін Ақтөбе облысы ауылдық округтер мысалында зерделеу және ұсыныстар беру болып табылады. Қазақстанның ауыл халқын жұмыспен қамту деңгейін, өмір сүру сапасын, әлеуметтік қызметтердің, ауылдық инфрақұрылымның қолжетімділігін арттыру ауылдық округ әкімдеріне жүктеледі. Қазақстанда ауылдық әкімдерді сайлау институтын енгізу, ауылдық деңгейдегі әкімдердің өкілеттіктерін орталықсыздандыру және құзыретін кеңейту, дербес ауылдық бюджеттерді енгізу мәселесі бойынша жүргізіліп жатқан реформалар мемлекеттік биліктің атқарушы тармағының ең төменгі буынын нығайтуға мүмкіндік береді. Өз кезегінде халықпен сайланған әкім жергілікті мәселелерді бірлесе оңтайлы шеше алады. Әкімдердің қызметінің тиімділігі жоспарланған нәтижеге қол жеткізу дәрежесі мен қалаулы әлеуметтік әсер тұрғысынан мемлекеттік қызметшілердің кәсіби қызметінің табыстылығының, сондай-ақ қызметтің қол жеткізілген нәтижелерінің оны жүзеге асыруға жұмсалған ресурстармен ара қатынасының сипаттамасымен анықталады. Мақаланы жазу барысында оқыту семинарларында жүргізілген бақылау, сұраулар, фокус-топ жұмысы, талдау, жүйелеу және жалпылау әдістері қолданылды. Ауыл әкімдерінің қызметінің тиімділігін анықтауда оқытудың фасилитация және брейншторминг әдістерімен бірқатар мәселелер мен оны шешу жолдары анықталды. Сонымен қатар, Ақтөбе облысы экономика және бюджетті жоспарлау басқармасы мен ҚР Мемлекеттік қызмет Істері Агенттігінің Ақтөбе облысы бойынша департаментінен әкімдер туралы мәліметтер алынды. Зерттеу нәтижелері ретінде Ақтөбе облысы филиалында ауыл әкімдерінің курс, семинарларда оқу барысында анықталған мәселелер мен әртүрлі әдістермен анықталған шешу жолдары келтіріледі. Қорытындыда, Ақтөбе облысының 57 әкіміне жүргізілген сұраулар мен оқу барысында анықталған мәселелерді шешу мүмкіндіктері айқындалады. Алдағы зерттеулер докторанттың ғылыми жұмыстарында көрініс табады.

Бұл мақалада қаржы технологияларының банк секторының дамуына әсері ашылады. Зерттеудің мақсаты Банк секторындағы қаржы технологияларын, банк саласындағы негізгі қаржы технологияларын дамытудың себептері мен алғышарттарын айқындау, сондай-ақ Қазақстанның банк секторындағы қаржы технологияларын дамыту болып табылады. Осы мақсатта қаржылық технологиялар ұғымының мәні және осы терминнің анықтамасы қарастырылады. Зерттеу барысында цифрлық технологиялардың сандық және сапалық сипаттамаларын және олардың банк секторының дамуына әсерін беретін жан-жақты талдау жүргізілді. Мақалада қойылған міндеттер құрылымы мен динамикасын, қаржылық талдау әдістерін талдау арқылы шешілді. Зерттеу барысында баллдық- индекстік әдіс қолданылды. Банк қызметіне цифрлық технологиялардың енуін бағалау үшін Kaspi. kz сайтының 2021-2022 жылдар аралығындағы деректері пайдаланылды. Әртүрлі банктер мен уақыт кезеңдері бойынша деректерді талдауға мүмкіндік беретін панельдік тәсіл де қолданылды. Деректер 2021-2022 жылдар аралығындағы стратегиялық пандемия және постпандемия кезеңдерін қамтитын уақыт кезеңі ішінде жиналды. Біздің зерттеуіміздің нәтижесінде банк қызметінің бағыттары бойынша қорытынды жасалды, оларды бірінші кезекте финтех-стартаптар алмастыра алады. Бұл – тұтынушылық қаржы, шағын қарыздар, төлем сервистері. Бірқатар коммерциялық банктерді финтех компаниясына айналдыруға болатындығы анықталды. Біз жаңа қаржылық технологиялардың дамуы қандай институционалдық нысандарға төгілмесе де, бұл кез келген жағдайда сөзсіз және салыстырмалы түрде жақын болашақ олардың мазмұны мен конфигурациясын көрсетеді деп мәлімдейміз.

Соңғы жылдары сыртқы күйзелістердің аясында Қазақстанда фискалдық саясат рөлінің күшеюі оның құралдарының экономикаға әсерін зерттеуді жаңартты. Осыған байланысты мемлекеттік шығыстардың мультипликаторын бағалау бюджет-салық саясат әсерінің тиімділігін арттыру үшін практикалық маңызы бар ерекше зерттеу болып табылады. Қазақстанның мемлекеттік шығыстарының мультипликаторын бағалау бұл мақаланың мақсаты болып табылады. Бағалауды жүзеге асыру үшін ресми статистикалық ақпарат көзінің деректері тоқсан сайын алынып, 2000- 2022 жылдар аралығын қамтыды. Көрсетілген уақыт кезеңінде авторлар эконометрикалық талдау әдістерін пайдалана отырып, Қазақстан мемлекеттік шығыстар фискалдық мультипликаторының екі бағаламасын жасады: экономикалық циклдарды есепке алмағанда және экономикалық цикл үшін түзетілген. Модельдеу нәтижелерін салыстыру авторларға циклдарды ескермей фискалдық мультипликаторды бағалаудың кемшіліктерін атап өтуге мүмкіндік береді. Экономикалық циклдарды елемейтін модельде экономикалық өсуге мемлекеттік шығыстардың күйзеліс әсерінің артта қалуы жоғары бағаланды. Сонымен қатар, жалпы фискалдық мультипликатор (циклсіз) 10% маңыздылық деңгейіне ие және ол бар болғаны 0,2 құрайды. Құлдырау кезеңіндегі циклдері бар модельдегі фискалдық мультипликатор 1% маңыздылық деңгейінде және 0,44 құрады, ал кеңею кезеңінде кез келген уакыт деңгейінде ол шамалы болып шықты. Осы нәтижелерге сүйене отырып, авторлар Қазақстан үшін құлдырау кезіндегі фискалдық шаралардың теориялық маңыздылығы дәлелденеді деген қорытындыға келеді. Алайда, әлеуетті деңгейден жоғары экономикалық өсу кезеңінде мемлекеттік шығындарға қосымша оң талықсытпа экономикаға ешқандай әсер етпейді.

Мақалада data mining деректерден пайдалы ақпаратты алуға арналған үдеріс зерттелді. Бұл әдістерді қаржы секторында тәжірибеде қолдану мүмкіндігі қарастырылған. Қаржылық қызмет әлеуметтік өмірбен тығыз байланысты болғандықтан, қазіргі үлкен деректер дәуірінде қаржы нарығын талдау мен болжауда data mining әдістерін қолдану маңызды рөл атқарады. Дегенмен, әртүрлі пәндер бойынша зерттеушілердің тәжірибесінің айырмашылығына байланысты қаржылық деректерді талдауда data mining әдістерін қолдану оңай емес. Сондықтан қаржылық мәліметтерді талдауда data mining әдістерін тәжірибеде қолданудың әдістемелік базасын құру өзекті мәселе болып табылады. Бұл мақаланың мақсаты тиімді сауда үшін деректерді іздеу әдістерін пайдаланудың әдістемелік базасын құру болып табылады. Өнім туралы мәліметтерді өңдеу кезінде априорлық және визуализация әдістері қолданылды және олардың тәжірибеде орындалуы сипатталды. Нәтижесінде осы әдістердің алгоритмдерін іс жүзінде жүзеге асырудың мысалы ретінде компьютерлік қолданбалы сценарийлер жасалды. Сандық сауда стратегиясын құру алдымен нарықтағы ақпаратты статистикалық талдауды, содан кейін жиналған деректер бойынша сандық модельді сынауды талап етеді. Бұл зерттеуде data mining әдістеріне негізделген сандық сауда жүйесі әзірленді. Jupyter веб-платформасы негізгі әзірлеу құралы ретінде пайдаланылды және 3 ядросы әзірленді: сандық деректерді іріктеу, деректер бойын- ша стратегияны тестілеу, уақыт серияларын талдау және визуализация. Әзірленген жүйе қарапайым сауда шешімдерін қабылдауға арналған модульдерді қолдайды.